Википедија

Промени во Уставот на Русија (2020)

Амандманите од 2020 година, кои биле предложени во јануари 2020 година, се вторите суштински амандмани на Уставот на Русија од 1993 година. За да ги воведе овие амандмани, Владимир Путин, претседател на Русија, одржал национално гласање. Тие биле одобрени на 1 јули 2020 година со оспорен народен глас.

Со потпишувањето на извршната наредба на Путин на 3 јули 2020 година за официјално вметнување на амандманите во рускиот устав, тие стапиле на сила на 4 јули 2020 година.[1]

Историја

уреди

Од ратификувањето на Уставот во 1993 година, предложени се само три амандмани. Во 2008 година, со цел да се продолжат претседателските и мандатот на Државната дума, како и да се наметне годишен извештај на премиерот за членовите на Думата, четири члена биле променети. На почетокот на 2014 година биле ратификувани уште осум амандмани кои резултирале со укинување на Врховниот арбитражен суд. Во летото 2014 година, биле сменети уште два члена со цел да му се овозможи на претседателот да избере до 10% (17 члена) на Советот на Федерацијата.[2]

Претседателот Владимир Путин дал нов предлог за време на неговото годишно обраќање пред Федералното собрание на 15 јануари 2020 година.[3]

Според членовите 136 и 108, за измени и дополнувања на одредбите од Поглавјата 3-8, е потребно истото одобрување како и федералниот уставен закон, односно гласање за двотретинско мнозинство во Државната дума, Долниот дом и три четвртини изгласување на мнозинство во Советот на Федерацијата, горниот дом и стапува на сила со усвојувањето на регионалните законодавни тела со најмалку две третини од 85 федерални субјекти.

Претседателот официјално го доставил нацрт-законот до Државната дума на 20 јануари.[4] На 11 март 2020 година, Државната дума, во која доминирале провладините партии, бргу го одобрил предлогот во трето читање без приговор.[5] До 13 март 2020 година, законодавните собранија на сите 85 федерални субјекти одобриле измени и дополнувања на Уставот.[6] На 16 март Уставниот суд на Русија дал одобрување за измените и дополнувањата.[7]

Заднина

уреди

Според точката 3 на членот 81 од Уставот на Русија, истото лице не може да има функција на претседател на Руската Федерација повеќе од два мандати по ред.[8] Ова значи дека Владимир Путин, кој бил избран за претседател во 2012 година и реизбран во 2018 година, не бил во можност да учествува на претседателските избори во 2024 година без дополнителни чекори.[9] Во 2018 година Путин изјавил дека нема да ја извршува функцијата претседател повеќе од два последователни мандати и ја негирал можноста за негово учество на изборите во 2030 година [10][11]

Со измените и дополнувањата на Уставот на Русија се решил таканаречениот „проблем од 2024 година“ [12] кој бил поврзан со крајот на претседателските овластувања на Путин во 2024 година.[13]

Според анкетата на јавното мислење Галуп Интернешнл спроведена во декември 2017 година, за тоа дали Путин не треба да се кандитира односно да се најде на гласачкото ливче, 46% не би знаеле за кого да гласаат, а 19% би го направиле гласачкото ливче неважечко.[14] Валери Федоров [15] изјавил дека руското население не размислува за овој проблем,[16] додека учесниците во фокус групата собрани од Левада центарот идентификувале две главни сценарија за негово решавање: зачувување на претседателските овластувања од страна на Владимир Путин и назначување на наследник.[17] Валери Зоркин во 2018 година предложил промена на уставот за Путин да остане во неговата канцеларија.[18] Путин изјавил дека нема да го менува Уставот во интервју за Мегин Кели во март 2018 година.[19] Сергеј Марков изјавил дека нема да има укинување на мандатот и можни нови сценарија за 2024 година.[20] Како резултат на тоа, и покрај претходните ветувања, се смениле ограничувањата што го спречувале Путин да остане како претседател на Руската Федерација.[21]

Според политичкиот аналитичар Кирил Рогов, уставниот дизајн на руската државност останува нејасен поради неуспешното искуство на „тандемот“ и недостатокот на институции за дистрибуирана моќ.[22] Покрај очигледниот конфликт меѓу политичкиот режим на Путин и официјалниот државен систем, прашањето е и неможноста Путин да гарантира безбедност за себе и за неговото семејство доколку целосно ја напушти функцијата и уставот што го гарантира тоа како евентуална сигурност.[23]

