Википедија

Милена Хубшманова

Милена Хубшманова (чешки: Milena Hübschmannová; 10 јуни 1933 – 8 септември 2005) — чешка професорка по ромски студии на Карловиот универзитет во Прага. Таа била една од водечките стручњаци по ромски јазик. Основала академска програма за Ромите на Карловиот универзитет и активно се спротивставила на нивната асимилација во пошироката култура. Таа напишала ромско-чешки и чешко-ромски речник и собрала многу ромски приказни, преведувајќи ги и проширувајќи го културното наследство. Програмата што таа ја основала била прва програма од светски ранг што овозможила постдипломски студии за студенти Роми.

Milena Hübschmannová
Хубшманова во 2004 г.
Роден(а)10 јуни 1933(1933-06-10)
Прага, Чехословачка
Починал(а)8 септември 2005(2005-09-08) (возр. 72)
Камелдрифт, Гаутенг, ЈАР
Занимањепрофесорка
Познат(а) поDeveloping studies on the Roma people, their language, and culture and founding the first undergraduate degree program in Romani Studies.

Младост и образование

уреди

Родена е на 10 јули 1933 година во Прага, Чехословачка.[1] Нејзините родители биле затворени од Гестапо кога таа била дете за време на Втората светска војна. Таа го посетувала англиското средно училиште „Х.Фаста“, кого го завршила во 1951 година и продолжила да го изучува јазикот на Карловиот универзитет.[2][3] Од детството, таа се интересирала за индиската култура [4] и покрај тоа што одела во средно училиште, посетувала и часови по хинди на Ориенталниот институт на Чехословачката академија на науките.[5] Кога се запишала на одделот за филологија на универзитетот, Хубшманова се фокусирала на индиски јазици, учејќи бенгалски, хинди и урду. Кога комунистичката влада ја испратила да учествува во работна бригада во Острава во Моравско-шлескиот регион во 1953 година, Хубшманова прв пат се сретнала со ромските заедници. Таа била изненадена што го разбрала нивниот јазик и го препознала индиското потекло на јазикот. Поради нејзината неможност да патува во Индија, поради комунистичкиот режим, Хубшманова го свртела вниманието кон изучувањето на ромскиот јазик. Во тоа време, постоел силен притисок да се принудат Ромите во чешките области да се асимилираат во мнозинската култура, принудувајќи многу заедници да го напуштат регионот и да заминат во Словачка. Недостасувало разбирање за нивната етничка припадност, јазик, култура и традиција. Хубшманова работела меѓу Ромите скоро една година, образовајќи се за нив, пред да се врати во Прага и да дипломира на Карловиот универзитет во 1956 година.

Кариера

уреди

По дипломирањето во 1956 година, Хубшманова започнала да работи во Чешкото радио како драмски и книжевен уредник [2] што и овозможило да работи на терен и да снима фолклор, бајки и народни песни на ромските заедници.[4] Таа ја продолжила својата работа на проучување на Индија, преведувајќи неколку важни поети, а во 1959 година Хубшманова започнала со своето прво истражувачко патување во Индија. Во овој период, таа се омажила за радио водителот Јозеф Мелч.[3] По враќањето во Прага, таа преведувала индиски поети скоро една деценија [6] и ја родила ќерката Тереза во 1963 година. Во 1967 година , Хубшманова работела во Ориенталниот институт, извршувајќи подготвителни активности за почетокот на работата на истражувањето на ромскиот народ, што било можно заради либерализацијата на состојбата во земјата за време на Прашката пролет. Таа помогнала во основањето на Унијата на Цигани и Роми и уредувала списание на ромски јазик.[1] Во август 1968 година, настаните се смениле и нејзината работа била запрена, Хубшманова била принудена да работи во градинка во близина на градот Ракуси во ромска населба. Таа се вратила во Индија за да студира во 1969 година.

