Википедија

Уништување на шумите и климатски промени

Уништувањето на шумите е првостепен придонесувач за климатските промени,[1][2] и климатските промени влијаат на шумите.[3] Промените во користењето на земјиштето, особено во облик на уништување на шумите,[4] се вториот најголем антропоген извор на емисии на јаглерод диоксид во атмосферата, по согорувањето на фосилните горива.[5] Стакленички гасови се испуштаат при согорување на шумската биомаса и распаѓање на преостанатиот растителен материјал и јаглеродот на почвата. Глобалните модели и националните пописи на стакленички гасови даваат слични резултати за емисиите од уништувањето на шумите.[4] Согласно 2019 година, уништувањето на шумите е одговорно за околу 11% од глобалните емисии на стакленички гасови.[6] Емисиите на јаглерод од тропското уништување на шумите се забрзува.[7][8] Растечките шуми се секвестрација на јаглерод со дополнителен потенцијал за ублажување на ефектите од климатските промени. Некои од ефектите на климатските промени, како што се повеќе шумски пожари,[9] појава на инсекти, инвазивни видови и бури се фактори кои го зголемуваат уништувањето на шумите.[10][11]

Тропското уништување на шумите - дадено како годишен просек помеѓу 2010 и 2014 година - било одговорно за 2,6 милијарди тони CO2 годишно. Тоа било 6,5% од глобалната емисија на CO2. Меѓународната трговија била одговорна за околу една третина (29%) од емисиите. Најголем дел од емисиите – 71% – потекнуваат од храната што е конзумирана во земјата во која се произведени (домашна побарувачка).

Шумите покриваат 31% од површината на Земјата и годишно се губат 75.700 километри квадратни (18,7 милиони хектари) од шумата.[12] Според Светскиот институт за ресурси, имало зголемување од 12% во загубата на примарните тропски шуми од 2019 до 2020 година[13]

Уништувањето на шумите често се опишувало како промена на земјиштето од пошумено во оголено земјиште со природни и вештачки средства. Односот помеѓу уништувањето на шумите и климатските промени е тесно поврзан.[14] Колку повеќе дрвја се отстранети, толку се поголеми ефектите од климатските промени кои, пак, резултираат со губење на повеќе дрвја.[15]

Уништувањето на шумите доаѓа во многу облици: шумски пожар, отстранување на земјоделските посеви, сточарство и сеча на дрвја.

Причини за уништување на шумите

уреди
 
Нето стапка на промена на шумската површина по земја во 2020 година.

Причини кои не се поврзани со климатските промени

уреди

Причини за појава на климатските промени

уреди
 
Камиони за сеча на дрвја.
 
Стапката на светска загуба на покривката на дрвјата е приближно двојно зголемена од 2001 година, до годишната загуба која се приближува на површина со големина на Италија.[16]
 
Пресечена и запалена прашума во Амазонија, Колумбија.
 
Плантажа за добивање палмино масло, Израел

Ефектите од уништувањето на шумите врз климатските промени

уреди
 
Биофизички механизми со кои шумите влијаат врз климата.

Според прегледот, северно од 50°С, уништувањето на шумите во големи размери доведува до севкупно нето светско ладење, додека тропското уништување на шумите доведува до значително затоплување не само поради влијанијата на CO2, туку и поради други биофизички механизми (со што јаглеродноцентричните мерења се несоодветни). Поради високите температури на светско ниво, уништувањето на шумите е во постојан пораст.[17] Покрај тоа, тропските шуми помагаат да се олади просечната глобална температура за повеќе од 1 °C.[18][19]

Уништувањето на тропските шуми може да предизвика превртувачки точки во климатскиот систем и опаѓање на шумскиот екосистем, што исто така би имало ефекти врз климатските промени.[20][21][22][23]

Уништувањето на шумите, особено во големите делови на Амазон, каде што речиси 20% од прашумите се чисти, има климактички ефекти и ефекти врз изворите на вода, како и врз почвата.[24][25] Покрај тоа, видот на користење на земјиштето по уништувањето на шумите, исто така, дава различни резултати. Кога обесшумуваното земјиште е претворено во пасиште за пасење на добитокот, тоа има поголем ефект врз екосистемот отколку преобразувањето на шума во земјоделско земјиште.[26] Друг ефект од уништувањето на шумите во амазонската прашума се гледа преку поголемата количина на емисија на јаглерод диоксид. Амазонската прашума впива една четвртина од емисиите на јаглерод диоксид на Земјата, меѓутоа, количината на CO2 впиена денес се намалува за 30% од 1990-тите поради уништувањето на шумите.[27]

