Кипарско Кралство
Кипарско Кралство (француски: Royaume de Chypre, латински: Regnum Cypri) — кралство кое постоело помеѓу 1192 и 1489 година. Со него управувала француската династија Лузињан. Кралството го опфаќала не само островот Кипар, туку и територии од Анадолија: Анталија помеѓу 1361 и 1373 година и Корикос помеѓу 1361 и 1448 година.
| Кипарско Кралство Royaume de Chypre Regnum Cypri | ||||||
| Вид единица на Поранешна земја | ||||||
| ||||||
| ||||||
 | ||||||
| Главен град | Никозија | |||||
| Управа | Феудална монархија | |||||
| Карл | ||||||
| - | 1192–1194 | Ги Лузињан (прв) | ||||
| - | 1474–1489 | Катерина Корнаро (последен) | ||||
| Историски период | Среден век | |||||
| - | Основана | 1192 | ||||
| - | Укината | 1489 | ||||
.svg)
Историја
уредиТрета крстоносна војна
уредиОстровот Кипар бил освоен во 1191 година од англискиот крал Ричард I за време на Третата крстоносна војна, од Исак Комнин Кипарски, локален гувернер, византиски принц и самопрогласен цар на Византија. Англискиот крал немал намера да го освои островот додека неговата флота не била распрсната од бура на пат кон опсадата на Акра и три од неговите бродови не биле протерани до бреговите на Кипар. Трите брода биле уништени и потонале пред пристаништето Лимасол.[1] Преживеаните од бродоломот биле заробени од Комнени и кога бродот со сестрата на кралот Ричард, Јоана и невестата Беренгарија влегол во пристаништето, Комнин го одбил нивното барање да им даде свежа вода.[2] Кралот Ричард и остатокот од неговата флота пристигнале набргу потоа. Кога слушнал за затворањето на неговите другари потонати од брод и за навредите што им ги упатувал на невестата и сестрата, кралот Ричард во битка се сретнал со Комнин. Имало гласини дека Комнен тајно се договорил со Саладин за да се заштити од неговите непријатели од династијата Ангели, владејачкото семејство во византискиот главен град Истанбул.[1]
Контролата на островот Кипар му дала на кралот Ричард високо стратешка база за да започне понатамошни иницијативи за крстоносна војна. Англиската војска ги ангажирала Кипарците на брегот на Лимасол со англиски стрелци и тешко оклопни витези. Комнен и остатокот од војската побегнале во ридовите за време на ноќта, но кралот Ричард и неговите војници го следеле кипарскиот владетел и го нападнале неговиот логор пред зори. Комнин повторно избегал со мал број луѓе. Следниот ден, многу кипарски благородници дошле кај кралот Ричард да се заколнат на лојалност.[1] Во следните денови, Комнин му понудил 20.000 марки злато и 500 луѓе на кралот Ричард, како и ветување дека ќе ги предаде својата ќерка и замоците како залог за неговото добро однесување.[1]
Плашејќи се од предавство од рацете на новите освојувачи, Комнен побегнал откако го дал овој залог пред кралот Ричард и избегал во упориштето Кантара. Неколку недели по бракот на кралот Ричард со неговата невеста во Лимасол на 12 мај 1191 година, Комнен се обидел да избега со брод, но бил фатен во опатијата на Кејп Сент Андреја на источната точка на островот, а подоцна бил затворен во замокот на Маркапос во Сирија, каде што починал набргу потоа во заробеништво.[1] Во меѓувреме, кралот Ричард го продолжил своето патување до Ако и, со многу потребен одмор, нови средства и засилувања, испловил кон Светата земја придружуван од кралот на Ерусалим, Ги Лизињан и други високи благородници. Англискиот крал оставил гарнизони во градовите и замоците на островот пред да замине, а самиот остров бил оставен на чело на Ричард од Канвил и Роберт од Торнам.[3]
Ричард им го конфискувал имотот на оние Кипарци кои се бореле против него. Тој, исто така, наметнал 50% капитална такса на островот во замена за потврдување на неговите закони и обичаи. Тој, исто така, им наредил на кипарските мажи да ги избричат брадите. Имало бунт предводен од роднина на Исак, но бил задушен од Роберт од Торнам, кој го обесил водачот. Ричард го прекорил Роберт за ова погубување, бидејќи погубувањето на човек кој тврдел дека е крал било навреда на кралското достоинство. Некои детали за краткиот англиски период на Кипар може да се најдат во Хрониката на Опатијата Мо, веројатно изведена од Роберт од Торнам, кој имал врска со опатијата.[4]
Витези Темплари
уредиКога кралот Ричард I сфатил дека Кипар ќе се покаже како тешка територија за одржување и надгледување додека започнува офанзивата во Светата земја, тој ја продал на витезите Темплари за такса од 100.000 безанти, од кои 40.000 требало веднаш да се платат., додека остатокот требало да се плати на рати.[1] Еден од најголемите воени редови на средновековното време, витезите темплари биле познати по нивната извонредна финансиска моќ и огромните поседи на земја и имот низ Европа и Истокот. Нивната сериозност на владеење на Кипар брзо ја навлекла омразата на домородното население. На Денот на Велигден во 1192 година, Кипарците се обиделе да извршат масакр на нивните темплари владетели; сепак, поради претходното знаење за нападот и ограничениот број војници, витезите се засолниле во нивното упориште во Никозија. Следела опсада и Темпларите, сфаќајќи ги нивните тешки околности и неподготвеноста на нивните опсадувачи да се пазарат, излегле на улиците едно утро во зори, изненадувајќи ги Кипарците. Подоцнежното колење било безмилосно и широко распространето и иако владеењето на Темпларите било обновено по настанот, воениот поредок не сакал да продолжи со владеењето и наводно го молел кралот Ричард да го врати Кипар. Кралот Ричард ја прифатил понудата и темпларите се вратиле во Сирија, задржувајќи само неколку имоти на островот.[5] Мало малцинско римокатоличко население на островот главно било ограничено на некои крајбрежни градови, како што е Фамагуста, како и во внатрешноста на Никозија, традиционалниот главен град. Римокатолиците ги задржале уздите на моќта и контролата, додека православните жители живееле на село; ова било речиси исто како и уредувањето во Ерусалимското Кралство. На независната Источна Православна Црква на Кипар, со свој Архиепископ и под никаков патријарх, и било дозволено да остане на островот.
