Википедија

Зета Змијоносец

Зета Змијоносец (ζ Oph, ζ Ophiuchi) — единечна[8] ѕвезда сместена во соѕвездието Змијоносец. Таа има привидна ѕвездена величина од 2,6, што ја прави трета најсветла ѕвезда во соѕвездието. Мерењата на паралаксата даваат проценета оддалеченост од околу 440 светлосни години од Земјата.[1] Опкружена е со маглината Sh2-27 „Коболд“, додека патува низ густите прашински облаци во близина на комплексот облаци Ро Змијоносец.

ζ Змијоносец
Местоположба на ζ Змијоносец (заокружено)
Податоци од набљудување
Епоха J2000      Рамноденица J2000
Соѕвездие Змијоносец
Ректасцензија 16ч 37м &1000000000095400100000009,54001с[1]
Деклинација −10° 34′ &1000000000001509700000001,5097″[1]
Прив. величина (V) 2.56 – 2.58[2]
Особености
Спектрален тип O9.5 V[3]
U−B Боен показател −0.857[4]
B−V Боен показател +0.032[4]
Променлив тип γ Cas[2] + β Cep[3]
Астрометрија
Радијална брзина (Rv)−15.0[5] км/с
Сопствено движење (μ) Рект: +10.465[1] млс/г
Дек.: +24.742[1] млс/г
Паралакса (π)7.4088 ± 0.6596[1] млс
Оддалеченост440 ± 40 сг
(130 ± 10 пс)
Апсолутна величина (MV)−4.2[6]
Податоци
Маса20.2[7] M☉
Полупречник9.1 (екватор)
7.5 (пол)[6] R☉
Површ. грав. (log g)3.58[6]
Сјајност74,100[7] L☉
Температура30,700 (екваторијална)
39,000 (поларна)[6] K
Вртежна брзина (v sin i)400[3] км/с
Други ознаки
13 Oph, БП−10°4350, FK5 622, ХД 149757, ХИП 81377, КСЅ 6175, САО 160006, 2MASS J16370954-1034014, Gaia DR2 4337352305315545088
Наводи во бази
SIMBAD— податоци

Во април 2010 година, ζ Змијоносец билапрекриена од астероидот 824 Анастасија.[9][10][11]

Својства

уреди

ζ Змијоносец е огромна ѕвезда со повеќе од 20[12] пати поголема Сончева маса и осум[13] пати од неговиот полупречник. Ѕвездената класификација на оваа ѕвезда е O9,5 V, со класата на сјајност V што покажува дека таа генерира енергија во нејзиното јадро со нуклеарна фузија на водород. Од Земјата, очигледната делотворна температура на ѕвездата се смета дека е 34.300 K,[13] и дава на ѕвездата сина нијанса на ѕвезда од типот О.[14] Меѓутоа, бидејќи ѕвездата брзо се врти, точната температура на површината варира низ површината на ѕвездата од дури 39.000 K на половите до 30.700 K на екваторот.[13]Проектираната вртежна брзина може да биде висока до 400[3] km s−1 и може да се врти со брзина од еднаш дневно, блиску до брзината со која би почнала да се распаѓа.

 
Светлосна крива за Зета Змијоносец, адаптирана од Ховарт и неговите соработниц. (2014)[15]

Ова е млада ѕвезда со возраст од само три милиони години. Нејзината сјајност варира на периодичен начин сличен на оној на променливата ѕвезда од типот на Бета Кефеј. Оваа периодичност има десетина или повеќе фреквенции кои се движат помеѓу 1-10 циклуси дневно.[3] Во 1979 година, испитувањето на спектарот на оваа ѕвезда открило „подвижни испакнатини“ во профилите на нејзината хелиумска линија. Оттогаш оваа карактеристика била пронајдена во други ѕвезди, кои станале наречени ζ Oph ѕвезди. Овие спектрални својства веројатно се резултат на нерадијални пулсирања.[16]

