Унгарско-полски односи

Унгарско-полските односи се надворешни односи помеѓу Унгарија и Полска. Односите меѓу двете држави датираат уште од средниот век. Овие два средноевропски народа традиционално негуваат блиски пријателски односи, вкоренети во длабоката историја на заеднички владетели, култури и вера. Денот кој двете земји го одбележуваат како ден на братство и пријателство е 23 март.

Двете земји се полноправни членки на НАТО, приклучувајќи се на ист ден (12 март 1999 година),^[1] а исто така се членки на Европската Унија,^[2] како и на Вишеградската четворка (заедно со Словачка и Чешка).

Историски односи

Добрите односи помеѓу Полска и Унгарија датираат од средниот век. Полските и унгарските благороднички семејства (како династијата Пиаст или династијата Арпади) често стапувале во брак меѓусебно. Лајош I Анжујски бил крал на Унгарија и Хрватска од 1342 година, и полски цар од 1370 до неговата смрт во 1382 година. Тој бил наследник на неговиот татко, Карло I Угарски, од Анжујската династија (кралот на Унгарија и Хрватска) и наследник на неговиот вујко, Казимир III Велики (крал на Полска - последен од династијата Пиаст). Кралот Казимир немал легитимни синови. Очигледно, со цел да обезбеди чиста линија на наследување и да ја избегне династиската несигурност, тој договорил неговиот внук, кралот Лајош I Анжујски, да биде негов наследник во Полска. Помладата ќерка на Лајош, Јадвига Анжујска, го наследила полскиот престол и станала еден од најпопуларните монарси на Полска. Во 15 век, двете земји накратко повторно споделиле ист крал, Владислав III од Варна, кој починал на возраст од дваесет години, борејќи се со Османлиите во Варна, Бугарија. Во 16 век, Полска го избрала за свој крал унгарскиот благородник Стефан Батори, кој се смета за еден од најголемите владетели на Полска.

Унгарската револуција од 1848 година

Во Унгарската револуција од 1848 година, полскиот генерал, Јозеф Берн, станал национален херој на Унгарија и Полска. Нему му била доверена одбраната на Трансилванија кон крајот на 1848 година, а во 1849 година бил генерал на војската регрутирана од Секели Унгарците. На 20 октомври 1848 година, Јозеф Висоцки потпишал договор со владата на Унгарија за формирање полски пешадиски баталјон од околу 1200 војници. По договорот Висоцки успеал да организира во Унгарија "Полска легија" на доброволци, која броела 2090 пешадици и 400 полски коњаници. Тие учествувале во опсадата на тврдината Арад во пролетта 1849 година, а учествувале и во сите значајни битки во Солнок, Хатван, Тапио-Бицке и Исашег. По битката во Темишвар, во август 1849 година, и унгарската капитулација во Вилагос, 800 војници, кои биле остаток од Легијата, избегале во Турција.^[3]

Полско–Советска војна

За време на Полско-советската војна (1919-1921 г.), откако владата на Бела Кун во Унгарија била срушена, Унгарија се понудила да испрати 30,000 коњаници за помош на Полска, но владата на Чехословачка одбила да дозволи поминување преку демилитаризираната зона што постоела меѓу Чехословачка и Унгарија од крајот на Првата светска војна. Сепак, дел од унгарските возови со муниција стигнале до Полска.

Од средниот век па сѐ до 20 век, Полска и Унгарија делеле историски заедничка граница. По Првата светска војна, победничките сили со Версајскиот договор ги одзеле Горна Унгарија и Карпатска Рутенија од поразената Унгарија и ги доделиле на новоформираната држава Чехословачка, со словенско-германско-унгарско население. Кон крајот на 1930-тите години, зајакнатата нацистичка Германија го барала од Чехословачка делот кој бил населен со Германци (Судети) и во тоа успеала. Со Минхенскиот договор (30 септември 1938 г.) Судетите ѝ припаднале на Германија. Тогаш и Полска и Унгарија, од заеднички, како и од свои посебни интереси, со дипломатски и со паравоени средства соработувале за враќање на нивната историски заедничка граница.^[4] Овие побарувања, одобрувани и од нацистичка Германија, биле реализирани со Првата Виенска арбитража (2 ноември 1938 година) кога Унгарија зела дел од територијата на Чехословачка која била населена со Унгарци.