Според студиите за моделирање се заклучува дека постојат два клучни моменти кои можат да доведат до катастрофални ефекти во дождовните шуми на Амазон кои со зголемување на температурата за 4 °C и уништувањето на шумите достигнува ниво од 40%.[28]

Намалување на човековите активности

уреди

Човечката активност, како што е уништувањето на шумите за пасење на добитокот и огревното дрво, доведе до деградација на шумите и прекумерно црпење што резултира со губење на биолошката разновидност на екосистемот. Губењето и деградацијата на шумите има директно влијание врз разновидната флора и фауна на Земјата и, според тоа, врз климатските промени бидејќи тие се најдобрата одбрана од акумулацијата на CO2 во атмосферата.[29][30][31] Ако има повеќе зеленило со фотосинтеза, повеќе CO2 ќе се впива, а со тоа се урамнотежува потенцијалната температура се зголемува.[32]

Шумите се атмосферски прочистувач на јаглерод на природата; растенијата земаат атмосферски јаглерод диоксид (стакленички гас) и го претвораат јаглеродот во шеќери и растителни материјали преку постапката на фотосинтеза.[33] Јаглеродот се складира во дрвјата, вегетацијата и почвата на шумите. Истражувањата покажуваат дека „непроменетите шуми“, всушност, го задржуваат јаглеродот.[34] Примери на големи шуми кои имаат значително влијание врз рамнотежата на јаглеродот се амазонските и средноафриканските прашуми.[35] Сепак, уништувањето на шумите ги нарушува процесите на секвестрација на јаглерод и влијае на месната клима. Дополнително, сечењето дрвја игра улога во циклусот на позитивни повратни информации насочени на климатските промени во многу поголем обем, како што откриваат студиите.[34]

Кога климата се менува, така предизвикува промена во географскиот опсег на видот со цел да се одржат климатските услови (температура, влажност) на кои е навикнат. Еколошките зони ќе се поместат за приближно 160 км на 1oС.[32] Намалувањето на површината на кое било живеалиште, но особено во шумското живеалиште заедно со климатските промени, овозможува инвазија на видовите и можност за биотска хомогенизација бидејќи посилните инвазивни видови можат да ги преземат послабите видови во кревкиот екосистем.[32] Луѓето, исто така, би биле погодени од губењето на биолошката разновидност бидејќи храната, енергијата и другите модели на „екосистемски добра и услуги“ се нарушени.

Согорувањето или сечењето дрвја ги менува ефектите од секвестрацијата на јаглеродот и ослободува стакленички гасови (вклучувајќи го и јаглеродниот диоксид) во атмосферата.[35] Понатаму, уништувањето на шумите го менува пејзажот и одбивањето на земјината површина, односно намалувањето на албедото. Ова резултира со зголемување на впивање на светлосната енергија од сонцето во облик на топлина, што го подобрува глобалното затоплување.[34]

Промени на врнежите

уреди

Како последица на намалената евапотранспирација, се намалуваат и врнежите. Тоа подразбира потопла и посува клима и подолга сушна сезона.[36][37] Оваа промена на климата има драстични еколошки и глобални влијанија, вклучително и зголемување на сериозноста и зачестеноста на пожарите, како и нарушување на постапката на опрашување што најверојатно ќе се прошири надвор од областа на уништувањето на шумите.[36][37]

Според една студија објавена во 2023 година, тропското уништување на шумите довело до значително намалување на количината на забележани врнежи.[38] До 2100 година, истражувачите предвидуваат дека уништувањето на шумите кај Конго ќе ги намали регионалните нивоа на врнежи до 8-10%.[38]

Шумски пожари

уреди

Статистиката покажала дека постои директна корелација помеѓу шумските пожари и уништувањето на шумите. Статистиката во врска со областите на бразилски Амазон во текот на раните 2000-ти, покажала дека пожарите и загадувањето на воздухот што ги придружува овие пожари ги отсликуваат моделите на уништување на шумите.[39]