Предложени амандмани

уреди

Во 2020 година, 41 напис биле препишани и додадени уште пет. Со исклучок на 1-вото, 2-рото и 9-тото поглаве кои можат да се променат само со свикување на Уставотворно собрание и развивање на нов Устав, околу 60% од членовите биле изменети. Во суштина, по 1 јули требало да има Устав „Путин“ наместо Уставот на „Елцин“, што значи значителна промена во политичкиот систем кој постои повеќе од дваесет и пет години. Главните амандмани се фокусираат на тоа како се распределува моќта меѓу гранките на власта: оддалечување од суперпретседателскиот систем што бил воспоставен во 1993 година и истовремено создавање на нов заснован на принципот на контроли и рамнотежа.[2]

Општо, биле предложени следниве амандмани:[24][25][26][27][28]

  • Отстранување на клаузулата „по ред“ од членот што го регулира максималниот број претседателски мандати, намалувајќи ги претходните претседателски мандати пред влегувањето во сила на амандманот.
  • Поништување на бројот на претседателски мандати служени од сегашниот претседател (Владимир Путин) или поранешниот претседател (Дмитриј Медведев) за да се дозволи било кој да го одработи својот прв мандат доколку биде избран за претседател на државата во 2024 година.
  • Рускиот устав треба да има предност пред меѓународното право;
  • Државната дума (долниот дом на парламентот) треба да има право да ја одобри кандидатурата на премиерот (во моментов дава согласност само за негово назначување), Државната дума исто така ќе може да ги одобрува кандидатите за вицепремиери и федералните Министри, претседателот нема да може да го одбие нивното назначување, но во некои случаи ќе може да ги отстрани од функцијата;
  • Лицата кои заземаат „важни функции за обезбедување на безбедноста на земјата“ (претседател, министри, судии, шефови на региони) не треба да имаат странско државјанство или дозвола за престој во други земји, ниту во времето на нивната работа на функцијата или, во случај на Претседателот, во кое било време претходно;
  • Кандидат за претседател мора да живее во Русија најмалку 25 години (моментално 10 години) и во животот да немал странско државјанство или престој (без можност за откажување од странско државјанство за да стане подобар за претседател);
  • Советот на федерацијата (горниот дом на парламентот) ќе може да предложи претседателот да ги разреши федералните судии; во некои случаи, Советот на Федерацијата, на предлог на Претседателот, ќе има право да ги смени судиите на Уставниот и Врховниот суд;
  • Посебни министри кои се раководители на агенциите за спроведување на законот, мора да бидат назначени од Претседателот во консултација со Советот на Федерацијата;
  • Минималната плата не може да биде пониска од минималната егзистенција;
  • Редовна индексација на пензиите;
  • Консолидација на статусот и улогата на Државниот совет (во моментов тој е само советодавно тело и не е пропишан во Уставот);
  • Доделување можност на Уставниот суд да ја провери уставноста на законите донесени од Федералното собрание на Руската Федерација на барање на претседателот пред да бидат потпишани од претседателот;
  • Дефинирање на бракот како врска помеѓу еден маж и една жена.[28][29][30]

Заедно со прераспределбата на иницијативите за моќ, првиот нацрт вклучува неколку социјални и економски насочени амандмани. Поточно, Путин предложил да се бара минималната плата да биде над границата на сиромаштијата и да се гарантира годишно зголемување на исплатата на пензиите. Амандманите од овој блок биле развиени од специјална група составена од членови на парламентот, научници и претставници на јавноста. Како резултат на нивната работа, Уставот бил дополнет со членови кои наметнуваат посебен став на владата кон работи како што се јавното здравство, науката, културата, доброволната работа и младите. Покрај тоа, амандманите имаат неколку новини, како на пример рускиот јазик како „народ кој формира држава“, заштитата на „историската вистина“ и споменувањето на верата во Бога во однос на наследството. Повеќето од овие амандмани не содржат нови концепти, туку дупликати норми кои веќе се наоѓаат во федералните закони.[2]

Донесување

уреди

Амандманите биле ставени на национално гласање првично повикано во април 2020 година, но подоцна биле одложени поради пандемијата КОВИД-19. Тие биле презакажани за 1 јули (со предвремено гласање дозволено од 25 јуни).

