Претседател на Белорусија
Претседател на Република Белорусија (белоруски: Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь, руски: Президент Республики Беларусь) — шеф на државата Белорусија. Функцијата била основана во 1994 година со донесувањето на Уставот на Белорусија од страна на Врховниот Совет, заменувајќи ја функцијата Претседател на Врховниот совет како шеф на државата. Задачите на претседателот, вклучувајќи ги водењето на странска и домашна политика, ги бранат правата и општата благосостојба на граѓаните и жителите и го поддржуваат Уставот. Претседателот е задолжен со Устав да служи како водач во социјалните работи на земјата и да дејствува како негов главен претставник во странство. Должностите, одговорностите и другите преодни клаузули кои се однесуваат на претседателството се наведени во третото поглавје од членовите од 79 до 89 од Уставот.
| Претседател на на Република Белорусија | |
|---|---|
 Претседателски стандард | |
| Седиште | Палата на независноста, Минск |
| Назначувач | Избори |
| Мандат | пет години без ограничување |
| Прв функционер | Александар Лукашенко 20 јули 1994 |
| Создадена | Устав |
| Мреж. место | (белоруски) http://www.president.gov.by/by (руски) http://www.president.gov.by (англиски) http://www.president.gov.by/en |
Мандатот на претседател е пет години, но поради референдумот во 1996 година, изборите што требало да се одржат во 1999 година биле одложени до 2001 година. Според Уставот од 1994 година, претседателот можел да служи само за два мандати, но поради промена на уставот, ограничувања на термините биле елиминирани. Во текот на функционирањето, изборите се одржале во 1994, 2001, 2006, 2010 и на 11 октомври 2015 година. Александар Лукашенко е единственото лице што бил претседател по изборите во 1994 година. Претседателската канцеларија се наоѓа во Републиканската Палата во Минск, додека претседателската резиденција се наоѓа во Заславје, во Минскиот округ.
Историја
уредиРепублика Белорусија е формирана во 1991 година кратко време откако прогласила независност од Советскиот Сојуз. Под власта на Белоруска ССР, де факто водачот на Советската република бил првиот секретар на Комунистичката партија на Белорусија, единствената правна партија во советската Белорусија. Од независноста до донесувањето на Уставот во 1994 година, претседателот на Врховниот совет бил шеф на државата и премиер како шеф на владата. Кога била формирана функцијата на претседателството, улогата на премиерот била сведена на помошник на претседателот и резултирала со распуштање на Врховниот совет, заедно со неговиот претседавач, во 1996 година[1][2].
Уште со преземањето на функцијата, Александар Лукашенко имал 16 извештаи за сексуална злоупотреба поднесени против него законски, меѓутоа, се смета дека вистинскиот број на извештаи надминува 20. Најпознатиот случај е извештајот за сексуално малтретирање поднесен во 2006 година против шест девојки. На 15 април 2006 година, Рајана Абдрахманова, која во тоа време имала шеснаесет години, изјавила дека претседателот на Белорусија сексуално ја малтретирал. Таа била проследена со уште пет други девојки, постари од осумнаесет години. Случајот бил доведен до судовите, но Лукашенко не бил прогласен за виновен. По сослушувањето на пресудата, многу граѓани на Белорусија започнале немири и протести против претседателот, во главниот град на Белорусија, Минск. Сепак, овие протести немале долготрајни последици.
Во првиот сет на избори за функцијата претседател, премиерот на Белорусија, Вјачеслав Кебич, бил поразен во вториот круг од гласањето од Александар Лукашенко, што резултирало со тоа што Лукашенко станал првиот претседател[1]. На изборите од 2001 и 2006 година, кои биле оспорени од страна на меѓународните набљудувачи, западните сили и внатрешните опозициски партии поради неуспехот да се исполнат демократските и фер стандарди[3], актуелниот претседател Лукашенко ги победил другите кандидати во рамките на првиот круг. Од 2014 година, тој е единствената личност што служи како претседател на Белорусија[4].