Амазонската прашума неодамна доживеала пожари кои се случиле во внатрешноста на шумата кога шумските пожари имаат тежнеење да се појават на надворешните рабови на шумата.[13] Поради промената на температурата, климата околу шумите станала топла и сува, со услови кои овозможуваат појава на шумски пожари.[13]

Под неповолни климатски промени, до крајот на векот, 21% од Амазон ќе биде ранлив по пожарот. Во 3% од Амазон, интервалите за повторно опожарување се веќе пократки од времето потребно за обновување на тревната покривка, што значи висок ризик од неповратни преместувања во состојба на деградирана шума со трева која се одржува со оган. Југоисточниот регион на Амазон во моментов е изложен на најголем ризик од неповратна деградација.[40]

Според една студија во тропската тресетна шума во Борнео, уништувањето на шумите исто така придонесува за зголемување на ризикот од пожари.[41]

Контролни мерки и нивните ефекти врз климатските промени

уреди

Пошумување, афорестрација и агрошумарство

уреди

Можните методи за пошумување се големи индустриски насади, засадување дрвја во постоечките земјоделски системи, насади од мали размери од страна на сопствениците на земјиштето, воспоставување шуми на заеднички површини и рехабилитација на деградирани области преку садење дрвја или потпомогнато природно обновување.[42]

 
Пошумување во Канакакуну.

Ново пошумување е засадување дрвца каде што претходно немало покриеност со дрвја. Постојат три различни типови на пошумување кои би можеле да имаат различни ефекти врз количината на јаглерод диоксид што се зема од атмосферата. Трите видови на пошумување се природно обновување, комерцијални насади и агрошумарство.[43] Иако пошумувањето може да помогне да се намалат емисиите на јаглерод како резултат на климатските промени, природното обновување тежнее да биде најефективно од трите.[43] Природното обновување обично се однесува на широк спектар на вегетација, правејќи природни шумски нивоа, така што растенијата можат да добијат сончева светлина за фотосинтеза. Комерцијалните плантажи обично резултираат со масовни количества граѓа, која ако е користена за гориво, ќе го ослободи складираниот CO2 назад во атмосферата. Агрошумарството складира енергија врз основа на големината и видот на растението, што значи дека ефектот ќе варира во зависност од тоа што е засадено.[43]

Собирањето и снабдувањето со дрва достигнало околу 550 милиони м3 годишно, додека вкупната залиха на европски шуми се зголемила за повеќе од четири пати во текот на претходните шест децении. Сега отпаѓа околу 35 милијарди м3 шумска биомаса.[44][45] Од почетокот на 1990-тите, количините на дрво и јаглерод складирани во европските шуми се зголемиле за 50% поради поголемата шумска површина и резервите на биомаса. Секоја година, европските шуми апсорбираат и складираат околу 155 милиони тони еднакви на CO2. Ова е споредливо со 10% од емисиите на сите други сектори во Европа.[44][46][47]

Шумарската индустрија се обидува да ги ублажи климатските промени преку зајакнување на складирањето на јаглерод во растечките дрвја и почви и подобрување на одржливото снабдување со обновливи суровини преку одржливо управување со шумите.[44][48]

Политики и програми

уреди
 
Уништување на шумите во Боливија.

Балиски акционен план

уреди

Балискиот акционен план бил развиен во декември 2007 година на Бали, Индонезија.[49][50] Тоа е директен резултат на Протоколот од Кјото од декември 1997 година[31][51] Еден од клучните елементи на Балискиот акционен план вклучува заеднички напор од страна на земјите-членки на Протоколот од Кјото да донесат и создадат пристапи на политиката кои го поттикнуваат намалувањето на емисиите предизвикани од уништувањето на шумите и деградацијата на шумите во светот во развој.[52] Ја истакнале важноста на одржливото управување со шумите и практиките за зачувување во ублажувањето на климатските промени. Ова заедно со зголеменото внимание на залихите на емисиите на јаглерод како начин да се обезбеди дополнителен проток на ресурси во земјите во развој.[31]

