Википедија

Фикција

Фикција или измислено дело — класификација за секоја приказна или наратив изведен од вообразбата — со други зборови, не се заснова исклучиво врз историјата или врз факт.[1][2][3] Фикцијата може да биде изразена во различни формати, вклучувајќи ги литературните дела, настапите во живо, филмовите, телевизиските програми, анимациите и видеоигрите, иако терминот првично и најчесто се однесува на наративните форми на литературата (види книжевна фикција),[4] вклучувајќи ги романите, новелите, кратките раскази и драмите. Фикцијата повремено се користи во нејзината најтесна смисла со значење "книжевни наративи".[5]

Илустрација од Алиса во земјата на чудата од Луис Карол, покажувајќи ја измислената главна јунакиња Алиса, играјќи фантастична игра на крокет.

Делото на фикција е дело на творечката вообразба, па целосната верност кон реалниот свет не е обично претпоставена од страна на нејзината публика.[6] Затоа, невообичаено е да се очекува од фикцијата да претставува само карактери кои се вистински луѓе или описи кои се фактички точни. Наместо тоа, контекстот на фикцијата, кој не се придржува кон реалниот свет, обично е сфатен како поотворен за толкување.[7] Ликовите и настаните во рамките на фиктивното дело, можат дури и да бидат поставено во нивен сопствен контекст целосно издвоен од познатиот свет: во независен фиктивен универзум. Фикцијата се смета за традиционална спротивност на нефикцијата, чии творци преземаат одговорност за презентирање само на историски и фактички вистини; сепак, разликата меѓу фикцијата и нефикцијата може да биде тешка за утврдување, на пример, во посмодерната литература.[8]

Формати

уреди

Традиционално, фикцијата вклучува романи, раскази, басни, легенди, митови, бајки, епска и наративна поезија, драми (вклучувајќи ги оперите, мјузиклите и разните видови театарски танцови). Меѓутоа, фикцијата може да опфати и стрипови, анимирани цртани, аниме, манга, филмови, видео игри, радиопрограми, телевизиски програми (комедии и драми) итн.

Интернетот имал големо влијание врз создавањето и дистрибуцијата на фикцијата, повикувајќи ја во прашање можноста на чувањето на авторските права.[9] Исто така, дигиталните библиотеки, како што е Проектот Гутенберг ги направи текстовите во јавна сопственост подостапни. Комбинацијата од евтини домашни компјутери, Интернетот и креативноста на неговите корисници, исто така доведе до нови форми на фикција, како што се интерактивните компјутерски игри или компјутерски-генерираните стрипови. Постојат безброј форуми за обожавателска фикција на интернетот, каде лојални следбеници на специфични фиктивни реалми создаваат и дистрибуираат дериватни приказни. Интернетот се исто така користи за развој на блог фикцијата, каде што приказната е претставена преку некој блог или како флеш фикција или сериски блог, и колаборативната фикцијата, каде што приказната е напишана секвенцијално од страна на различни автори, или каде целиот текст може да биде ревидиран од страна на секој кој користи вики.

Видови на книжевна фикција во проза:[10]

  • Расказ: Дело од најмалку 2.000 зборови, но не повеќе од 7,500 зборови. Границата помеѓу долгата расказ и новелата е нејасна.[11]
  • Новела: Дело од најмалку 17,500 зборови, но не повеќе од 50,000 зборови. Срце на темнината (1899) од Џозеф Конрад е пример за новела.[12]
  • Роман: Дело од 50.000 зборови или повеќе.

Жанровска фикција

уреди

Фикцијата најчесто се разложува на различни жанрови: подмножества на фикција, секој разликувајќи се по одреден обединувачки тон или стил, нарација, медиумска содржина или популарно дефиниран критериум. Научната фантастика, на пример, предвидува или претпоставува технологии кои не се реални во времето на создавањето на делото: романот Од земјата до месечината од Жил Верн беше објавен во 1865 година, а дури во 1969 година астронаутот Нил Армстронг слетал на месечината.

Историската фикција ги сместува имагинарните ликови во вистински историски настани. Во раниот историски роман, Уеверли од Валтер Скот, фиктивниот лик Едвард Уеверли запознава лик од историјата, Бони Принц Чарли, и учествува во Битката на Престонпанс. Некои дела на фикција се во одредена мера пре-измислени врз основа на некоја првично вистинита приказна, или реконструирана биографија. Често, дури и кога фиктивната приказна се заснова врз факт, можно е да има дополнувања и субстракции од вистинската приказна за да се направи приказната поинтересна.

