Манастир Вујан
Манастирот Вујан, е манастир на Српската православна црква, се наоѓа на пошумена падина под врвот на планината Вујан, на средината на патот меѓу Горен Милановац и Чачак, во околината на селото Прислоница. Припаѓа на Жичката епархија. Славата на манастирот е Соборот на Светиот Архангел Гаврил. Не се знае кога е основан, но секако датира од 13 век.[1]
Името на планината Вујан и манастирот Вујан потекнува од старосрпски зборови (ујити, вујити или хуџитиЃ, бидејќи на планината се слушал звукот на ветрот што постојано дува, кој се спушта низ планината над густата вековна шума.
Архитектура
уредиЦрквата е градба со сегментирани сводови. Над нартексот, наместо купола, била изградена непропорционална кула - камбанарија со кружен облик. Однадвор е додаден дрвен нартекс. Под профилираниот покривен венец, црквата е опкружена со украсен фриз од слепи аркади.
Денешната црква Свети Архангел Михаил е изградена во 1805 година. Ктитор на црквата е Никола Милиќевиќ Луњевица.[1]
Старешини на манастирот
уреди- Јулијан Кнежевиќ игумен на манастирот (1940-1945)
- Софроније Ракетиќ игумен на манастирот (1945—1950)
- Мирон Игњатовиќ игумен на манастирот (1950—1976)
- Јован Никитовиќ игумен на манастирот (1976—2020)
- Јелена Никитовиќ игуманија на манастирот (2020—2021)
Внатрешност
уреди
Уништена е првобитната фреска од 1805 година и дел од стариот иконостас од 1808 година, кој според еден запис го изработиле Стојан и Јеремија Михајловиќ, стари изографи, бил префрлен во црквата Света Богородица во Горња Трепча. Андреја Дијаковиќ ја насликал надворешноста и внатрешноста на црквата во 1851 година, а една од сцените на надворешната фасада наводно била портрет на Мутапов.[2] Сегашните фрески немаат голема уметничка вредност и датираат од 1939 и 1943 година.
Како спомен на времето на Немањиќ останал само столбот на почесната трпеза.[3]
Од вредности се споменуваат во втората половина на 19 век: икона со грчки натпис, која Србите од Сјеница ја донеле во манастирот во 1809 година за време на бунтот. Знамето на војводата Лазар Мутап, кое го содржи грбот на Трибалија (тогаш Шумадија) и грбот на Србија, а над грбот на Рама. Знамето било од двете страни со словенски натпис, на кој се споменуваат Србите и Србија. Мутап истото знаме во 1813 година го нашол и се борел со него додека не бил смртно ранет кај Чачак. Потоа го испратил во манастирот Рујан, каде што гробот ќе му биде во црквата, во нартексот од десната страна.
Историја
уредиНа почетокот на 14. век, за време на владеењето на кралот Милутин, монасите од Света Гора, бегајќи од инвазијата на одметнатите римокатоличките платеници на Каталонците, организирале монашки живот во Овчарско-Кабларската клисура. Тие го основале Обровинскиот манастир (или Обров, Ујан или Хујан ),[2] километар и половина од местото каде што денес се наоѓа манастирот Вујан.[3]
Обровинскиот манастир го добил името по собирањето или обрежувањето на луѓето. Обровин бил место каде се одржувале народни собири и состаноци. По злосторствата врз српскиот народ од страна на Турците на чело со Синан Паша во 1597 година, манастирот бил напуштен.[3] Судејќи според натписот на една сочувана спомен плоча која се однесува на руината на манастирот, во близина на олтарот имало „светилишта“.[4]
Дотогаш напуштениот манастир бил обновен во 1805 година, од страна на господарите Милан Обреновиќ и Никола Миличевиќ Луњевица од селото Луњевица во областа Рудник. Над западната врата на нартексот бил поставен натпис во 1807 година. Покажува дека обновувањето било извршено со залагање на свештеникот Радисав Милошевиќ од село Прислоница во 1805 година. По смртта на Радослав, во манастирот во 1807 година се приклучил неговиот роднина, јеромонахот Јосиф Милошевиќ, кој бил ктитор со други ктитори и соработници. При поправка на манастирот, пронајдена е камена плоча со натпис од 1597 година и еден круг со издлабен манастирски печат од тоа време.[5]
Во 19 век манастирската (парохија) се состоела од села со вкупно 395 куќи: Прислоница (со 110 куќи), Коњевиќи (57), Соколиќи (38), Брѓани (80), Луњевица (64) и Семедраж (37).[4] Во 1864 година, манастирот имал 12.688 гроша во готовина. Во 1870 година, манастирското братство го сочинувале тројца монаси.[6] Манастирскиот имот во 1889 година се состоел од: 44 хектари обработливо земјиште и 149 хектари шума.[7]
Мошти
уредиМоштите на „Свети Вујан“ останале во внатрешноста на храмот, во близина на јужниот ѕид на нартексот. Десет години подоцна покрај овие свети мошти ќе биде положено телото на востаничкиот војвода Лазар Мутап (1815).[3]
До јужниот ѕид на црквата нил погребан и газдата Никола Луњевица. Аманет на Никола Миличевиќ да биде погребан во таа црква осум години по неговата смрт (1842) не била веднаш исполнета. Тоа го направила само 60 години подоцна неговата внука, кралицата Драга Обреновиќ. На надгробната плоча во близина на јужниот ѕид, таа напишала во 1902 година посвета: „На мојот драг дедо, војводата Никола Луњевица, Драга Обреновиќ, кралицата на Србија“.[3] На источната страна до црквата биле погребани членовите на семејството на Никола Миличевиќ.
Посмртните останки на браќата на кралица Драга Обреновиќ, Никодије и Никола Луњевица, кои биле убиени за време на мајскиот државен удар во 1903 година, подоцна биле ставени во црквата.[3]
Галерија
уреди
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Манастир Вујан Архивирано на 19 август 2009 г., општина Горњи Милановац
- ↑ 2,0 2,1 "Гласник друштва српске словесности", Београд 1875. године
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Слободан М. Радуловић: Вујански крст Патријарха Павла Архивски примерок на Семрежниот архив (англиски) , Посетено на 12. 4. 2013.
- ↑ 4,0 4,1 "Гласник друштва српске словесности", Београд 1867. године
- ↑ "Гласник друштва спске словесности", Београд 1875. године
- ↑ "Географско-статистични речник Кнежевине Србије", Београд 1870. године
- ↑ "Отаџбина", Београд 1889. године
Литература
уреди- Слободан М. Радуловиќ: Вујански крст Патријарха Павла, Православје бр. 901
- Слободан М. Радуловиќ: О Вујанској светини и њеним подвижници, Православје бр. 921-922
- Манастирот Вујан, од официјалното претставување на општина Горњи Милановац.