Кампања за трилиони дрвја

уреди

Кампањата „Милијарда дрва“ (Billion Tree) била пуштена во 2006 година од страна на Програмата за животна средина на Обединетите нации како одговор на предизвиците на глобалното затоплување, како и на поширок спектар на предизвици за одржливост, од снабдување со вода до губење на биолошката разновидност.[53] Нејзината првична цел била засадување на една милијарда дрвја во 2007 година. Само една година подоцна, во 2008 година, целта на кампањата била подигната на 7 милијарди дрвја - цел што требала да биде исполнета со конференцијата за климатски промени што се одржа во Копенхаген, Данска во декември 2009 година. Три месеци пред конференцијата била надмината границата од 7 милијарди засадени дрвја. Во декември 2011 година, откако биле засадени повеќе од 12 милијарди дрвја, УНЕП формално го предало управувањето со програмата на непрофитната иницијатива „Растение за планетата“ ([Plant-for-the-Planet), со седиште во Минхен, Германија.[54]

Фонд за Амазон (Бразил)

уреди

Се смета за најголем резерват на биолошка разновидност во светот, сливот на Амазон е и најголемиот бразилски биом, зафаќајќи речиси половина од територијата на државата. Амазонскиот слив одговара на две петини од територијата на Јужна Америка. Неговата површина од околу седум милиони километри квадратни ја покрива најголемата хидрографска мрежа на планетата, низ која минува околу една петтина од слатката вода во светот. Уништувањето на амазонската прашума е главна причина за климатските промени поради намалувањето на бројот на дрвја на располагање за да се фатат зголемените нивоа на јаглерод диоксид во атмосферата.[55]

Фондот за Амазон е насочен кон собирање дарувања за неповратни влогови во напорите за спречување, следење и борба против уништувањето на шумите, како и за промовирање на зачувувањето и одржливото користење на шумите во биомот на Амазон, според условите на Уредбата бр. 6,527, од 1 август 2008 година.[56] Норвешката влада, која е најголемиот дарител на фондот, го замрзнала своето финансирање во 2019 година поради загриженоста за уништување на шумите. Норвешка го врзала продолжувањето на финансирањето со доказ за намалување на уништувањето на шумите.[57]

Фондот за Амазон ги поддржува следните области: управување со јавни шуми и заштитени подрачја, контрола на животната средина, надгледување и инспекција, одржливо управување со шумите, економски активности создадени со одржливо користење на шумите, еколошко и економско зонирање, територијално уредување и регулација на земјоделството, зачувување и одржливо користење на биолошката разновидност и обновување на оголените области. Покрај нив, Фондот за Амазон може да користи до 20% од своите дарувања за поддршка на развојот на системи за следење и контрола на уништувањето на шумите во други бразилски биоми и во биоми на други тропски земји.[56]