Фиктивни дела кои експлицитно вклучуваат чудесни, магични, или научно невозможни елементи често се класифицирани под жанрот на фантазијата, вклучувајќи ги Алиса во земјата на чудата од Луис Карол, Хари Потер од Џ. К. Роулинг и Господарот на прстените од Џ. Р. Р. Толкин. творците на фантазијата понекогаш воведуваат измислени суштества, како што се џиновите и самовилите.

Книжевна фикција

уреди

Книжевната фикција е дефинирана како дела на фикција за кои се смета дека имаат литературен мерит, по што се разликуваат од комерцијалната или "жанровска" фикција. Дистинкцијата може да биде контроверзна за критичарите и научниците.

Нил Стивенсон укажа на тоа дека, иако каква било дефиниција може да биде симплистичка, денес постои општа културна разлика помеѓу книжевната и жанровската фикција. Од една страна книжевните автори во денешно време се почесто се поддржани од страна на патронажа преку вработување во универзитет или слична институција, како и со континуација на таквите позиции утврдени не само од бројот на продадени книги, но и од критички признанија од други естаблирани книжевни автори и критичари. Од друга страна, тој сугерира, писателите на жанровската фикција обично се поддржани од продажбата на книги.[13] Сепак, во едно интервју, Џон Апдајк се пожали дека "категоријата на книжевната фикција се има појавено неодамна за да им предизвикува маки на луѓе како мене кои едноставно сакаат да пишуваат книги, и ако некој сака да ги прочита, прекрасно, толку подобро. ... Јас сум жанровски писател на еден начин. Јас пишувам книжевна фикција, што е како шпионска фикција или чик-лит".[14] Исто така, на Чарли Роуз Шоу, тој рекол дека овој термин, кога се применува на неговите дела, во голема мера го ограничува него и неговите очекувања за она што може да произлезе од неговото пишување, затоа не му се допаѓа. Тој посочи дека сите негови дела се книжевни, едноставно затоа што "тие се напишани со зборови".[15]

Книжевната фикција често вклучува социјални коментари, политичка критика или одраз на човековата состојба.[16] Во принцип се фокусира на "интроспективни, длабоки карактерни студии" на "интересни, комплексни и развиени" ликови.[16][17] Ова е во контраст со жанровската фикција каде што приказната е во центарот на вниманието.[16] Обично во книжевната фикција фокусот е на "внатрешната приказна" на ликовите кои ја развиваат приказната, со мотивациите дадени во детали за да поттикнат "емотивна инволвираност" на читателот.[18][17] Стилот на книжевната фикција често се опишува како "елегантно напишан, лирски, и ... слоевит".[16] Тонот на книжевната фикција може да биде помрачен од жанровската фикција,[16] додека текот на развојот на дејството во книжевната фикција често е побавен отколку во популарната фикција.[19]

Реализам

уреди

Реалистичната фикција обично вклучува приказна чија основна поставка (време и локација во светот) е реална и чии настани можат да се случат во реалниот свет; нереалистичната фикција, во контраст, често се поставува во целосно измислен свет, алтернативна историја на светот или некоја друга непостоечка локација или временски период, понекогаш дури и презентирајќи невозможна технологија или непочитување на законите на природата. Сепак, сите видови на фикција ја покануваат својата публика да истражува вистински идеи, прашања или можности во инаку имагинарно поставување, или со користење на нешто што се подразбира за реалноста за да се ментално изгради нешто слично на реалноста, иако сè уште се разликува од неа.[note 1][note 2]

Во однос на традиционалната поделба помеѓу фикцијата и нефикцијата, линиите денес најчесто се сфаќаат како нејасни, покажувајќи поголемо преклопување орколку меѓусебна исклученост. Дури и фикцијата често има елементи на вистината. Дистинкцијата меѓу двете можеби најдобро може да се дефинира од гледна точка на публиката, според која некое дело се смета за нефиктивно ако неговите луѓе, места и настани се сите историски или фактички вистинити, додека дело се смета за фиктивно ако тоа отстапува од реалноста во некоја од истите области. Дистинкцијата помеѓу фикцијата и нефикцијата е уште понејасна поради фактот што вистината може да се претстави преку имагинарни канали и конструкции, додека пак од друга страна, имагинацијата може да придонесе за значителни заклучоци за вистината и реалноста.