Ги и Амалрик
уреди
Во меѓувреме, наследната кралица на Ерусалим, Сибила, умрела, а противењето на владеењето на нејзиниот сопруг, кралот Ги од Лузињан, во голема мера се зголемилло до тој степен што тој бил отфрлен од неговото барање за круната на Ерусалим.[1] Бидејќи Ги бил долгогодишен вазал на кралот Ричард, англискиот крал му го понудил Кипарско Кралство на Ги Лузињан, и му дозволил на својот пријател да го спаси лицето и да задржи некаква моќ на Исток, а истовремено да се ослободи од проблематичниот феуд. Не е јасно дали кралот Ричард му ја дал територијата или ја продал и многу е малку веројатно дека кралот Ричард некогаш бил платен, дури и ако бил склучен договор.[1] Во 1194 година, Ги Лузињан умрел без никакви наследници и така неговиот постар брат, Амалрик, станал крал Амалрик I, круна и титула која била одобрена од Хајнрих VI, светиот римски цар.[1]
По смртта на Амалрик, Кралството постојано преминало на низа млади момчиња кои пораснале како кралеви. Семејството Ибелин, кое имало голема моќ во Ерусалим пред неговиот пад, дејствувало како регенти во текот на овие рани години. Во 1229 година, еден од регентите на Ибелин бил принуден да ја напушти власта од Фредерик II, кој ја довел борбата меѓу Гелфите и Гибелините на островот. Поддржувачите на Фридрих биле поразени во оваа борба до 1232 година од кипарските сили во битката кај Агриди, иако таа траела подолго во Кралството Ерусалим и во Светото Римско Царство. Потомците на Фредерик Хоенштауфен продолжиле да владеат како кралеви на Ерусалим до 1268 година кога Иго III од Кипар ја побарал титулата и нејзината територија на Ако за себе по смртта на Конрад III, со што ги обединил двете кралства. Територијата во Палестина конечно била изгубена додека бил крал Анри II во 1291 година, но кралевите на Кипар продолжиле да ја бараат титулата.
Управување
уреди
Како и Ерусалим, Кипар имал Висок суд, иако бил помалку моќен отколку што бил во Ерусалим. Островот бил побогат и пофеудален од Ерусалим, така што кралот имал поголемо лично богатство и можел да си дозволи да го игнорира Високата суд. Најважното вазално семејство било Куќа на Ибелин. Сепак, кралот често бил во конфликт со италијанските трговци, особено затоа што Кипар станал центар на европската трговија со Африка и Азија по падот на Ако во 1291 година.