Уставен статус
уредиЧлен 79 од Уставот на Белорусија го дава статусот на шеф на државата на претседателот на Република Белорусија. Тој, исто така, се смета за чувар на Уставот и правата и слободите на оние кои бараат белоруско државјанство или престој. Претседателот е олицетворение на обединувањето на белоруската држава при вршење на надворешни или внатрешни работи и ќе биде главен претставник кога се занимава со други држави или меѓународни организации. На претседателот му е доверена безбедноста, просперитетот и стабилноста на земјата и делува како посредник помеѓу органите на националната влада[5].
Процес за кандидатите
уредиПодобности
уредиЗа да може да се кандидира за претседател, кандидатот мора да биде белоруски државјанин по раѓање кој е над триесет и пет години. Кандидатот исто така мора да престојува во Републиката последните десет години. Одредбите се утврдени во член 80 од Уставот[5].
Избор
уредиИзборите за претседател се случуваат на секои пет години. Кандидатите, веднаш штом се сметаат за подобни според членот 80 од Уставот, имаат задача да собират потписи од гласачите со право на глас. Откако ќње ги собере потребните 100.000 потписи, кандидатот е прогласен за официјален од страна на Централната изборна комисија. При гласањето, тајните гласачки ливчиња се собираат директно од гласачите со право на глас. Во текот на првиот круг на гласање, ако кандидат освоил педесет проценти плус еден од гласовите, тој се прогласува за новоизбран претседател. Ако никој не го достигнал тој број во текот на првиот круг, тогаш се оди на одржување на втор круг избори помеѓу двајца кандидати кои освоиле најмногу гласови. Лицето кое ќе освои најмногу гласови во вториот круг, се прогласува за новоизбран претседател на земјата[5].
Во случај функцијата да остане празна, изборот за замена на претседателот мора да се случи до триесет и седумдесет дена по настанот. Во текот на нормалните изборни циклуси, изборите мора да се случат пред последните два месеца од мандатот на сегашниот претседател. Во секоја ситуација, владиното тело кое повикува на избори е Претставничкиот дом[5]. Последниот круг од претседателските избори се случил во 2015 година[6]. Претседателот Лукашенко, обраќајќи се на печатот во февруари 2007 година, изјавил дека неговото здравје ќе определи дали ќе се кандидира во 2011 година или ќе се повлече по истекувањето на неговиот мандат[7].
Сила и должности
уредиВо членовите 84 и 85 се наведуваат официјалните политички, социјални и национални одбранбени должности на претседателот. Освен наведените овластувања, бројот 30 му дозволува на претседателот да користи други овластувања што му се дадени или од националниот закон или од други делови од Уставот[5].
Дел од привилегијата на претседателот е право да свикува национални референдуми и да свикува редовни и вонредни избори во Претставничкиот дом, Советот на Републиката и Локалните претставнички тела. Тој, исто така, може да го распушти Собранието, како што дозволува Уставот. Неговата должност е да го назначи Премиерот на Република Белорусија со согласност на Претставничкиот дом и да одлучи за структурата на Владата на Република Белорусија. Претседателот го потпишува изборот и има право да го врати, целосно или во делови, со приговори до Претставничкиот дом. Тој, исто така, назначува и може да разрешува заменици премиери, министри и други членови на Владата и одлучува во случаи на оставка на Владата или на некој од нејзините членови. Со согласност на Советот на Републиката, Претседателот го назначува Претседателот на Врховниот Суд и може да го разреши овој Претседател и други судии. Претседателот треба да достави годишни извештаи до Собранието, и има право да учествува на седниците на Парламентот и неговите тела. Во случаи на штрајк, претседателот има право, во случаи утврдени со закон, да го одложи или да го суспендира штрајкот за период не подолг од три месеци. Во меѓународните работи, должност на претседателот е да ги спроведува преговорите и да потпишува меѓународни договори и да назначува дипломатски претставници на републиката[5].
