Уставен суд на Ерменија

Уставниот суд на Ерменија (ерменски: Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարան) е највисокото правно тело во Ерменија. Тој е одговорен за надзор над уставноста на законите и другите законодавни инструменти. Правата на уставниот суд на Ерменија се дефинирани и во ерменскиот устав и во законот.

Уставен суд на Ерменија
[[File:| 250п]]
Основан	1995
Надлежност	Ерменија
Местоположба	ул. „Баграмјан“ бр.10 - Ереван
Мрежно место	concourt.am

Уставниот суд на Ерменија е основан во 1995 година и се наоѓа во Ереван.

Историја

Во декември 1988 година, бил формиран Комитет за уставна контрола со амандман на Уставот на Советскиот Сојуз. Законот на Сојузот кој се однесува на овој Комитет предвидувал и формирање на Комитет за уставна контрола во секоја Република на Сојузот, што всушност никогаш не се случило.

Во 1991 година, ерменската легислатура размислувала за формирање Уставен суд, иако всушност никогаш не го стори тоа (два закони, имено Законот за претседателот на Републиката од 1 октомври 1991 година и Законот за Врховниот совет на Република Ерменија од 19 ноември 1991 година, едноставно алудирал на таков Уставен суд). Сепак, ниту еден закон или амандман на Уставот на Ерменска ССР никогаш не бил усвоен за да се стави во сила оваа декларација.

Новиот Устав прогласен со референдум на 5 јули 1995 година го основал Ерменскиот уставен суд. Законот за Уставниот суд бил усвоен од Ерменското национално собрание на 20 ноември 1995 година и бил потпишан од претседателот на Републиката Левон Тер-Петросјан на 6 декември 1995 година. На 5 и 6 февруари 1996 година, членовите на Уставниот суд биле назначени и Судот започнал со работа на 6 февруари 1996 година, кога неговите членови положиле заклетва пред Народното собрание.

Во 2005 година, Ерменија донела уставни реформи. На 27 ноември 2005 година, текстот на Уставот на РС (со амандманите) бил усвоен на референдум. Амандманите се однесувале на системот на уставна правда. Членот 93 од Уставот вели дека: „Уставниот суд ја спроведува уставната правда во Република Ерменија“. Според членот 94 од Уставот, „Овластувањата, постапката на формирање и работата на судовите се определуваат со Уставот и законите“. Како резултат на уставните измени, овластувањата на судот биле значително зголемени.

Членови на уставниот суд

Уставниот суд е составен од девет члена. Членство во Уставниот суд е отворено за секој граѓанин на Републиката на возраст од 35 или повеќе години. Членовите (вклучувајќи го и претседателот) ги извршуваат своите должности до 65-годишна возраст (согласно преодните одредби, поточно член 117, став 13 од Уставот на РА, актуелните членови на Уставниот суд продолжуваат да работат до 70-годишна возраст). Националното собрание и претседателот на Републиката имаат заеднички овластувања да назначуваат членови на Уставниот суд. Пет членови на Уставниот суд ги избира Народното собрание по препорака на претседателот на Народното собрание. Останатите четворица членови ги именува претседателот на Републиката, по негова дискреција.

Претседателот на Уставниот суд не го избираат членовите на Уставниот суд. Тој/таа е именуван од членството на Судот од страна на Народното собрание по предлог на претседавачот на Собранието. Меѓутоа, доколку Националното собрание не го назначи претседателот на Уставниот суд во рок од 30 дена откако функцијата претседател на Уставниот суд е испразнета, претседателот на Републиката мора да го направи тоа на негово место. Подобни за членство во Уставниот суд имаат лица кои ги исполнуваат следните услови:

• државјани на Републиката на возраст од најмалку 35 години кои имаат изборни права и немаат државјанство на друга држава;

• Високо правно образование или академска диплома по Уставно право најмалку 10 години правно работно искуство;

• Команда на ерменски јазик. Членовите на Уставниот суд не смеат да се занимаваат со ниту една претприемничка дејност, ниту да извршуваат функција во органите на државната или локалната самоуправа кои не се поврзани со неговите должности, да извршуваат функција во комерцијални организации, како и да се занимаваат со какви било друго платено занимање, освен научна, образовна и творечка работа, која нема да го попречува извршувањето на должноста член на Уставниот суд.