Литерарниот критичар Џејмс Вуд тврди дека фикцијата бара креативен пронајдок, како и некој прифатлив степен на веројатност,[20] поим често енкапсулиран во терминот на поетот Семјуел Тејлор Колриџ: намерна суспензија на неверување. Исто така, самите бесконечни фиктивни можности ја покажуваат неможноста за целосно сознавање на реалноста, провокативно покажувајќи дека нема критериум за мерење на изградбата на реалноста.

Белешки

уреди
  1. ↑ As philosopher Stacie Friend explains, "in reading we take works of fiction, like works of non-fiction, to be about the real world—even if they invite us to imagine the world to be different from how it actually is. [Thus], imagining a storyworld does not mean directing one's imagining toward something other than the real world; it is instead a mental activity that involves constructing a complex representation of what a story portrays" (Friend, S., "The Real Foundation of Fictional Worlds", Australasian Journal of Philosophy: [1]).
  2. ↑ The research of Weisberg and Goodstein (2009) revealed that, despite not being specifically informed that, say, the fictional character Sherlock Holmes, had two legs, their subjects "consistently assumed that some real-world facts obtained in fiction, although they were sensitive to the kind of fact and the realism of the story." (Weisberg, D.S. & Goodstein, J., "What Belongs in a Fictional World?", Journal of Cognition and Culture, Vol. 9, No. 1, (March 2009), pp. 69-78.)

Наводи

уреди
  1. ↑ "fiction." Merriam-Webster.com. Merriam-Webster, Incorporated. 2015.
  2. ↑ Sageng, Fossheim, & Larsen (eds.) (2012). The Philosophy of Computer Games. Springer Science & Business Media. pp. 186-187.
  3. ↑ William Harmon and C. Hugh Holman A Handbook to Literature (7th edition). New York: Prentice Hall, 1990, p. 212.
  4. ↑ "Definition of 'fiction' Архивирано на 27 август 2022 г.." Oxford English Dictionaries (online). Oxford University Press. 2015.
  5. ↑ M. H. Abrams, A Glossary of Literary Terms (7th edition). Fort Worth, TX: Harcourt Brace, 1999, p. 94.
  6. ↑ Farner, Geir (2014). Literary Fiction: The Ways We Read Narrative Literature. Chapter 2: What is Literary Fiction?. Bloomsbury Publishing USA.
  7. ↑ Culler, Jonathan (2000). Literary Theory: A Very Short Introduction. Oxford University Press. стр. 31. Non-fictional discourse is usually embedded in a context that tells you how to take it: an instruction manual, a newspaper report, a letter from a charity. The context of fiction, though, explicitly leaves open the question of what the fiction is really about. Reference to the world is not so much a property of literary [i.e. fictional] works as a function they are given by interpretation.
  8. ↑ Iftekharuddin, Frahat (ed.). (2003). The Postmodern Short Story: Forms and Issues. Greenwood Publishing Group. p. 23.
  9. ↑ Jones, Oliver. (2015). "Why Fan Fiction is the Future of Publishing." The Daily Beast. The Daily Beast Company LLC.
  10. ↑ Milhorn, H. Thomas. (2006). Writing Genre Fiction: A Guide to the Craft. Universal Publishers: Boca Raton. p. 3-4.
  11. ↑ J. A. Cuddon, The Penguin Dictionary of Literary Terms (1992). London: Penguin Books, 1999, p.600.
  12. ↑ Heart of Darkness Novella by Conrad Архивирано на 9 април 2017 г. - Encyclopædia Britannica,
  13. ↑ Slashdot Interview from 20 October 2004 with Neal Stephenson
  14. ↑ Grossman 2006.
  15. ↑ The Charlie Rose Show from 14 June 2006 with John Updike Архивирано на 3 февруари 2009 г.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 Saricks 2009.
  17. ↑ 17,0 17,1 Coles 2009.
  18. ↑ Coles 2007.
  19. ↑ Rafferty 2011.
  20. ↑ Wood, James. 2008. How Fiction Works. New York. Farrar, Straus & Giroux. p. xiii.

Користена литература

уреди

Надворешни врски

уреди
Повеќе за Фикција на збратимените проекти на Википедија
  Дефиниции и преводи на Викиречник ?
  Податотеки на Ризницата ?
  Образовни ресурси на Викиуниверзитет ?
  Мисли на Викицитат ?
  ? Информации за guide во Википатување ? ?
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Фикција&oldid=5087714“