Не само што претседателот е шеф на владата, тој е социјален водач на Белорусија. Претседателот испраќа пораки до граѓаните неколкупати во годината и може да издаде декрети за воспоставување државни празници. Претседателот е главен орган за доделување на белорускo државјанство. Претседателот, исто така, има способност да го утврди статусот на барателите на азил и да им даде помилување на осудените граѓани[5].
Како врховен командант на белоруските вооружени сили, претседателот има должност да ја заштити белоруската територија од внатрешни и надворешни сили. Претседателот може да повика на вонредна состојба во следниве случаи: природни катастрофи, катастрофа или немири кои вклучуваат насилство или закана од насилство. Без оглед на тоа дали декларацијата влијае врз целата земја или нејзини делови, Советот на Републиката мора да биде известена од Претседателот и мора да побара нивно одобрување во рок од три дена од известувањето. Истите правила се применуваат ако претседателот издаде воена состојба во случај на можна воена акција против Белорусија. Претседателот мора да формира и раководи со Советот за безбедност на Република Белорусија и може да го именува и разрешува државниот секретар на Советот за безбедност и Врховната команда на вооружените сили[5].
Заклетва
уредиПред какво било лице да може официјално да ја преземе функцијата, тоа мора да положи заклетва во рок од два месеци од финализирањето на изборните резултати. Текстот на заклетвата е како што следува:
„Ја преземам функцијата претседател на Република Белорусија, свечено се колнам дека верно ќе му служам на народот на Република Белорусија, да ќе ги почитувам и чувам правата и слободите на човекот и граѓанинот, ќе го почитувам и ќе го заштитувам Уставот на Република Белорусија, и строго и совесно ќе ги исполнам должностите што ми се доделуваат“
За време на церемонијата на инаугурацијата, мора да бидат присутни членовите на двата дома на националното собрание, владините министри, функционери и судии од Уставниот, Врховниот и Економскиот суд. По читањето на заклетвата, сите овластувања што ги има претходниот претседател се пренесуваат на новоизбраниот претседател. Текстот на заклетвата може да се најде во членот 83 од Уставот.
Отстранување
уредиЧленовите од 87 до 89 од Уставот се однесуваат на тоа како претседателот може предвреме да го заврши својот мандат. Претседателот има можност да поднесе оставка од функцијата во секое време според членот 87. Писмото за оставка се испраќа до Претставничкиот дом и истото треба да биде прифатено од нивна страна. Претседателот треба да биде отстранет од функцијата ако неговото физичко или ментално здравје е оштетено според член 88. За да се случи ова, мора да се постигне двотретинско мнозинство во Претставничкиот дом и Советот на резолуција за отстранување на претседателот. Ако претседателот извршил тежок криминал, како што е предавство, една третина од домот мора официјално да поднесе обвиненија против претседателот. Истрагата за обвиненијата ќе ја спроведе Советот на Републиката. За да го протера претседателот од функцијата, потребни се двотретинско мнозинство. Кривичниот предмет понатаму се испраќа до Врховниот суд за преглед. Дејствата на било која опција мора да се случат еден месец по усвојувањето на одлуката или дејството ќе се смета за ништовно со Уставот.
Привилегии
уредиСпоред член 79 од Уставот, претседателот е имун на апсење, со исклучок на клаузулите за предавство и тешки кривични дела наведени во член 88 во истиот документ. Исто така, според член 79, честа и достоинството на претседателот ќе бидат заштитени со националниот закон[5]. Информациите во вестите или објавени на телевизија, кои се сметаат за клевета против претседателот, се нелегални според член 5 од белорускиот закон[8][9].
Претседателот исто така има и официјална резиденција во Минск, опкружена со улиците на Маркс, Енгелс, Киров и Комсомол. Како и американската Бела куќа, улиците близу до местото на живеење се затворени за сообраќај и се патролираат од страна на полициските сили[10].