По враќањето во Чехословачка, Хубшманова работела во Чехословачката академија на науките на Одделот за филозофија и социологија до 1974 година.[7] Таа продолжила да анализира и да собира информации на Академијата, работејќи со мултидисциплинарен тим за развој на етнографски и јазични студии на Ромите, но исто така и да ги вклучува демографските, историските и социолошките профили на заедницата.[8] Како лингвист, Хубшманова била загрижена за губењето на ромскиот јазик, бидејќи заедниците биле принудени да зборуваат чешки, унгарски или словачки јазик во нивните секојдневни интеракции, иако постојаната употреба на ромскиот дијалект преовладувал во говорот со другите Роми.[9] Трудовите објавени од групата ја вклучиле првата ромска литература некогаш објавена во Чехословачка.[10] Друг владин потфат ја принудил Унијата да се распушти во 1973 година [1] и да го прекине издавањето на нивното списание. Помеѓу 1974 и 1975 година, Хубшманова работела на Педагошкиот факултет на Карловиот универзитет, но нејзиното противење на владината политика за асимилација кон Ромите довело до нејзино отпуштање. Таа немала постојана работа во периодот од 1976 до 1982 година, и доколку било потребно, работела во Прашката школа за јазици, каде што предавала хинди и ромски. Добила постојана работа во 1982 година во Прашката школа, каде работела до 1991 година. Во тоа време, часовите што Хубшманова ги одржувала на ромски јазик биле единствените формални курсеви што им биле понудени на ромски јазик на нивниот мајчин јазик. На курсевите присуствувале и социјални работници за да се олесни комуникацијата со Ромите за време на нивната работа.[11] 1989 г. година, со Кадифената револуција и падот на комунизмот, било дозволено да се развива ромската култура, а Хубшманова била поборник за зачувување на ромското наследство и охрабрување на гласот на ромските заедници.

Хубшманова се вратила на Карловиот универзитет во 1991 година и ја основала Програмата за ромски студии во Индолошкиот институт. Хубшманова ја водела програмата сè до нејзината смрт,[1] а исто така предавала урду помеѓу 1991 и 1997 година. [12] Враќајќи се на делото што и било суспендирано во 1968 година, Хубшманова го објавила првиот џебен речник ромско-чешки / чешко-ромски, со Хан Чебков и Ана Шиговов во 1991 година.[13] Речникот, ромско-чешки / чешки-ромски, е критички прифатен како стандардно дело и е пофален за интеграција на стандардни фрази и изрази во различни ромски заедници, вклучувајќи ги и чешките, унгарските и словачките дијалекти.[7]

Хубшманова работела со Питер Ули, вршител на должноста комесар за човекови права, обидувајќи се да развие постапка за одделни припадници на ромските заедници на кои им била потребна правна помош. Таа исто така соработувала со музеите во Брно и Виена за да воспостави архиви за ромски материјал.[7] Во 1995 година, Хубшманова ја завршила својата докторска дисертација и добила титула доктор на науки. Почнувајќи од 1996 година, таа работела со конзорциум на лингвисти во Центарот за цигански студии на Универзитетот Декарт во Париз и Државниот педагошки институт во Братислава за развој на наставните програми и обука на наставници за да можат да учат на ромски јазик. Во 1998 година, Хубшманова добила две културни награди од Граѓанската иницијатива на Ромите за нејзините напори да ги промовира програмите за образование и да ја зачува културата на ромската заедница.[14] Продолжувајќи ги нејзините напори за објавување, Хубшманова била автор, соавтор или ко-уредник на повеќе од 90 публикации и околу 400 статии објавени во Романо Џанибен,[15] во кои била главен уредник.[3]

Во 1999 година, Хубшманова објавила важно дело наречено Лажна зора: Мојот живот како Циганка во Словачка. Книгата е автобиографија на Илона Лацкова која го опфаќа период од 1920 до 1970 година.[16] Таа ја превела книгата на чешки јазик, а подоцна и на француски и англиски јазик.[17] Книгата покажува како се криеле вистинските идентитети на Ромите зад стереотипните слики. Справувајќи се со обидите на владата да ги „превоспита“ Ромите и да ја присили нивната асимилација, книгата ја истражува гетоизацијата на Ромите од социјалистичкиот режим.[18] Книгата станала важно дело бидејќи опфаќала област што научниците не можеле, давајќи увид на проблемите со кои се соочува ромската заедница.[19] Книгата е објавена и на бугарски, унгарски и шпански јазик, освојувајќи ја Меѓународната хуманитарна награда Идалго во 2001 година во Шпанија и истата година и била доделена плакета на Петтиот меѓународен конгрес на Меѓународната унија на Ромите, одржан во Прага. Во 2002 година, чешкиот претседател Вацлав Хавел и доделил медал за заслуги од трет степен, а следната година Министерството за образование, млади и физичко образование и доделил медал за заслуги од прв степен.[17]