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Sutter, John D. (13 авугст 2015). „10 climate change villains“. CNN. Посетено на 4 октомври 2023. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  2. ↑ Heidari, Hadi; Warziniack, Travis; Brown, Thomas C.; Arabi, Mazdak (февруари 2021). „Impacts of Climate Change on Hydroclimatic Conditions of U.S. National Forests and Grasslands“. Forests (англиски). 12 (2): 139. doi:10.3390/f12020139.
  3. ↑ US EPA, OAR (19 октомври 2022). „Climate Change Impacts on Forests“. www.epa.gov (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  4. ↑ 4,0 4,1 Climate Change and Land: Summary for Policymakers (PDF) (Report). IPCC. август 2019.
  5. ↑ „Main sources of carbon dioxide emissions | CO
    2     Human Emissions“    . www.che-project.eu. Посетено на 4 октомври 2023.
  6. ↑ „How the UK contributes to global deforestation“. BBC News (англиски). 26 август 2020. Посетено на 4 октомври 2023.
  7. ↑ Feng, Yu; Zeng, Zhenzhong; Searchinger, Timothy D.; Ziegler, Alan D.; Wu, Jie; Wang, Dashan; He, Xinyue; Elsen, Paul R.; Ciais, Philippe (28 февруари 2022). „Doubling of annual forest carbon loss over the tropics during the early twenty-first century“. Nature Sustainability (англиски). 5 (5): 444–451. doi:10.1038/s41893-022-00854-3. ISSN 2398-9629.
  8. ↑ Greenfield, Patrick (28 февруари 2022). „Deforestation emissions far higher than previously thought, study finds“. The Guardian (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  9. ↑ Heidari, Hadi; Arabi, Mazdak; Warziniack, Travis (август 2021). „Effects of Climate Change on Natural-Caused Fire Activity in Western U.S. National Forests“. Atmosphere (англиски). 12 (8): 981. Bibcode:2021Atmos..12..981H. doi:10.3390/atmos12080981.
  10. ↑ Seymour, Frances; Gibbs, David (8 август 2019). „Forests in the IPCC Special Report on Land Use: 7 Things to Know“ (англиски). Посетено на 4 октомври 2023. Наводот journal бара |journal= (help)
  11. ↑ „U.S. Environmental Protection Agency | US EPA“. www.epa.gov (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  12. ↑ „Deforestation and Forest Degradation“. World Wildlife Fund. Посетено на 4 октомври 2023.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Seymour, Frances (31 март 2021). „2021 Must Be a Turning Point for Forests. 2020 Data Shows Us Why“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)
  14. ↑ Bajželj, Bojana; Richards, Keith S. (2014). „The Positive Feedback Loop between the Impacts of Climate Change and Agricultural Expansion and Relocation“. Land (англиски). 3 (3): 898–916. doi:10.3390/land3030898. ISSN 2073-445X.
  15. ↑ Allen, Craig D.; Macalady, Alison K.; Chenchouni, Haroun; Bachelet, Dominique; McDowell, Nate; Vennetier, Michel; Kitzberger, Thomas; Rigling, Andreas; Breshears, David D. (февруари 2010). „A global overview of drought and heat-induced tree mortality reveals emerging climate change risks for forests“. Forest Ecology and Management (англиски). 259 (4): 660–684. doi:10.1016/j.foreco.2009.09.001.
  16. ↑ Butler, Rhett A. (31 март 2021). „Global forest loss increases in 2020“. Mongabay. Архивирано од изворникот на 1 април 2021. ● Mongabay graphing WRI data from „Forest Loss / How much tree cover is lost globally each year?“. research.WRI.org. World Resources Institute — Global Forest Review. 2023. Архивирано од изворникот на 2 август 2023.
  17. ↑ Lewis, Trevor (1 јули 1998). „The effect of deforestation on ground surface temperatures“. Global and Planetary Change (англиски). 18 (1): 1–13. Bibcode:1998GPC....18....1L. doi:10.1016/S0921-8181(97)00011-8. ISSN 0921-8181.
  18. ↑ „Forests help reduce global warming in more ways than one“. Science News. 24 март 2022. Посетено на 4 октомври 2023.
  19. ↑ Lawrence, Deborah; Coe, Michael; Walker, Wayne; Verchot, Louis; Vandecar, Karen (2022). „The Unseen Effects of Deforestation: Biophysical Effects on Climate“. Frontiers in Forests and Global Change. 5. doi:10.3389/ffgc.2022.756115. ISSN 2624-893X.
  20. ↑ Boulton, Chris A.; Lenton, Timothy M.; Boers, Niklas (март 2022). „Pronounced loss of Amazon rainforest resilience since the early 2000s“. Nature Climate Change (англиски). 12 (3): 271–278. Bibcode:2022NatCC..12..271B. doi:10.1038/s41558-022-01287-8. ISSN 1758-6798.