Уставното начело е дека член на Судскиот Уставен суд не може да биде разрешен. Одлуките за разрешување на членовите на Судот мора да бидат донесени од лицето или органот (т.е. Претседателот на Републиката или Националното собрание; во вториот случај, со мнозинство гласови од вкупниот број пратеници) кои го назначиле предметниот член. Кога е поставено такво прашање, Уставниот суд мора да го разгледа случајот во отсуство на членот и мора да донесе заклучок - за престанок на функцијата член со мнозинство од најмалку две третини од членството на Судот (т.е. 6 од 9). Откако ќе се донесе заклучокот, вистинската одлука за разрешување на членот на Уставниот суд мора да ја донесе органот што го назначил (иако ниту еден член на Уставниот суд никогаш не бил разрешен од неговото инаугурирање). Независноста на членовите на Уставниот суд се гарантира со нивното поднесување до Уставот и Законот за Уставниот суд. Забрането е влијание врз член на Уставниот суд, а секој што ќе се обиде да го стори тоа е одговорен за кривично гонење.

Членот на судот престанува да ги извршува своите функции кога:

• наполнил 65 години
• починал
• му е одземено државјанството или добил странско државјанство
• писмено поднел барање до органот што го именувал, барајќи престанок на неговите овластувања и за таа жалба го известил Уставниот суд и најмалку во рок од 10 дена ја повторил својата оставка.
• Од страна на Правен суд е утврдено дека е неспособен за работа, исчезнат или мртов.

По заклучок на Уставниот суд, членовите на судот мора да бидат разрешени доколку:

• без оправдување отсуствувале трипати во рок од една година од седниците на Судот;
• не биле во можност да ги исполнат своите овластувања како Член на Уставниот суд од шест месеци поради некоја привремена онеспособеност или друга законска причина.
• однапред да изрази мислење за предметот што се разгледува со Уставниот закон или на друг начин покренал сомнеж во неговата непристрасност или објавил информации за процесот на консултациите зад затворени врати или на друг начин ја прекршил заклетвата на членот на Уставниот суд.
• се погодени од телесно заболување или болест која влијаела на извршувањето на должностите на член на Уставниот суд.

Овластувања на Судот

Уставниот суд во согласност со постапката утврдена со закон:

1. Ја утврдува усогласеноста на законите, одлуките на Народното собрание, уредбите и наредбите на претседателот на Републиката, одлуките на претседателот на Владата и органите на локалната самоуправа со Уставот.
2. Пред ратификацијата на меѓународните договори треба да се утврди усогласеноста на обврските предвидени во нив со Уставот
3. Разрешување на сите спорови кои произлегуваат од резултатите од референдумите

3.1 Точка од списокот ги решава сите спорови кои произлегуваат од одлуките донесени во однос на изборите за претседател на Републиката и за заменици

1. Прогласување за несовладливи или елиминирани пречки за кандидат за претседател на Републиката
2. Да се даде заклучок за постоење основи за импичмент на претседателот на Републиката
3. Да се дава заклучок за неспособноста на претседателот да ги извршува своите обврски
4. Да се дава заклучок за престанок на овластување на член на Уставниот суд, негово приведување, согласност за вклучување како обвинет или поведување судска постапка за поднесување на административна одговорност.
5. Да се дава заклучок за основите за разрешување на поглаварот на заедницата
6. Во случаите пропишани со закон донесува решение за запирање или забрана на дејствување на политичка партија.

Аплицирање до Уставниот суд

• (ЗАКОН НА РЕПУБЛИКА ЕРМЕНИЈА ЗА УСТАВЕН СУД
• Усвоен на 1 јуни 2006 година )
• ЧЛЕН. 25. ПРАВО НА ЖАЛБА ДО УСТАВНИОТ СУД
• органите и лицата утврдени со член 101 од Уставот ќе се жалат до Уставниот суд по редот пропишан со Уставот и овој закон. Исто така, во случаите утврдени во став 6 од член 101, право на жалба до Уставниот суд имаат и правни лица според член 42.1 од Уставот.
• ЧЛЕН. 26. ПРИЧИНА ЗА ПРЕГЛЕД НА СЛУЧАЈ ВО УСТАВНИОТ СУД
• Уставниот суд го разгледува случајот само доколку постои соодветна пријава.
• ЧЛЕН. 27. ОПШТИ БАРАЊА ЗА АПЛИКАЦИЈАТА
• 1. Пријавата се поднесува до Уставниот суд во писмена форма, потпишана од овластени лица.
• 2. Апликацијата вклучува:
• 1) име на Уставниот суд;
• 2) име (назив), адреса (правна адреса) на барателот;
• 3) барани податоци за претставникот на подносителот на барањето доколку барателот е застапуван;
• 4) член од Уставот кој му дава право на подносителот да се обрати до Уставниот суд;
• 5) барање доставено до Уставниот суд и аргументите на подносителот на барањето со упатувањата на соодветните членови од Уставот;
• 6) Список на документи приложени кон пријавата доколку постои.
• 3. Во случаите утврдени со членот 69 од овој закон, подносителот на барањето е должен и до Уставниот суд да достави потврда за платената државна должност во висина пропишана со овој закон или предлог за ослободување од таква должност.
• За поднесување барање до Уставниот суд, физичките лица плаќаат петкратно од основната државна должност, а правните лица дваесеткратно од неа.
• Врз основа на предлогот на подносителот на барањето, прашањето за ослободување од државната должност се решава при разгледување на допуштеноста на поединечната жалба од страна на Уставниот суд врз основа на процедури пропишани со Законот за државната должност.
• ЧЛЕН. 28. ПРИЛОЖЕНИ ДОКУМЕНТИ КОН ПРИЈАВАТА
• 1. Прилозите на барањето доставено до Уставниот суд се:
• 1) полномошно или друг документ со кој се потврдува овластувањето на застапникот;
• 2) ерменски превод на сите документи на странски јазик, заверени по редот утврден со закон;
• 3) службен текст на аргументираниот правен акт во случаи на жалби по прашањата утврдени со ставовите 1 и 2 на членот 100 од Уставот;
• 4) други материјали за кои барателот смета дека се соодветни.
• 2. По приемот на апликацијата нови материјали може да се презентираат само со дозвола на Уставниот суд.