Смрт и наследство

уреди

Хубшманова загинала во сообраќајна несреќа на 8 септември 2005 година, во близина на градот Камелдрифт, провинцијата Гаутенг, Јужна Африка.[20] Една година по нејзината смрт, 7-та Меѓународна конференција за ромска лингвистика била посветена на нејзино сеќавање.[21] Нејзината неочекувана смрт ја почувствувала ромската заедница, која изгубила заговорник, како и некој што својата кариера ја посветил на зачувување на своето културно наследство.[22] Книга за нејзиниот живот, е објавена во 2007 година, во која се дадени биографски детали за нејзиниот живот и кариера. Ромите од целиот свет придонеле за нејзиното творештво, како и нејзините браќа и сестри, пријатели и колеги.[23]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Грос, Том (2005). „Милена Хубшманова“. The Guardian.
  2. ↑ 2,0 2,1 Фридман, Виктор. „Заоставштина Милене Хубшманове“. Liverpool University Press.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Ромска рођака - Милена Хубшманова“. Архивирано од изворникот на 2016-03-04.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  4. ↑ 4,0 4,1 Давидова, Ева. Медаљон - Милена Хубшманова. стр. 175.
  5. ↑ Марек, Јан (2006). Милена Хубшманова - Перспектива индолога и колеге. стр. 89.
  6. ↑ Марек, Јан (2006). Милена Хубшманова - Перспектива индолога и колеге. стр. 90.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Фридман, Виктор. „Заоставштина Милене Хубшманове“. Liverpool University Press: 176.
  8. ↑ Давидова, Ева. Медаљон - Милена Хубшманова. стр. 204.
  9. ↑ Хелена, Садилкова. Ромско образовање у Чешкој републици. стр. 193., 194.
  10. ↑ Едер-Џордан, Бите (2016). Усмено и писмено предање Шукар Лавибен. стр. 196.
  11. ↑ Хелена, Садилкова. Ромско образовање у Чешкој републици. стр. 197., 198.
  12. ↑ Friedman 2005.
  13. ↑ Давидова, Ева. Медаљон - Милена Хубшманова. стр. 205.
  14. ↑ Фридман, Виктор. „Заоставштина Милене Хубшманове“. Liverpool University Press: 177.
  15. ↑ Фридман, Виктор. „Заоставштина Милене Хубшманове“. Liverpool University Press: 178.
  16. ↑ Едер-Џордан, Бите (2016). Усмено и писмено предање Шукар Лавибен. стр. 201.
  17. ↑ 17,0 17,1 Давидова, Ева. Медаљон - Милена Хубшманова. стр. 206.
  18. ↑ Мартинес Рамирес, Мануел (2005). „Милена Хубшманова, филолог, истражитељ и писац“. El Pais.
  19. ↑ Едер-Џордан, Бите (2016). Успемно и писмено предање Шукар Лавибен. стр. 202.
  20. ↑ Малек, Томаш. „Ромска ученица Милена Хубшманова је погинула у Африци“. idnes.
  21. ↑ Елшик, Виктор. „У Прагу ће се састати истакнути ромски лингвисти и антрополози“. Архивирано од изворникот на 2017-01-04.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
  22. ↑ Едер-Џордан, Бите (2016). Усмено и писмено предање Шукар Лавибен. стр. 194.
  23. ↑ Риволова, Каролина. „У сећање Милена Хубшманова“. Архивирано од изворникот на 2013-06-02.CS1-одржување: бот: непознат статус на изворната URL (link)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Милена_Хубшманова&oldid=5122754“