Оваа ѕвезда е приближно на половина пат од почетната фаза на својот ѕвезден развој и во следните неколку милиони години ќе се прошири во црвена суперџиновска ѕвезда поширока од орбитата на Јупитер пред да го заврши својот живот во експлозија на супернова, оставајќи зад себе неутронска ѕвезда или пулсар. Од Земјата, значителен дел од светлината од оваа ѕвезда се апсорбира од меѓуѕвездената прашина, особено на синиот крај на спектарот. Всушност, да не била оваа прашина, ζ Змијоносец ќе блескала неколку пати посилно и ќе била меѓу најсјајните видливи ѕвезди.[17] Доколку сјајот на ѕвездата не е прикриен, таа ќе блесне со светлинска величина 1,54, со што ќе стане дваесет и третата најсветла ѕвезда на ноќното небо. [б 1]

Биле откриени емисии на Х-зраци од Зета Змијоносец кои периодично варираат. Нето флуксот на Х-зраци се проценува на 1,2. Во енергетскиот опсег од 0,5–10 keV, овој флукс варира за околу 20% во период од 0,77 денови. Ова однесување може да биде резултат на магнетно поле во ѕвездата. Измерената просечна јачина на надолжното поле е околу 14,1 ± 4,5[3].

 
Инфрацрвена слика на ударниот бран (жолт лак) создадена од ѕвездата Зета Змијоносец во меѓуѕвезден прашлив облак

ζ Змијоносец се движи низ просторот со посебна брзина од 30 km s −1. Врз основа на возраста и насоката на движење на оваа ѕвезда, таа е член на подгрупата Горна Скорпија на здружението на ѕвезди Скорпија-Кентаур кои делат заедничко потекло и вселенска брзина.[18] Таквите ѕвезди можат да бидат исфрлени со динамички интеракции помеѓу три или четири ѕвезди. Меѓутоа, во овој случај ѕвездата може да биде поранешна компонента на двоен ѕвезден систем во кој помасивната примарна е уништена во експлозија на супернова од типот II.[3] Можно е ζ Змијоносец насобира маса од својот придружник пред да биде исфрлена.[19] Пулсарот PSR B1929+10 можеби е преостанатиот остаток од оваа супернова, бидејќи и таа била исфрлена од здружениетѕо со вектор на брзина што одговара на сценариото.[3]

Поради големата вселенска брзина на Зета Змијоносец, во комбинација со високата внатрешна осветленост и нејзината моментална местоположба во област богата со прашина на галаксијата, ѕвездата создава ударен лак во насока на движење. Овој шок е видлив преку Истражувачот на НАСА,[20] Wide-field Infrared Survey Explorer. Формирањето на овој лачен удар може да се објасни со стапка на загуба на маса од околу 1,1⋅10−7 пати поголема од масата на Сонцето годишно, што е еднакво на масата на Сонцето на секои девет милиони години.

Традиционални имиња

уреди

ζ Змијоносец била член на домородниот арапски астеризам ел-Насак ел-Јамани, „Јужна линија“ на ел-Насакан „двете линии“,[21] заедно со α Змија (Unukalhai), δ Змија, ε Змија, δ Змијоносец, ε Змијоносец и γ Змијоносец.[22]

Според каталогот на ѕвезди во Техничкиот меморандум 33-507 – Каталог со намалена ѕвезда што содржи 537 именувани ѕвезди, ел-Насак ел-Јамани или Насак Јамани било името за две ѕвезди: δ Змија како Насак Јамани I и ε Змија како Насак Јамани II (исклучете ја оваа ѕвезда, α Змија, δ Змијоносец, ε Змијоносец и γ Змијоносец).[23]

На кинески ,天市右垣, што значи Десен ѕид на небесниот маркет, се однесува на астеризам кој претставува единаесет стари држави во Кина што ја означува десната граница на заградата, која се состои од ζ Змијоносец, β Херкул, γ Херкул, κ Херкул, γ Змија, β Змија, α Змија, δ Змија, ε Змија, δ Змијоносец и ε Змијоносец.[24][25][26][27][28]

Белешки

уреди
  1. ↑ Апсолутната величина на Зета Змијоносец, на растојание од 140,45 парсеци, е −4.2.[6] Ставајќи го во равенката Mabs−5+5×log(растојание (сг)/3.26), дава резултат од 1.54.