Постапката за гласање била решена веќе во текот на процесот на развој. Пред тоа немало концепт за „гласање на национално ниво“. Одобрената постапка е значително различна од редовното гласање или референдумот: само еден месец подготовка наместо 90-100 дена; набудувачите можат да бидат само од јавните комори, кои се формирани од федерални и регионални власти; „Информирање на јавноста“ во врска со содржината на амандманите наместо агитација; нема минимален одзив на гласачите; опција за гласање преку Интернет.[2]

Со преброено 98% од гласачките ливчиња и со 78% гласање за наспроти 22% против, амандманите лесно поминале.

Критика

уреди

Се сметало дека со амандманите се дозволува претседателот Владимир Путин да ја извршува функцијата претседател по 2024 година. Според претходната верзија на уставот, Путин требало да се повлече од функцијата во 2024 година.[31]

Главните дебати околу целиот аранжман биле предизвикани од промената на постапката за изменување и дополнување на самиот Устав (што се наведени во поглавје 9). Наметната е нова постапка во три чекори. Откако бил одобрен од федералните и регионалните парламенти, бил донесен само третиот член, кој ја опишува постапката на влегувањето во сила на промената. Откако Уставниот суд го потврдил документот, бил донесен вториот член, кој ја регулира постапката за гласање на национално ниво. Првиот член, кој се состои од сите измени и дополнувања, може да се донесе само кога ќе биде одобрен од мнозинството избирачи.[2]

Критиката поврзана со содржината била насочена кон амандманите, што е во спротивност со првото и второто поглавје од Уставот. Особено, оние за супериорноста на Уставот над одлуките за меѓудржавни органи, правото на претседателот да ги повлекува судиите, вклучително и локалната власт во еден „единствен систем на јавна власт“ и оној што се однесува на религијата. Сепак, по внимателно испитување на овие претензии, како и оној во врска со намалувањето на претходните претседателски мандати пред влегувањето во сила на амандманот, Уставниот суд не пронајдел ништо противречно.[2]

Странска анализа

уреди

Њујорк Тајмс напишал дека предложената забрана за истополови бракови е „обид да се подигне излезност за уставниот референдум што може да го задржи на власт и предизвика голем ентузијазам кај Русите“.[28]

Гардијан напишал дека „[тој] потег, објавен од Путин во јануари, првично се сметал за начин тој да ја задржи власта по 2024 година, кога како што стојат работите тој повеќе нема да може да служи како претседател поради мандатните граници“.[29] Гардијан понатаму истакнал дека „директната поддршка на Путин за амандманите го прави веројатно нивното поминување. Тој зеде сè поконзервативен пресврт во четвртиот мандат како претседател“.

Вил Партлет напишал дека амандманите „го следат неодамнешниот„ популистички „тренд кон градење на држава, заснован на уставниот централизам, антиинституционализам и протекционизам“.[32]

Позицијата на Венецијанската комисија

уреди

На 16 март 2020 година, 128 руски адвокати, политички научници и бранители на човековите права, вклучително и членот на Уставната конференција на Руската Федерација Георги Сатаров, професорот на Вишото економско училиште, доктор на науки по судска пракса Ирина Алебастрова, професор по Институтот за политички студии Сергеј Гуриев, бранител на човековите права Лев Пономарјов, се обратиле до Советот на Европа со петицијата со која се бара правна проценка на измените на Уставот. Петицијата била објавена на Change.org каде собрала над 200.000 потписи до 27 мај 2020 година. На 27 мај 2020 година, Советот на Европа одлучил да го испрати барањето до Венецијанската комисија. Комисијата треба да провери дали се усогласени со европските и меѓународните стандарди на демократија и владеење на правото, како и со правните обврски на Русија како член на Советот на Европа.[33]

На 18 јуни 2020 година, мислењето на Венецијанската комисија за нацртот за измени и дополнувања на Уставот (потпишан од претседателот на Руската Федерација на 14 март 2020 година) во врска со извршувањето на одлуките во Руската Федерација од страна на Европскиот суд за човекови права [1] бил објавено.[34] Комисијата посочила дека нема избор за извршување или неизвршување на пресудата на Европскиот суд за човекови права: според член 46 од Европската конвенција за човекови права, пресудите на ЕСЧП се обврзувачки. Предложените амандмани ја користат поимот „спротивно на Уставот“, што е премногу широка формула, поширока од онаа на сегашниот член 79 од Уставот („ограничување на правата и слободите на поединецот и граѓанинот или спротивставување на основите на уставниот систем на Руската Федерација “). Овие проблеми треба да се разгледаат во позадината на предложениот амандман на членот 83 од Уставот, со што Советот на Федерацијата го овластува да ги разреши судиите на Уставниот суд на барање на претседателот.[35]

