Зазански јазик
Зазански, или познат како зазаки, заза, кирманџки(ски), кирдки(ски) или димли(ски) — ирански јазик, дел од подгрупата на индоирански јазици од семејството на индоевропски јазици.[3]. Јазикот се зборува од наодот Зази претежно во Турција и дели многу особини со гуранскиот, талишкиот и курдскиот јазик.[4][5] Зазанскиот го зборуваат околу 1,5 до 2,5 милиони луѓе. Според Невинс, јазикот го зборуваат од 2 до 4 милиони луѓе.[6][7]
Зазански | |
---|---|
Застапен во | Турција |
Народ | Зази |
Говорници | од 1,5 до 2,5 милиони[1][2] во Турција; непознат број во други земји |
Јазично семејство | индоевропско
|
Писмо | латиница |
Јазични кодови | |
ISO 639-2 | zza |
ISO 639-3 | zza — опсежен код Поединечни кодови: kiu — кирманџкиски diq — димлисли |
Linguasphere | 58-AAA-ba |
Подрачја кајшто се зборува зазаки. |
Дијалекти
уредиЗазакнскиот има 3 дијалекти:
- северен дијалект[8]: овој дијалект се зборува во Тунџели, Ерзинџан, Ерзурум, Сивас, Гумушане, Мус, Кајсери и е составен од следните говори: западнодерсимски, источнодерсимски, вартоански и дијалектите во Сариз и Кочгири.
- централен дијалект: дијалектот се зборува во Елазиг, Бинѓол, Солхан, Гирвас и Дијарбекир. Тој е составен од следните говори: бинголски, палуски и говорите во Хани, Кулп, Лиџе, Ергани и Пиран.
- јужен дијалект[9]: дијалектот се зборува во Шанлаурфа, Дијарбекир Адијаман и Малатја. Дијалектот е составен од следните говори: сиверечки, џермички и дијалектите во Мутки и Аксарај.
Фонолошка споредба
уредипраиндоевропски | староперсиски | пахлавски | персиски | авестиски | партски | зазански | курдски | македонски | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
*ḱ | θ | h | h | s | s | s | s | - | |||
? |
? |
māhīg | māhi | masya | māsyāg | māsa | māsî | риба | |||
*ǵ(h) | d | d | d | z | z | z | z | - | |||
ǵno- | dān- | dān- | dān- | zān- | zān- | zān- | zān- | знае | |||
*kʷ | č | z | z | č | ž | j, ž, z | ž | - | |||
*leuk- | raučah | rōz | ruz | raočah | rōž | roje, | rož | ден | |||
*gʷ | j | z | z | j | ž | j | ž | - | |||
*gwen- | ? |
zan | zan | jaini | žan | jani | žin | жена | |||
*d(h)w- | duv- | d- | d- | dv- | b- | b- | d- | - | |||
*d(h)war- | duvar- | dar | dar | dvar- | bar | -bar | darî | врата | |||
*sw- | (h)uv- | xw- | x- | xv- | wx- | w- | xw- | - | |||
*swesor | ? |
xwāhar | xāhar | xvahar | wxar | wā | xweh | сестра | |||
*-rd(h),*-ld(h) | -rd | -l | -l | -rd | -r(δ) | -r̄ | uncertain | - | |||
*ḱered | θar(a)d- | sal | sal | sarəδ- | ? |
sarri | sāl | година | |||
*-rǵ(h),*-lǵ(h) | -rd | -l | -l | -rz | -rz | -rz | uncertain | - | |||
? |
? |
hil- | hel- | harəz- | hirz- | arz- (промена на значење) | hêl- | дозволи | |||
*-m | -m | -m | -m | -m | -m | -m | -v/w | - | |||
nomn̥ | nāman- | nām | nām | nāman- | nām | nāme | nāv, nāw | име | |||
*w- | v- | w- | b- | v- | w- | v- | b- | - | |||
*wīk'm̥tī | ? |
wīst | bist | vīsiti- | wīst | vist | bîst | дваесет |
Азбука
уредиАзбуката на зазанскиот има 31 буква.[10]:
A, B, C, Ç, D, E, Ê, F, G, H, I, Î, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, Ş, T, U, Û, V, W, X, Y, Z
a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, h, i, î, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, ş, t, u, û, v, w, x, y, z
Наводи
уреди- ↑ Извештај за јазичниот код „diq“ - Ethnologue
- ↑ Извештај за јазичниот код „kiu“ - Ethnologue
- ↑ Ethnologue on Dimili
- ↑ Religion und Wahrheit - Google Books
- ↑ The Position of Zazaki Among West Iranian languages by Paul Ludwig
- ↑ http://www.fas.harvard.edu/~lingdept/IndexicalityWorkshop/anandnevins04.pdf
- ↑ Ivan Nasidze et al. 2005. "MtDNA and Y-chromosome Variation in Kurdish Groups," Annals of Human Genetics 69:401-412. online
- ↑ Ethnologue on Kirmanjki
- ↑ Ethnolgue on Dimili
- ↑ Zazaki alphabet
Користена литература
уреди- Zazaki.net- Zazas and Zazaki
- Blau, Gurani et Zaza in R. Schmitt, ed., Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden, 1989, ISBN 3-88226-413-6, pp. 336–40 (About Daylamite origin of Zaza-Guranis)
- Mesut Keskin, Zur dialektalen Gliederung des Zazaki. Magisterarbeit, Frankfurt 2008. Архивирано на 19 јули 2011 г. (PDF)
- Paul, Ludwig. (1998) "The Position of Zazaki Among West Iranian languages" University of Hamburg.
- Lynn Todd, Terry. (1985) "A Grammar of Dimili" Архивирано на 9 октомври 2006 г. University of Michigan.
- Gippert, Jost. (1996) "Historical Development of Zazaki" Архивирано на 21 јуни 2006 г. University of Frankfurt.
- Gajewski, Jon. (2003) "Evidentiality in Zazaki" Архивирано на 27 мај 2005 г. Massachusetts Institute of Technology.
- Gajewski, Jon. (2004) "Zazaki Notes" Архивирано на 9 јули 2011 г. Massachusetts Institute of Technology.
- Larson, Richard. and Yamakido, Hiroko. (2006) "Zazaki as Double Case-Marking" Архивирано на 3 септември 2006 г. Stony Brook University and University of Arizona.
- Brigitte Werner. (2007) "Features of Bilingualism in the Zaza Community" Архивирано на 29 декември 2009 г. Marburg, Germany.
- Mesut Keskin, Zur dialektalen Gliederung des Zazaki. Magisterarbeit, Frankfurt 2008. Архивирано на 19 јули 2011 г. (PDF)
Поврзано
уредиНадворешни врски
уреди- Генетско проучување за зазанските и курманџиските Курди Архивирано на 2 октомври 2008 г.
- Академски истражувачки центар за зазански јазик
- Димлиски - Ethnologue
- Кирманџики - Ethnologue
- ZazaPress Архивирано на 24 февруари 2020 г.
- Јазичен институт за зазански јазик
- Етнички разлики меѓу Курдите