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Vallenari, A.; и др. (Gaia collaboration) (2023). „Gaia Data Release 3. Summary of the content and survey properties“. Astronomy and Astrophysics. 674: A1. arXiv:2208.00211. Bibcode:2023A&A...674A...1G. doi:10.1051/0004-6361/202243940. S2CID 244398875 Проверете ја вредноста |s2cid= (help). Запис на Gaia DR3 за овој извор на VizieR.
  2. ↑ 2,0 2,1 Samus, N. N.; и др. (2017). „General Catalogue of Variable Stars“. Astronomy Reports. 5.1. 61 (1): 80–88. Bibcode:2017ARep...61...80S. doi:10.1134/S1063772917010085. S2CID 125853869.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Hubrig, S.; Oskinova, L. M.; Schöller, M. (February 2011). „First detection of a magnetic field in the fast rotating runaway Oe star ζ Ophiuchi“. Astronomische Nachrichten. 332 (2): 147. arXiv:1101.5500. Bibcode:2011AN....332..147H. doi:10.1002/asna.201111516. S2CID 119270857.
  4. ↑ 4,0 4,1 Cousins, A. W. J. (1984). „Standardization of Broadband Photometry of Equatorial Standards“. South African Astronomical Observatory Circulars. 8: 59. Bibcode:1984SAAOC...8...59C.
  5. ↑ Wielen, R.; и др. (1999). „Sixth Catalogue of Fundamental Stars (FK6). Part I. Basic fundamental stars with direct solutions“. Veröff. Astron. Rechen-Inst. Heidelb. Astronomisches Rechen-Institut Heidelberg. 35 (35): 1. Bibcode:1999VeARI..35....1W.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Howarth, I. D.; Smith, K. C. (2001). „Rotational mixing in early-type main-sequence stars“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 327 (2): 353. Bibcode:2001MNRAS.327..353H. doi:10.1046/j.1365-8711.2001.04658.x.
  7. ↑ 7,0 7,1 Repolust, T.; Puls, J.; Herrero, A. (2004). „Stellar and wind parameters of Galactic O-stars. The influence of line-blocking/blanketing“. Astronomy and Astrophysics. 415 (1): 349–376. Bibcode:2004A&A...415..349R. doi:10.1051/0004-6361:20034594.
  8. ↑ Hutter, D. J.; Tycner, C.; Zavala, R. T.; Benson, J. A.; Hummel, C. A.; Zirm, H. (2021). „Surveying the Bright Stars by Optical Interferometry. III. A Magnitude-limited Multiplicity Survey of Classical Be Stars“. The Astrophysical Journal Supplement Series. 257 (2): 69. arXiv:2109.06839. Bibcode:2021ApJS..257...69H. doi:10.3847/1538-4365/ac23cb. S2CID 237503492 Проверете ја вредноста |s2cid= (help).
  9. ↑ „Asteroid To Hide Naked-Eye Star“. Sky & Telescope. 31 March 2010. Архивирано од изворникот 20 July 2012. Посетено на 20 November 2022.
  10. ↑ „Asteroid To Hide Bright Star“. Архивирано од изворникот на 5 May 2010. Посетено на 17 July 2019.
  11. ↑ „(824) Anastasia / HIP 81377 event on 2010 Apr 06, 10:21 UT“. Архивирано од изворникот на 17 July 2019. Посетено на 17 July 2019.
  12. ↑ Tetzlaff, N.; Neuhäuser, R.; Hohle, M. M. (January 2011). „A catalogue of young runaway Hipparcos stars within 3 kpc from the Sun“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 410 (1): 190–200. arXiv:1007.4883. Bibcode:2011MNRAS.410..190T. doi:10.1111/j.1365-2966.2010.17434.x. S2CID 118629873.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Villamariz, M. R.; Herrero, A. (October 2005). „Chemical composition of Galactic OB stars. II. The fast rotator ζ Ophiuchi“. Astronomy and Astrophysics. 442 (1): 263–270. arXiv:astro-ph/0507400. Bibcode:2005A&A...442..263V. doi:10.1051/0004-6361:20052848. S2CID 14474019.