На 23 март 2021 година било објавено мислењето на Венецијанската комисија за уставните измени и дополнувања на Уставот и постапката за нивно усвојување [2] [36] Комисијата го поздравила тоа што амандманите довеле до неколку позитивни промени (зголемена заштита на социјалните права, дворочно ограничување на мандатот на претседателот, можност Претседателот да упати на Уставниот суд употреба на претседателско вето, уставување на Државниот совет, кој веќе две децении работи само врз основа на извршен правен акт, проширување на парламентарната контрола, вклучително и можност за извршување на истраги за раководителите на државните органи и надлежност за „сослушување“ на годишен извештај на Обвинителот на Руската Федерација, воведување на фиксен шестгодишен мандат за повеќето сенатори на Советот на Федерацијата).[37] Како и да е, Комисијата идентификувала некои сериозни недостатоци во Уставот и во постапката на неговото усвојување.[38]

Комисијата посочила дека со општата нота, подигнувањето на уставно ниво (уставување) и постојните одредби на обичните закони создаваат ризик да се исклучат предметните прашања од отворена дебата и со тоа да се ограничи демократијата. Уставните норми стануваат поригидни; тие не можат да бидат разгледани од Уставниот суд и да станат, напротив, мерило на Судот за проценка на другите законски одредби.

Комисијата заклучила дека измените и дополнувањата диспропорционално ја зајакнале позицијата на Претседателот на Руската Федерација и престанале со некои проверки и баланси првично предвидени со Уставот.[39][40] Исклучувањето ad hominem од границите на мандатот на сегашните и претходните претседатели (Владимир Путин и Дмитриј Медведев) е во спротивност со самата логика на усвоениот амандман со кој мандатот на претседателот се ограничува на два мандати.[41] Невообичаено широкиот опсег на имунитет, земен заедно со правилата за импичмент кои го отежнуваат разрешувањето на Претседателот, предизвикуваат сериозна загриженост во врска со отчетноста на Претседателот. Претседателот се здобил со дополнителни овластувања на сметка на премиерот на Владата. Зголемувањето на бројот на сенатори именувани од Претседателот може да му даде дополнителна моќ на вториот, со што се подигнуваат сомневања дали Советот на Федерацијата ќе биде доволно независен од извршната власт за да може да ги извршува функциите за мониторинг што му се доверени со Уставот. Земени заедно, овие промени одат далеку од она што е соодветно според принципот на поделба на власта, дури и во претседателските режими.[42]

Комисијата утврдила дека измените и дополнувањата на одредбите кои се однесуваат на судството, особено моќта на Претседателот да започне разрешување на претседателите на судовите на врвот, како и на претседателите, потпретседателите и судиите на касационите и апелационите судови по многу нејасни основи, влијаат на основен елемент на судската независност. Земени заедно, измените и дополнувањата на одредбите за судството претставуваат опасност по владеењето на правото во Руската Федерација.[43]

Понатаму, Комисијата заклучила дека амандманите ги ослабуваат составните субјекти и телата на локалната самоуправа.[44] Вклучувањето одредби што се однесуваат на руската нација создава тензија со мултиетничкиот карактер на Руската Федерација.

Што се однесува до постапката на усвојување на амандманите, Венецијанската комисија заклучила дека брзината на подготовка на вакви широки амандмани е очигледно несоодветна за длабочината на амандманите со оглед на нивното општествено влијание. Оваа брзина резултирала со недостаток на време за соодветен период на консултации со граѓанското општество пред усвојувањето на амандманите од парламентот.[45][46] Бидејќи не било свикано Уставно собрание на Русија, Уставот бил усвоен откако бил изгласан од Парламентот и од субјектите на Федерацијата. По овие чекори, амандманите требало да стапат во сила според членот 135 од Уставот. Негативниот исход на дополнителните чекори што биле воведени ад хок, односно прегледот од Уставниот суд и гласањето на сите руси, не можело да спречи влегување во сила на амандманите. Следува дека воведувањето на овие дополнителни чекори во постапката што се користи за измена на Уставот создало очигледна напнатост со членот 16 од Уставот кој ги штити „основните принципи на уставниот поредок на Руската Федерација“.

