Кубанска криза

Кубанска ракетна криза е еден од критичните моменти на Студената војна, кој светот го донел на раб на јадрено уништување. Конфликтот претходел на разменување американски ракети од среден опсег во Турција во 1959 година. Слични ракети биле поставени и во Италија. Одговорот на тоа бил во 1962 година СССР инсталирал јадрено оружје на Куба, што САД го прогласија како закана за нивната безбедност и повреда на сферата на интересот. Кризата ескалирала на крај на октомври во 1962 година со блокада на Куба од страна на САД. После повеќедневното натегање и „игра со нервите”, во кој главни глумци биле Џон Кенеди, Никита Хрушчов и Фидел Кастро, СССР се повлекол од оружјето, а за возврат добил гаранција од САД дека нема да има напади од Куба. Единаесет месеци по договорот Кенеди - Хрушчов (до септември во 1963 година) американското јадрено оружје во Турција било деактивирано. Постигнат бил договор за воспоставување на топли линии (таканаречено црвени телефони) меѓу Москва и Вашингтон.

Хронологија на Кубската ракетна криза од 1959 — 1963 година

Вовед

Ракетна база кај Сан Кристобал

1959 година — разместување на 15 американски ракети од среден опсег од типот „Јупитер“ и „Тор“ во близина на Измир во Турција.
јули - посета на Раул Кастро (Министер за одбрана на Куба) Советскиот Сојуз
септември - СССР официјално соопштил дека ќе пружи воена помош на Куба, не спомнувајќи јадрен арсенал
септември - Кенеди добил согласност од Сенатот да телефонира 150.000 резервисти
септември - СССР соопшти дека ќе има вооружен напад на Куба што значело почеток на светска војна
септември - Надворешен политички одбор Сенат на САД изгласал резолуција, со која на Претседателот му даваат одврзани раце во операцијата по повод кубански кризи
октомври - владата на САД забранила пристап во американските бродови на пристаништата кои превезуваат товар за Куба.

Кулминација

Кенеди потпишува прогласување блокада

14 октомври — шпијунски авион У-2 снимил терен во околината Сан Кристобал, источно од Хавана
15 октомври — стручнаци од ЦИА анализирале пристигнување на фотографија и закључиле дека на тоа место се спрема терен за изградњу јадрена ракетна база
20 октомври — двата предлога, со одговорноста на аргументацијата, ивадена пред Кенеди. Определил се, како и поголем дел во Комитетот, за блокада
20 октомври-22 октомври - детална војна и дипломатска припрема за почетокот на акцијата. Убрзано префрлање на трупот и на бродовите на југ, во регионот на Флорида. За американските намери обавестени се западноевропските сојузници, како и членовите на Организацијата на американски држави (ОАД)
22 октомври - Кенеди на конференцијата за печатење објавил дека Соединетите Држави имаат доказ дека СССР тајно инсталира офанзивни ракети на Куба. Изнесол американски план, од кои најважни точки се: прогласенстрог карантин на целата навредлива воена опрема што се транспортира до Куба (влегува во сила во средата, 24 октомври 1962 година); секој напад од територијата на Куба во која било земја од западната полутопка ќе се третира како советски; го повика Хрушчов да го повлече оружјето од Куба
22 октомври-23 октомври - на затворената ноќна седница Президијума ЦК КП СССР Хрушчов објави дека, во случај на обид од американската инвазија на Куба, Советите ќе одговорат со јадрени проектили со краток дострел
23 октомври - владата на СССР издала соопштување, во кое е нагласено дека блокадата на Куба претставува агресивна акција и озбилна опасност за мир. Повишен степен на приправноста на Црвена армија и закажал итен вондреден состанок Варшавски пакт
23 октомври - Куба пловеле 25 Советски бродови, примајќи притоа голем број шифрирани пораки
24 октомври — во 10 часот, блокадата настапила на снага. Советски бродови „Гагарин” и „Комилес”, пратени со подморница, стигнале веќе околу 10 h и 30 мин на линијата на блокадата. Чекајки го носачот на авионот „Есекс” со придружни борбени бродови. ВО 10 h и 32 мин во Вашингтон стигнал извештај дека бродовите застанале. Набрзо е јавено дека уште 20 советски бродови застанале, или промениле курс
25 октомври — во Советот за безбедност на Обединетите нации американски претставник Адлај Стивенсон покажал снимка од Сан Кристобала, кој е светски претставник Валеријан Зорин му кажал за „доказите за мачење”
25 октомври - градење на бази со лансери на рампите наставиле со убрзано темпом – една база за 24 часа
26 октомври — претресен првиот брод
26 октомври - во УН генерални секретар У Тант почнал разговор со Стивенон и Зорин
26 октомври - реномиран американски новинар Волтер Липман предложил Американците да се повлечат од Турција, а Советот од Куба
26 октомври - навечер на адресата Кенедија стигнала лична Хрушковлева порака со предлог: „Немз да праќаме ново оружје, а она на Куба ќе го повлечиме или уништиме, доколку вие ја тргнете блокадата и обеќате дека немате да извршувате инвазијата на Куба.”
27 октомври — додека Државниот оддел се спремал да одговори, во претпладневните часови стигнала нова, овој пат јавна, порака од Московски Кремл, а содржала она за што веќе се дискутираше за јавноста: размена Куба - Турција.
27 октомври - над Куба, со светска ракета, срушен е авион У-2 и умрел пилотот. Генералите барале неодложен контраудар – бомбардирањето на анти-авионски батерии. Кенеди решил да не ризикува - ја одложил одлукта за еден ден, наредувајќи го случајот детално да се испита
27 октомври - Кенеди одговорил на Хрушковлевото прво писмо, игнорирајќи го тоа другото. Предложил најпрвин Совет да ги суспендира работите на базата, потоа да направат споразум, со кој СССР би се обврзал да ги отстрани ракетите и да не воведува нови, слични системи, а САД да ја прекине блокадата и да дадат гаранција дека нема да ја напаѓаат Куба. Советскиот амбасадор во САД незванично соопштил дека ракетите во Турција ќе бидат отстранети по крајот на кризата.

Расплет

28 октомври — Хрушчов наредил да се демонтираат ракетните бази на Куба и јадреното оружје се враќа во СССР, под меѓународна контрола. Во соопштението го пофлил Кенеди заради „чувства на мера и одговорност” цитиран во пораката од 27 октомври
28 октомври - Кастро одбил каква било меѓународна инспекција на кубанската тула, со која би се верификовало повлекувањето на оружјето
2 ноември — на конференцијата за печатење Кенеди објавил дека оружјето на Куба се демонтира и пакува, а лансираните рампи разорају, како што и САД следи операција на различни средства, со што е решен проблемот со инспекцијата.