  21. ↑ Walker, Robert Toovey (2 јануари 2021). „Collision Course: Development Pushes Amazonia Toward Its Tipping Point“. Environment: Science and Policy for Sustainable Development. 63 (1): 15–25. doi:10.1080/00139157.2021.1842711. ISSN 0013-9157.
  22. ↑ Cooper, Gregory S.; Willcock, Simon; Dearing, John A. (10 март 2020). „Regime shifts occur disproportionately faster in larger ecosystems“. Nature Communications (англиски). 11 (1): 1175. Bibcode:2020NatCo..11.1175C. doi:10.1038/s41467-020-15029-x. ISSN 2041-1723. PMC 7064493. PMID 32157098.
  23. ↑ Lovejoy, Thomas E.; Nobre, Carlos (20 декември 2019). „Amazon tipping point: Last chance for action“. Science Advances. 5 (12): eaba2949. Bibcode:2019SciA....5A2949L. doi:10.1126/sciadv.aba2949. ISSN 2375-2548. PMC 6989302. PMID 32064324.
  24. ↑ Morton, D. C.; DeFries, R. S.; Shimabukuro, Y. E.; Anderson, L. O.; Arai, E.; del Bon Espirito-Santo, F.; Freitas, R.; Morisette, J. (14 септември 2006). „Cropland expansion changes deforestation dynamics in the southern Brazilian Amazon“. Proceedings of the National Academy of Sciences (англиски). 103 (39): 14637–14641. Bibcode:2006PNAS..10314637M. doi:10.1073/pnas.0606377103. ISSN 0027-8424. PMC 1600012. PMID 16973742.
  25. ↑ Macedo, Marcia N.; DeFries, Ruth S.; Morton, Douglas C.; Stickler, Claudia M.; Galford, Gillian L.; Shimabukuro, Yosio E. (24 јануари 2012). „Decoupling of deforestation and soy production in the southern Amazon during the late 2000s“. Proceedings of the National Academy of Sciences (англиски). 109 (4): 1341–1346. Bibcode:2012PNAS..109.1341M. doi:10.1073/pnas.1111374109. ISSN 0027-8424. PMC 3268292. PMID 22232692.
  26. ↑ Silvério, Divino V.; Brando, Paulo M.; Macedo, Marcia N.; Beck, Pieter S. A.; Bustamante, Mercedes; Coe, Michael T. (октомври 2015). „Agricultural expansion dominates climate changes in southeastern Amazonia: the overlooked non-GHG forcing“. Environmental Research Letters (англиски). 10 (10): 104015. doi:10.1088/1748-9326/10/10/104015. ISSN 1748-9326.
  27. ↑ „Amazon Deforestation and Climate Change“. education.nationalgeographic.org (англиски). Архивирано од изворникот на 2023-08-21. Посетено на 4 октомври 2023.
  28. ↑ Nobre, Carlos A.; Sampaio, Gilvan; Borma, Laura S.; Castilla-Rubio, Juan Carlos; Silva, José S.; Cardoso, Manoel (27 септември 2016). „Land-use and climate change risks in the Amazon and the need of a novel sustainable development paradigm“. Proceedings of the National Academy of Sciences (англиски). 113 (39): 10759–10768. Bibcode:2016PNAS..11310759N. doi:10.1073/pnas.1605516113. ISSN 0027-8424. PMC 5047175. PMID 27638214.
  29. ↑ Rosendal, G. Kristin (февруари 1995). „The forest issue in post-UNCED international negotiations: conflicting interests and fora for reconciliation“. Biodiversity and Conservation. 4 (1): 91–107. doi:10.1007/bf00115315. ISSN 0960-3115.
  30. ↑ Rudel, Thomas K.; Meyfroidt, Patrick; Chazdon, Robin; Bongers, Frans; Sloan, Sean; Grau, H. Ricardo; Van Holt, Tracy; Schneider, Laura (јануари 2020). „Whither the forest transition? Climate change, policy responses, and redistributed forests in the twenty-first century“. Ambio (англиски). 49 (1): 74–84. doi:10.1007/s13280-018-01143-0. ISSN 0044-7447. PMC 6888783. PMID 30666613.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Singh, P (август 2008). „Exploring biodiversity and climate change benefits of community-based forest management“. Global Environmental Change (англиски). 18 (3): 468–478. doi:10.1016/j.gloenvcha.2008.04.006.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Thuiller, Wilfried (август 2007). „Climate change and the ecologist“. Nature. 448 (7153): 550–552. doi:10.1038/448550a. ISSN 0028-0836. PMID 17671497.
  33. ↑ "Carbon Dioxide Fertilization Greening Earth, Study Finds." NASA, 26 април 2014, Пристапено на 4 октомври 2023.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Malhi, Y., et al. "Climate Change, Deforestation, and the Fate of the Amazon." Science, vol. 319, no. 5860, 11 јануари 2008, стр. 169–172., doi:10.1126/science.1146961.
  35. ↑ 35,0 35,1 "Deforestation and climate change." GREENPEACE, Пристапено на 4 октомври 2023.
  36. ↑ 36,0 36,1 Rebecca, Lindsey (30 март 2007). „Tropical Deforestation: Feature Articles“. earthobservatory.nasa.gov (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  37. ↑ 37,0 37,1 Shukla, J.; Nobre, C.; Sellers, P. (16 март 1990). „Amazon Deforestation and Climate Change“. Science (англиски). 247 (4948): 1322–1325. Bibcode:1990Sci...247.1322S. doi:10.1126/science.247.4948.1322. ISSN 0036-8075. PMID 17843795. |hdl-access= бара |hdl= (help)