Наводи

уреди
  1. ↑ Vladimir Putin.Putin signing amendments into law
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 „Россия при новой Конституции“ [Russia under the new Constitution]. Vedomosti (руски). 2020-06-22. Посетено на 2020-06-29.
  3. ↑ Vladimir Putin. Address to the Federal Assembly of the Russian Federation
  4. ↑ „Закон Российской Федерации о поправке к Конституции Российской Федерации "О совершенствовании регулирования отдельных вопросов организации публичной власти"“. Архивирано од изворникот на 2020-01-24. Посетено на 2021-04-29.
  5. ↑ „(третье чтение в целом) О проекте закона Российской Федерации о поправке к Конституции Российской Федерации № 885214-7 "О совершенствовании регулирования отдельных вопросов организации и функционирования публичной власти"“. ГОСУДАРСТВЕННАЯ ДУМА (руски). Архивирано од изворникот на 2020-05-30. Посетено на 2020-03-12.
  6. ↑ https://tass.ru/politika/7968459 | Все регионы поддержали закон о внесении изменений в Конституцию
  7. ↑ AFP (2020-03-16). „Russia's Top Court Approves Putin Reform Plan to Stay President Until 2036“. The Moscow Times (англиски). Посетено на 2020-03-17.
  8. ↑ „Constitution of Russia. Chapter 4. The President of the Russian Federation. Article 81“. Constitution.ru. Посетено на 2018-03-22.
  9. ↑ All RFE/RL sites (2018-03-18). „Putin's 2024 Problem: Election Win Raises Curtain On Clouded Future“. Rferl.org. Посетено на 2018-03-22.
  10. ↑ „Путин ответил на вопрос о возможном участии в выборах-2024“. РИА Новости (руски). 2018-03-18. Посетено на 2018-12-08.
  11. ↑ „Путин не намерен занимать пост президента более двух сроков подряд“. Коммерсант. Посетено на 2018-05-25.
  12. ↑ Рубрики журнала The New Times Проблема 2024 и Проблема-2024
  13. ↑ Фёдоров, В. В., уред. (2018). ВЫБОРЫ НА ФОНЕ КРЫМА: электоральный цикл 2016—2018 гг. и перспективы политического транзита. В. В. Фёдоров, Ю. М. Баскакова, Л. Г. Бызов, О. Л. Чернозуб, М. В. Мамонов, И. В. Гаврилов, М. А. Вядро. ВЦИОМ. ISBN 9785041523244.
  14. ↑ „Gallup: без участия Владимира Путина выборы рискуют провалиться“. www.dp.ru.
  15. ↑ Director of Russian Public Opinion Research Center
  16. ↑ Михаил Ростовский (2019-03-14). „Конец эпохи Путина: как это будет Путеводитель по будущей смене власти в России“ (руски). Газета «Московский комсомолец». Посетено на 2019-08-01.
  17. ↑ Денис Волков (2019-05-14). „Что думают российские избиратели о проблеме-2024“. rbc.ru (руски). Посетено на 2019-08-01.
  18. ↑ Anastasia Stognei (2018-10-12). „Proposed constitutional changes reveal Kremlin splits over Putin's '2024 problem'“. thebell.io (англиски). Посетено на 2019-08-01.
  19. ↑ „Путин заявил, что не намерен менять Конституцию“. РИА Новости (руски). 2018-03-10. Посетено на 2018-12-08.
  20. ↑ Ilya Arkhipov & Henry Meyer (2019-07-12). „Putin Seeks to Lock in Parliament Control“. bloomberg.com. Посетено на 2019-08-01.
  21. ↑ Andrew Hammond (2018-03-04). „Putin win will put politics in flux“. gulfnews.com. Посетено на 2019-08-01.
  22. ↑ Кирилл Рогов (2018-03-18). „Пятый срок“. inliberty.ru (руски). Посетено на 2019-08-01.
  23. ↑ „Дилемма Путина: уйти нельзя остаться“ (руски). 2019-02-19. Посетено на 2019-08-01.
  24. ↑ https://www.theguardian.com/world/2020/jul/02/vladimir-putin-wins-russia-vote-that-could-let-him-rule-until-2036
  25. ↑ „Закон Российской Федерации о поправке к Конституции Российской Федерации“. Архивирано од изворникот на 2020-01-24. Посетено на 2021-04-29.
  26. ↑ „Рабочая группа назвала требующие корректировки статьи Конституции“. РБК. Посетено на 2020-01-20.
