Григор Витез
Григор Витез (лат. Grigor Vitez; Косовац, 15 февруари 1911 — Загреб, 23 ноември 1966) — српски писател, поет и преведувач.
| Григор Витез | ||
| Роден | 15 февруари 1911 Косовац, Австроунгарија | |
|---|---|---|
| Починал | 23 ноември 1966 (возр. 55) Загреб, СФРЈ | |
Животопис
уредиВитез е роден во селото Косовац, во околината на Окучани. Во Окучани го завршил основното училиште, во Нова Градишка учел гимназија (до малата матура), а потоа учел во Учителската школа во Пакрац. По професија бил учител, а работел во повеќе села во родниот крај. Учествувал во Народноослободителната војна на страната на партизаните. По војната, работел во Министерството за просвета на НР Хрватска. Истовремено, почнал да студира педагогија, а потоа руска литература и руски јазик на Филозофскиот факултет во Загреб. Работел и како уредник во издавачката куќа „Младост“ во Загреб. Умрел во Загреб, на 23 ноември 1966 година, по долго и тешко боледување.[1] [2]Во чест на неговото творештво, денес, во неколку градови во Хрватска има детски градинки и основни училишта кои го носат неговото име.
Творештво
уредиГригор Витез се појавил на книжевната сцена пред Втората светска војна, кога во познатиет загребски списанија објавувал песни и други книжевни творби. Пишувал песни, раскази, драмски игри и сликовници. Неговиот опус се состои од дваесетина книги за кои има добиено повеќе книжевни награди, меѓу кои и „Младо поколение“ во 1963 година за долгогодишната работа во книжевноста за деца.[3] Позначајни негови дела се: Сказна за глинената птица, Сто волци, Фатете го крадецот, Кога дрвјата би оделе, Каде што растат приказните (1965), Сон на борецот в зори, Песни, Вооружени рози итн.[1][4][5]
Осврт кон творештвото
уредиДелата на Витез го привлекуваат вниманието на читателите од сите возрасти со топлината на зборот, со духовитоста и едноставноста на мислата, со мелодичноста на стихот и со хуманоста на поркаите. Неговите стихови се блиски на секој, зашто во нив живеат најсаканите јунаци од секојдневието, како и случки од стварноста и од фантазијата, претежно од детскиот свет, а срцето на поетот е големо и разбирливо за сите. Чест мотив во неговите песни се природата и за животните, најчесто со помош на персонификација. Од неговото детство потекнува и љубовта кон народното творештво кое му било пример како да се пишува со едноставни и јасни зборови со цел да биде разбирлив за најмладите читатели. Натамошна негова инспирација е партизанското движење, во кое учествувал и тој, пеејќи за почитта кон борците за слободата и носејќи пораки за мир во светот. Витез со многу љубов и со познавање зборува за особеностите на луѓето, во прв ред, за децата, и нуди воспитни пораки за пријателство, разбирање на другите, хуманост, другарство, трудољубивост, стремење кон доброто... Во неговиот поетски свет нема темни бои, црнила, страдања, тага и трагични мигови; напротив, песните дишат со оптимизам поздравувајќи го животот.[6]
Според неговото сопствено сведоштво, уште на почетокот од неговото творештво, Витез согледал дека мора самостојно да го открива светот за себеси и така започнал полека да го бара она што најмногу му одговарало, потпирајќи се врз сопствениот свет од детството, врз поезијата на Отон Жупанчич и Јован Јовановиќ-Змај и врз народното творештво. По низа песни, повеќе или помалку успешни, во песната „Плачко“ пронашол една нишка, една малечка сфера на гротескното и хумористичното, нешто што му изгледало како откритие за кое почувствувал дека потекнува од детскиот свет на игрите. Според него, постојат некои карактеристики на песните (ритамот, јазикот, формата на песната) што мора да одговараат на особеностите на детската психа — тие мора да имаат ведрина и леснина. Според Витез, разиграноста во неговите песни може да се нарече „проверка на знаењата“, т.е. проверување на силата и цврстината на вистинските размислувања и знаења на читателите. Во тој поглед, неговата намера е песните да им послужат на читателите полесно да ги совладаат нивните задачи, да им ги олесни тешкотиите, да ги остварат поставените цели и да бидат ведри и бестрашни во соочувањето со иднината.[7]
Творештвото на Витез има високи уметнички квалитети кои веднаш биле истакнати од книжевните критичари. На пример, Тоде Чолак истакнува дека поезијата на Витез е убедлива, непосредна, а светот на детската фантазија прикажан во неговите песни делува реално, блиско и топло. Неговиот стих е пластичен, со широка мисла и со длабока порака, а неговата способност да ги создава толку уверливо и свежо состојбите на еден конкретен миг — претставува новина во современата југословенска поезија. Основната одлика на поезијата на Витез е описноста при што тој не го слика светот само од надворешната страна, туку се стреми да го спознае внатрешното дожививање, а во тој поглед го следи примерот на народната поезија (на пример, во песните: „Прсти“, „Плачко“, „врбова свирка“ итн.). Сепак, тој не имитира, туку пее со свој оригинален, многу побогат и посвеж израз. И Видое Подгорец искажува пофални зборови за поезијата на Витез, истакнувајќи дека тој е поет на детската душа, кој со тихи и лирски, нежни тонови нурка длабоко во светот на детските копнежи и желби, откривајќи ги најскриените соништа на детската душа. Многу негови песни делуваат како прекрасни акварели чии бои се прелеваат во жив спектар. Исто така, во неговата поезија има хумана нота што ја прави прифатлива за децата, зашто тој со моќта на зборот станува против насилството, а на страната на правдата и среќата.[8]
Изданија на македoнски јазик
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Елица и Атанас Николовски, "Разговор за делото Сказна за глинената птица од Григор Витез", во: Григор Витез, Сказна за глинената птица. Скопје: Мисла/Детска радост/Култура/Наша книга/Македонска книга, 1978, стр. 47-48.
- ↑ Тамара Арсовска, „Светот на детството — светот на играта и фантазијата“, во: Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 95-96.
- ↑ Тамара Арсовска, „Светот на детството — светот на играта и фантазијата“, во: Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 96.
- ↑ „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2012-01-12. Посетено на 2013-04-01.
- ↑ www.mvinfo.hr
- ↑ Тамара Арсовска, „Светот на детството — светот на играта и фантазијата“, во: Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 95-98.
- ↑ Тамара Арсовска, „Светот на детството — светот на играта и фантазијата“, во: Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 98-102.
- ↑ Тамара Арсовска, „Светот на детството — светот на играта и фантазијата“, во: Григор Витез, Песни. Мисла, Македонска книга, Култура, Наша книга и Детска радост, Скопје, 1990, стр. 99-101.