  38. ↑ 38,0 38,1 Smith, C.; Baker, J. C. A.; Spracklen, D. V. (март 2023). „Tropical deforestation causes large reductions in observed precipitation“. Nature (англиски). 615 (7951): 270–275. Bibcode:2023Natur.615..270S. doi:10.1038/s41586-022-05690-1. ISSN 1476-4687. PMC 9995269 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 36859548 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  39. ↑ Thompson, Elizabeth (27 август 2021). „Amazon Deforestation and Fires are a Hazard to Public Health“. Eos (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  40. ↑ Bruno, De Faria; Arie, Staal; Carlos, Silva; Philip, Martin; Prajjwal, Panday; Vinicius, Dantas; Thiago, Silva (декември 2021). „Climate change and deforestation increase the vulnerability of Amazonian forests to post‐fire grass invasion“. Global Ecology & Biogeography. 30 (12): 2368–2381. doi:10.1111/geb.13388. ISSN 1466-822X.
  41. ↑ Davies-Barnard, Taraka (24 јануари 2023). „Future fire risk under climate change and deforestation scenarios in tropical Borneo“. IOPscience. 18 (2): 024015. Bibcode:2023ERL....18b4015D. doi:10.1088/1748-9326/acb225. |hdl-access= бара |hdl= (help)
  42. ↑ Zomer, Robert J.; Trabucco, Antonio; Bossio, Deborah A.; Verchot, Louis V. (1 јуни 2008). „Climate change mitigation: A spatial analysis of global land suitability for clean development mechanism afforestation and reforestation“. Agriculture, Ecosystems & Environment. International Agricultural Research and Climate Change: A Focus on Tropical Systems (англиски). 126 (1): 67–80. doi:10.1016/j.agee.2008.01.014. ISSN 0167-8809.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 „Mapped: Where 'afforestation' is taking place around the world“. Resilience (англиски). 31 август 2021. Посетено на 4 октомври 2023.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Bank, European Investment (8 декември 2022). Forests at the heart of sustainable development: Investing in forests to meet biodiversity and climate goals (англиски). European Investment Bank. ISBN 978-92-861-5403-4.
  45. ↑ Zhao, Jianheng; Wei, Xinyuan; Li, Ling (2022). „The potential for storing carbon by harvested wood products“. Frontiers in Forests and Global Change. 5. doi:10.3389/ffgc.2022.1055410. ISSN 2624-893X.
  46. ↑ „Forest-based bioeconomy and climate change mitigation: trade-offs and synergies“. joint-research-centre.ec.europa.eu (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  47. ↑ „Carbon footprint of tropical timber“. IDH - the Sustainable Trade Initiative (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  48. ↑ MÜLLER, Ulrike. „REPORT on a new EU Forest Strategy for 2030 – Sustainable Forest Management in Europe | A9-0225/2022 | European Parliament“. www.europarl.europa.eu (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  49. ↑ „Climate Change: The Kyoto Protocol, Bali "Action Plan," and International Actions“. www.everycrsreport.com (англиски). Посетено на 4 октомври 2023.
  50. ↑ „Bali Road Map Intro“. unfccc.int. Посетено на 4 октомври 2023.
  51. ↑ „United Nations Framework Convention on Climate Change“.
  52. ↑ „International Deforestation and Climate Change“. www.govinfo.gov. Посетено на 4 октомври 2023.
  53. ↑ „Commit to Action - Join the Billion Tree Campaign!“. UNEP. United Nations Environment Programme (UNEP). Архивирано од изворникот на 15 декември 2014. Посетено на 4 октомври 2023.
  54. ↑ UN Environment Programme. "UNEP Billion Tree Campaign Hands Over to the Young People of the Plant-for-the-Planet Foundation". Соопштение за печат.
  55. ↑ „Amazon Fund Activity Report 2013“ (PDF). Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE). Архивирано од изворникот (PDF) на 2014-10-28.
  56. ↑ 56,0 56,1 „Amazon Fund/Purposes and Management“. Fundo Amizonia. Amazon Fund. Архивирано од изворникот на 9 ноември 2014. Посетено на 4 октомври 2023.
  57. ↑ Solsvik, Terje (14 април 2021). „Brazil must show Amazon protection is working, top donor Norway says“. Reuters. Посетено на 4 октомври 2023.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Уништување_на_шумите_и_климатски_промени&oldid=5299472“