  27. ↑ „Law on amendment to Russian Federation Constitution“. President of Russia. Посетено на 2020-03-15.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Kramer, Andrew E. (3 March 2020). „Putin Proposes Constitutional Ban on Gay Marriage“. The New York Times. Посетено на 8 June 2020. By including an amendment defining marriage as between a man and a woman, "they are reinventing the vote as a referendum for traditional values," said Ekaterina Schulmann, a Moscow-based political scientist.
  29. ↑ 29,0 29,1 „Putin submits plans for constitutional ban on same-sex marriage“. the Guardian (англиски). 2 March 2020. Посетено на 8 June 2020. “For me, the most important proposal would fix the status of marriage as a union between a man and a woman,” Pyotr Tolstoy, a vice-speaker in the Duma, told reporters
  30. ↑ „Putin Proposes to Enshrine God, Heterosexual Marriage in Constitution“. The Moscow Times (англиски). 2 March 2020. Посетено на 8 June 2020. Putin's fourth stint in the Kremlin has seen a strong pivot to more conservative policies, with groups promoting fundamentalist Orthodox Christian views gaining more legitimacy and liberal viewpoints attacked as Moscow's relations with the West have soured.
  31. ↑ Higgins, Andrew (2020-07-01). „The Theatrical Method in Putin's Vote Madness“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Посетено на 2020-07-03.
  32. ↑ William Partlett, Russia's 2020 Constitutional Amendments: A Comparative Perspective.
  33. ↑ „28.05.2020 В Совете Европы рассмотрели петицию россиян о правовой экспертизе поправок в Конституцию“. Znak.com. Архивирано од изворникот на 2020-06-05. Посетено на 2021-04-29.
  34. ↑ „18.06.2020 Venice Commission of the Council of Europe adopts opinion on the Russian constitutional amendments related to the execution of European Court's decisions in Russia“. Council of Europe.
  35. ↑ „18.06.2020 Венецианская комиссия посоветовала изменить поправку об увольнении судей“. RBK.
  36. ↑ „23.03.2021 Venice Commission adopts new opinion on 2020 constitutional amendments and the procedure for their adoption in the Russian Federation“. Council of Europe.
  37. ↑ „23.03.2021 Венецианская комиссия оценила поправки в конституцию России“. BFM.ru.
  38. ↑ „26.03.2021 Самые, пожалуй, авторитетные юристы-конституционалисты в мире оценили поправки к Конституции России. Многие им не понравились — но не все“. Meduza.
  39. ↑ „23.03.2021 Венецианская комиссия: поправки к Конституции были чрезмерно поспешными и усилили власть президента“. OPENMEDIA.io.
  40. ↑ „23.03.2021 Венецианская комиссия нашла в исправленной Конституции диспропорциональное усиление позиции Путина“. ROSBALT.ru.
  41. ↑ „24.03.2021 Венецианская комиссия выразила сожаление по поводу «обнуления» президентских сроков Владимира Путина“. OG.ru. Архивирано од изворникот на 2021-04-29. Посетено на 2021-04-29.
  42. ↑ „23.03.2021 Венецианская комиссия: поправки к Конституции РФ выходят за рамки уместного даже при президентских режимах“. Novaya Gazeta.
  43. ↑ „27.03.2021 "Серьёзная угроза верховенству права". Доклад Венецианской комиссии Совета Европы о поправках к Конституции РФ“. Echo of Moscow.
  44. ↑ „23.03.2021 Комиссия Совета Европы: Поправки к Конституции усилили власть президента РФ и убрали ряд сдержек и противовесов“. Kasparov.ru.
  45. ↑ „23.03.2021 Венецианская комиссия опубликовала выводы о поправках к Конституции РФ“. Radio Liberty.
  46. ↑ „23.03.2021 В Совете Европы обнародовали заключение по поправкам в Конституцию России“. RIA Novosti.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Промени_во_Уставот_на_Русија_(2020)&oldid=5258918“