Гроб на капетан на Вооружените сили на Унгарија, со шест соборци, кои загинале борејќи се на полската страна во Варшавското востание од 1944 година.

До средината на март 1939 година, Германија од воени причини, сметала дека заедничка унгарско-полска граница би била непожелна. Во март 1939 година, Адолф Хитлер ѝ дозволил на Унгарија да го земе остатокот од Карпатска Рутенија (дотогаш позната како "Карпатска Украина"), но ја предупредил да не го зема остатокот од Словачка, чија територија Унгарија исто така ја барала. Хитлер сакал да ја искористи Словачка како територија за планираната инвазија на Полска. Меѓутоа, во март 1939 година, Хитлер се предомислил во врска со заедничката унгарско-полска граница, и одлучил да го предаде својот сојузник, Организацијата на украинските националисти, кои веќе во 1938 година започнале да организираат украински воени единици од Запорошки козаци надвор од Ужгород во Карпатска Украина, под германска контрола. Полските политички и воени власти овој потег го сметале како опасност за југоисточна Полска, каде живеела претежно украинска популација.^[4] Хитлер, пак, бил загрижен дека ако се формира украинска армија, организирана во Карпатска Рутенија, која требала да ги поддржува германските сили при нападот на Советскиот Сојуз, дека тогаш украинските националисти би инсистирале за воспоставување на независна Украина; Хитлер, ги сакал природните и земјоделските ресурси на Украина, но не сакал да се справува со независна украинска влада.

Втора светска војна

Хитлер наскоро добил причина да се покае за својата одлука во врска со судбината на Карпатска Украина. По шест месеци, за време на неговата инвазија на Полска во 1939 година, заедничката полско-унгарска граница била од голема важност кога владата на Адмирал Хорти, почитувајќи го долготрајното полско-унгарско пријателство, решила да го одбие барањето на Хитлер за транзит на германските сили преку Карпатска Рутенија кон југоисточна Полска за да го забрза освојувањето на таа земја. Унгарското одбивање, пак, ѝ овозможило на полската влада и на десетици илјади воен персонал да избегаат во соседните Унгарија и Романија, а оттаму во Франција и во Сирија, и со француски овластувања да продолжат со операциите како трета најсилна сојузничка војска по Велика Британија и Франција. Исто така, некое време, полските и британските разузнавачки агенти и курири, меѓу кои и Кристина Скарбек, го користеле Карпато-Украинскиот дел од Унгарија како пат низ Карпатите до и од Полска.

Старото и познато унгарско-полско братство

Револуцијата од 1956 година

Студентските демонстрации во Будимпешта во знак на поддршка на Полскиот октомври и со барање на слични реформи во Унгарија бил еден од настаните кои ја предизвикале Унгарската револуција од 1956 година.^[5] За време на револуцијата, Пољаците ја покажале својата поддршка кон Унгарците со донирање на крв, и до 12 ноември 1956 година 11,196 Пољаци донирале крв. Полскиот Црвен крст испратил 44 тони медицинска помош во Унгарија по воздушен пат, а уште поголеми количини биле испратени по автопат и железница.

Ден на пријателство

На 12 март 2007 година, унгарскиот парламент го прогласи 23 март за "Ден на унгарско-полско пријателство", со 324 гласови за, и ниту еден глас против или воздржан. Четири дена подоцна, полскиот парламент со акламација го прогласи 23 март за "Ден на полско-унгарско пријателство".^[6]

2016 година - Година на унгарско-полска солидарност

Овации во унгарскиот парламент по изгласувањето на законот: 2016 година - Година на унгарско-полска солидарност

Унгарскиот парламент на 29 февруари 2016 година усвои декрет со едногласно гласање со кое се прогласува 2016 година за година на унгарско-полска солидарност.