Кралството на крајот доминирало сè повеќе и повеќе во 14 век од страна на џеновските трговци. Затоа Кипар застанал на страната на Папството Авињон во Големиот раскол, со надеж дека Французите ќе можат да ги истераат Италијанците. Мамелуците потоа го направиле кралството приточна држава во 1426 година; преостанатите монарси постепено ја изгубиле речиси целата независност, сè до 1489 година кога последната кралица, Катерина Корнаро, била принудена да го продаде островот на Венеција.[6]
Економија
уреди
Економијата на Кипар останала првенствено аграрна за време на периодот Лузињан. Истовремено, сепак, островот добил важност во трговската мрежа што ги поврзува Западна Европа и Блискиот Исток, служејќи како „претприемач“. Ова довело до зголемување на побарувачката на кипарските производи (најважно шеќер, но и вино, пченица, масло, рогач) во странство, а аграрната економија станала поизвозно ориентирана. Ова му овозможило на Кипар да стане попросперитетен во однос на византискиот период, поттикнувајќи го развојот на пристаништето Фамагуста и главниот град Никозија, овозможувајќи изградба на архитектонски дела кои преживеале до ден-денес. Додека развојот на овие два ги засени другите градови, градовите како Лимасол, Пафос и Киренија земале одредено учество во променливото економско опкружување. Лимасол, особено, станал пристаниште за извоз на земјоделски производи и служел како попатна станица за христијанските аџии во Светата земја. Релативниот просперитет поттикнал миграција кон Кипар од Запад (Џенова, Венеција, Прованса, Каталонија ) и од Исток. Латинските имигранти учествувале во економскиот живот како трговци, занаетчии, бродари, капетани на бродови и чувари на таверни и како такви имале огромен удел во економијата.[7]
Во овој период, нови индустрии се појавиле и во Кипар. Кипарската керамика развила посебни одлики и била извезена во крстоносните држави до падот на Ако во 1291 година. Во овој период се развила текстилната индустрија, при што во Никозија биле основани нови работилници за боење на текстил, а кипарските самити имале зголемена побарувачка на Запад и Исток. Фамагуста станал центар за бродоградба. Овие случувања го поттикнале доаѓањето на претставници од фирентинските банкарски куќи, како што се Перуци и Барди. Растот на индустријата, како и трудоинтензивното производство на шеќер и вино резултирало со побарувачка за робови, а пазарите на робови постоеле во Никозија и Фамагуста.[7]
Општество и култура
уредиКипарското општество во периодот на Лузињан било мултиетничко, при што православните кипарски Грци го сочинувале мнозинството од населението. Грците го сочинувале мнозинството од населението во руралните области, каде што биле или кметови (пароикои) или слободни станари (франкомати). Населението се зголемувало до средината на четиринаесеттиот век, но Црната смрт во 1347-48 година резултирала со губење на една петтина до една третина од населението. Повторените епидемии го спречија обновувањето на населението во петнаесеттиот век.[8]
Римокатоличките Латини никогаш не надминувале една четвртина од населението на островот и биле концентрирани во градовите. Франките витези и аристократијата претежно живееле во Никозија, додека Италијанците биле концентрирани во Фамагуста. Загубите што ги претрпеле крстоносните држави во 1270-тите и 1280-тите и последниот пад на Ако во 1291 година, предизвикале прилив на латински имигранти од Левант, бидејќи италијанските, арагонските и провансалските трговски градови ги преместиле своите трговци на Кипар. Маронитите, Ерменците и Сиријците биле концентрирани во подножјето на Пентадактилос и крајбрежните рамнини. Постоел систем на етничка дискриминација и социјално раслојување. Меѓутоа, со оглед на тоа што поголемиот дел од населението биле Грци, франкското благородништво воспоставило систем кој ќе прими одреден степен на грчка автономија, на пример, одржување на грчките црковни судови отворени за консултации со „мудри и истакнати луѓе“, со што практично се формираат секуларни Грчки форми кои практикувале форма на судска автономија. Дијалектот на кипарските Грци се користел како лингва франка на островот, а правните текстови биле преведени на народен јазик. Оваа релативна автономија значела дека нема бунтови од етнички карактер во периодот на Лузињан. Додека грчката историографија традиционално гледа селански бунт во 1426-27 како националистичко востание, ова било несистематска серија на немири на грабежи од страна на делови од грчкото селско население и шпанските платеници по инвазијата на Мамелуците, заробувањето на кралот Јанус и политичкиот вакуум кој настанал.[8]
Дополнителна литература
уреди- Кар, Анемари (1995). Уметност во дворот на кралевите Лузињан
- Куреас, Николас (2016). Латински Кипар и неговите односи со Мамелучкиот Султанат, 1250-1517 година
- Куреас, Николас (2017). Лузињанското кралство Кипар и морето 13-15 век
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 cypnet.co.uk. „Cyprus under Richard I“. cypnet.co.uk.
- ↑ Melissa Snell. „Richard the Lionheart in Cyprus“. about.com.
- ↑ Pseudo-Benedict of Peterborough. „How Richard, king of England, seized and conquered Cyprus“. cyprusexplorer.globalfolio.net.
- ↑ John Gillingham (1999), Richard I, Yale University Press, p. 152.
- ↑ whatson-northcyprus.com. „A Brief History of Cyprus - Byzantine Period (330 - 1191)“. whatson-northcyprus.com.
- ↑ "Cyprus, Encyclopædia Britannica, accessed May 2007.
- ↑ 7,0 7,1 Coureas, Nicholas (2005). „Economy“. Во Nicolaou-Konnari, Angel; Schabel, Chris (уред.). Cyprus: Society and Culture 1191-1374. BRILL. стр. 103–104.
- ↑ 8,0 8,1 Nicolaou-Konnari, Angel (2005). „Greeks“. Во Nicolaou-Konnari, Angel; Schabel, Chris (уред.). Cyprus: Society and Culture 1191-1374. BRILL. стр. 103–104.