  14. ↑ „The Colour of Stars“. Australia Telescope, Outreach and Education. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation. 21 December 2004. Архивирано од изворникот 2019-09-04. Посетено на 21 November 2022.
  15. ↑ Howarth, Ian D.; Goss, K. J. F.; Stevens, I. R.; Chaplin, W. J.; Elsworth, Y. (May 2014). „Amplitude variability in satellite photometry of the non-radially pulsating O9.5 V star ζ Oph“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 440 (2): 1674–1679. arXiv:1402.6551. Bibcode:2014MNRAS.440.1674H. doi:10.1093/mnras/stu398.
  16. ↑ Balona, L. A.; Dziembowski, W. A. (October 1999). „Excitation and visibility of high-degree modes in stars“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 309 (1): 221–232. Bibcode:1999MNRAS.309..221B. doi:10.1046/j.1365-8711.1999.02821.x.
  17. ↑ Kaler, James B. „ZETA OPH (Zeta Ophiuchi)“. Stars. University of Illinois.
  18. ↑ de Geus, E. J.; de Zeeuw, P. T.; Lub, J. (June 1989). „Physical parameters of stars in the Scorpio-Centaurus OB association“. Astronomy and Astrophysics. 216 (1–2): 44–61. Bibcode:1989A&A...216...44D.
  19. ↑ Renzo, M.; Götberg, Y. (2021). „Evolution of Accretor Stars in Massive Binaries: Broader Implications from Modeling ζ Ophiuchi“. The Astrophysical Journal. 923 (2): 277. arXiv:2107.10933. Bibcode:2021ApJ...923..277R. doi:10.3847/1538-4357/ac29c5. S2CID 236318269 Проверете ја вредноста |s2cid= (help).
  20. ↑ „Runaway Star Plows Through Space“. Jet Propulsion Laboratory. Архивирано од изворникот 11 May 2011. Посетено на 20 November 2022.
  21. ↑ Kunitzsch, P., Smart, T. (2006). A Dictionary of Modern Star names: A Short Guide to 254 Star names and Their Derivations (Second revised. изд.). Cambridge, MA: Sky publishing. стр. 31. ISBN 1-931559-44-9.
  22. ↑ Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint. изд.). New York, NY: Dover Publications Inc. стр. 243. ISBN 0-486-21079-0. Посетено на 12 December 2010.
  23. ↑ Jack W. Rhoads (15 November 1971). „Technical Memorandum 33-507 – A Reduced Star Catalog Containing 537 Named Stars“ (PDF). Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology.
  24. ↑ 陳久金 (2005). 中國星座神話 (кинески). 台灣書房出版有限公司. ISBN 978-986-7332-25-7.
  25. ↑ R.H.Allen. „Star Names“. стр. 302.
  26. ↑ „香港太空館 – 研究資源 – 亮星中英對照表“ (кинески). Hong Kong Space Museum. Архивирано од изворникот на 29 January 2011. Посетено на 23 November 2010.
  27. ↑ „English-Chinese Glossary of Chinese Star Regions, Asterisms and Star Name“ (кинески). Hong Kong Space Museum. Архивирано од изворникот на 10 August 2010. Посетено на 23 November 2010.
  28. ↑ Ian Ridpath. „Star Tales – Capricornus the Sea Goat“. Архивирано од изворникот 8 September 2022. Посетено на 21 November 2022.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Зета_Змијоносец&oldid=5276377“