Симболи
уредиОфицијално, единствениот симбол кој го означува присуството на претседателот е Стандардот на канцеларијата а Претседателот (Штандар Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь). Стандардот, кој се користи од 27 март 1997 година, бил усвоен со декрет наречен „За стандардот на претседателот на Република Белорусија“, потпишан со закон од страна на претседателот Лукашенко.
Дизајнот на стандардот е точна копија од националното знаме, со додавање на белорускиот национален грб во злато. Односот на грбот од 5: 6 се разликува од оној на националното знаме, што го прави стандардот речиси квадрат. Стандардот се граничи со златен раб. Постојат неколку примероци од стандардот. Оригиналот се чува во канцеларијата на Претседателот, додека други примероци се користат на згради, резиденции и возила за да се означи неговото присуство[11][12].
Список на претседатели (1994-денес)
уреди| # | Претседател (роден–починал) |
Од | До | Партија | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | .jpg)
|
Александар Лукашенко (1954-) |
20 јули 1994 | 17 ноември 2007 | независен |
| (1) | 17 ноември 2007 | денес | Бела Русија | ||
Последни избори
уреди| Кандидат | Партија | Гласови | % | |
|---|---|---|---|---|
| Александар Лукашенко | Независен | 5,102,478 | 83.47 | |
| Татјана Кароткевич | Народен Референдум | 271,426 | 4.44 | |
| Сергеј Гајдукевич | Либерално-демократска партија | 201,945 | 3.30 | |
| Николај Улакович | Белоруска патриотска партија | 102,131 | 1.67 | |
| Против сите | 386,225 | 6.32 | ||
| Неважечки гласови | 48,808 | 0.80 | ||
| Вкупно | 6,113,013 | 100 | ||
| Регистрирани гласови | 7,008,682 | 87.22 | ||
| Извор: Belta | ||||
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Country Studies Belarus - Prelude to Independence. Library of Congress. Retrieved July 12, 2007.
- ↑ CNN „Belarus president convenes new parliament“. Архивирано од изворникот на January 24, 2005. Посетено на 2007-06-07.. Published November 26, 1996. Retrieved June 7, 2007.
- ↑ „Presidential Election, Republic of Belarus“. Organization for Security and Co-operation in Europe. 2006-03-20.
- ↑ British Broadcasting Corporation News Timeline of Belarus. Published March 27, 2007. Retrieved July 12, 2007.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Webportal of the President of the Republic of Belarus Section 4 of the Constitution Архивирано на 17 декември 2007 г.. Published 1994, amended in 1996. Retrieved June 7, 2007.
- ↑ Belarus sets date of presidential election for 19 December 2010 Архивирано на 6 јули 2011 г.
- ↑ MosNews. Rightist Group Promote Belarus Dictator Lukashenko as Russian Presidential Candidate. Published February 28, 2007. Retrieved July 11, 2007.
- ↑ Global Campaign of Free Expression Comment on the Decision of the Supreme Economic Court of the Republic of Belarus: Case 1-9/2002 of 13 June 2002 Архивирано на 26 март 2009 г.. Published August 2002. Retrieved July 12, 2007.
- ↑ Law of the Republic of Belarus Legal Acts - On Press and Other Mass Media Архивирано на 6 јуни 2010 г.. Passed 1995, amended in 2006. Retrieved July 12, 2007.
- ↑ Haaretz.com Two Steps Back Архивирано на 18 јули 2009 г.. Published by Lior Kodner on February 10, 2007. Retrieved July 12, 2007.
- ↑ Decree dated March 27, 1997, creating the presidential standard Архивирано на 15 септември 2019 г. (руски). English summary of decree[мртва врска]
- ↑ Указ Президента Республики Беларусь О штандарте (флаге) Президента Республики Беларусь
Надворешни врски
уреди- Official website (англиски) (белоруски) (руски)