Меѓународни односи

Од првата година од своето формирање, Уставниот суд станал член на Европската комисија „За демократија преку право“ на Советот на Европа (инаку позната како Венецијанска комисија ). Една година подоцна, во октомври 1997 година, е формирана Меѓународната организација „Конференција на органите за уставна контрола на земјите на младата демократија“, чија активност ја координира Уставниот суд и во 2000 година, кога Ерменија сè уште не била членка на Советот на Европа, Уставниот суд на Република Ерменија бил избран за полноправна членка на меѓународната организација „Конференција на европските уставни судови“. Ив Гуена, претседател на Уставниот совет на Франција, многу конкретно го оценил овој невиден факт: „Уставниот суд на РА е веќе успешна институција и стана полноправна членка на Конференцијата поради неговото активно учество и многубројните интересни и реални предлози“.

Организирањето на Годишната меѓународна конференција во Ереван, во соработка со Европската комисија „За демократија преку право“ на Советот на Европа (Венецијанска комисија), станало нова традиција. Секоја конференција се разликувала од претходната по својата тема и големиот број учесници. И така, голем број познати и авторитетни правници и конституционалисти учествувале на 15-тата меѓународна конференција во Ереван. Сите презентирани извештаи, дискусии и анализи на темите на Конференцијата се објавени во четиријазичниот Меѓународен алманах „Уставната правда во новиот милениум“ и се поставени на веб-страницата на Уставниот суд на признат како еден од најдобрите во светот. Од страна на Уставниот суд е подготвен специјален компактен диск, каде се вклучени уставите на 150 земји и нивната компаративна анализа. Меѓународната асоцијација за уставно право ја препозна како важна програма и ја постави на веб-страницата на Меѓународната асоцијација. Овој уникатен програмски пакет преведен на руски и англиски јазик е концизен материјал за конституционалистите и уставните судови.

Уставниот суд има изработено сложена програма за компаративна анализа на меѓународните официјални документи, каде што се вклучени 1500 документи усвоени од Обединетите нации и сите меѓународни европски институции (на руски и англиски). Процесите на проучување, анализа и проследување одлуки на искуството на Европскиот суд и материјалите од Европската конвенција за човекови права се веќе завршени.

Дополнително, Ерменија е членка на Конференцијата на европските уставни судови, Евроазиската асоцијација на тела за уставна оцена, Светската конференција за уставна правда и Мрежата на повисоки судови на ЕКЧП.

Венецијанска конвенција

• Основана во мај 1990 година од 18 земји-членки на Советот на Европа
• Во 2014 година: 60 земји-членки, вклучително и 12 неевропски членки и Косово, со вкупно население од повеќе од 1,5 милијарди луѓе
• 5 земји набљудувачи и 1 придружна членка
• ЕУ и ОБСЕ – двата меѓународни партнери кои учествуваат во работата на Комисијата
• Повеќе од 500 мислења за повеќе од 50 земји и 80 студии
• 250 семинари и конференции со десетици судови и универзитети
• Над 3.000 државни службеници обучени за човекови права и административно право
• Европскиот суд за човекови права се повикува на мислењата на Венецијанската комисија во повеќе од 50 случаи (од 2002 година).

На 1 ноември 2013 година, претседателот на Уставниот суд на Ерменија, г-дин Гагик Харутјуњан, во својство на координатор на Стручната комисија за уставни реформи (во натамошниот текст „Комисијата“), и во име на претседателот на Република Ерменија, побарал помош од Венецијанската комисија во процесот на ревизија на Уставот на Ерменија. Со Указ на претседателот на Република Ерменија од 4 септември 2013 година била формирана Специјализирана комисија за уставни реформи врз основа на неопходноста од спроведување на принципот на владеење на правото, гарантирање на основните човекови права и слободи, за обезбедување целосна балансирање на силите и зголемување на ефикасноста на јавната администрација. Откако го анализирал историскиот процес на уставните случувања во Република Ерменија во рамките на системскиот интегритет, како и неговите клучни особености и постојните проблеми, Специјализираната комисија за уставни реформи смета дека е неопходно да се истакнат следните главни фази. Како постојан и континуиран процес, уставните случувања се одвиваат во меѓународната практика во согласност со случувањата во општеството на следните главни начини:

• Усвојување на нови устави;
• Измени и/или дополнувања на постоечкиот Устав;
• Конзистентна и координирана конституционализација на правните акти и практиката на примена на законите;
• Донесување на органски или уставни закони;
• Официјална конструкција на уставните одредби;
• Решавање на спорови кои произлегуваат меѓу органите на власта во прашања од уставните овластувања.

Легална професија

Според извор од 2008 година, Законот Република Ерменија од 2004 година бара прием во адвокатурата со цел адвокатите да практикуваат адвокатура. Пред 2004 година, немало барање на национално ниво. Во 1998 година, по усвојувањето на првиот закон за адвокатура, биле создадени следните адвокатски здруженија: Сојуз на адвокати на Република Ерменија (последната инкарнација на Колегиумот на адвокати), Меѓународниот адвокатски сојуз и Меѓународниот сојуз на ерменските адвокати. Меѓународниот адвокатски сојуз и Меѓународниот сојуз на ерменските адвокати ќе се спојат во една организација.

Библиотека

Библиотеката на Уставниот суд е формирана во 1996 година. Библиотеката е богата со правни, научни и медиумски материјали, а предвидена е не само за членовите и вработените во Уставниот суд, туку и за студентите и за сите оние кои се заинтересирани. Во библиотеката има речници, учебници, збирка закони, книги за избори на државни книги за избори на државни и локални органи на власта, за кривична постапка, граѓанско, граѓанско процесно, управно право на Република Ерменија, Руска Федерација, публикации за заштита на човековите права, историја и теорија на државата и правото на Ерменија и странски земји. Покрај правната литература, во Библиотеката на Уставниот суд има и книги од политика, економија, култура, филозофија, социологија, како и белетристика. Во библиотеката постојат устави, закони за уставни судови и материјали за судството и уставниот правосуден систем на повеќе од 60 земји. Библиотеката периодично се полни со нови книги и периодичен печат од Руската Федерација и други земји. Извонредниот литературен фонд на библиотеката ја прави литературата посветена на историјата на Ерменската црква и на геноцидот, како и собраниските протоколи од 1918-1920 година. Библиотеката има повеќе од 5000 книги на ерменски, руски, англиски, француски и други јазици. Во библиотеката се формираат азбучните и систематските бази на податоци, предметните картички, се врши библиографската работа. Центарот за уставно право делумно ја презел работата за изработка на учебници од правни теми, изготвени се посебни методички прирачници за наставниците, истовремено издаден е и прирачник „Уставна ревизија“ на Г. Харутјунјан за ученици. Годишното организирање на традиционалната републиканска студентска и ученичка Олимпијада „Устав и право“ е еден од ефективни методи за запознавање на новата генерација со принципите на уставната правда. Објавени се 3 збирки од најдобрите ученички трудови посветени на заштитата на човековите права. Во Центарот за уставно право е формиран Совет на млади истражувачи, а во Уставниот суд е формирана библиотека со богата и понова литература. Остварени се блиски односи со многубројните училишта, организирани се тематски средби. Објавени се 55 монографии и 191 научни написи од членовите на Уставниот суд и персоналот, 48 извештаи се направени на меѓународни конференции, а поканети се 17 меѓународни конференции (со учество на околу 155 членови на уставни судови од различни земји и 52 меѓународни експерти). Објавени се 72 тома од весникот „Уставен суд“, 63 изданија и 8 прилози на Меѓународниот билтен „Уставна правда“, 12 изданија на Меѓународниот алманах „Уставна правда во новиот милениум“ (објавен на четири јазици) и доставени до повеќе од 50 земји.

Надворешни врски

• Веб-страница
• [1] Архивирано на 26 декември 2014 г.
• [2] Архивирано на 17 декември 2014 г.
• [3] Архивирано на 14 декември 2014 г.
• [4] Архивирано на 23 декември 2014 г.
• [5] Архивирано на 17 декември 2014 г.
• [6] Архивирано на 26 декември 2014 г.
• [7] Архивирано на 26 декември 2014 г.