Обичен киселец
Киселец[3][4] (Rumex acetosa) или киселица[5][6] — повеќегодишно тревно растение од фамилијата Polygonaceae.
| Киселец | |
|---|---|
_Rumex_acetosa_-_Habit.jpg)
| |
| Rumex acetosa | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Непознат таксон (попр): | Rumex |
| Вид: | Киселец |
| Научен назив | |
| Rumex acetosa L. | |
| Синоними[1] | |
| |
| Киселец | |
|---|---|
| Rumex acetosa | |
Scientific classification 
| |
| Kingdom: | Plantae |
| Clade: | Tracheophytes |
| Clade: | Angiosperms |
| Clade: | Eudicots |
| Order: | Caryophyllales |
| Family: | Polygonaceae |
| Genus: | Rumex |
| Species: | R. acetosa
|
| Binomial name | |
| Rumex acetosa | |
| Synonyms[2] | |
| |
.jpg)
Киселецот како самоник вообичаено расте во живеалишта на пасишта, но и се одгледува како лиснат зеленчук или билка за човечка исхрана.
Опис
уредиКиселецот е тенко тревно, повеќегодишно растение високо околу 60 центиметри, со корени кои се протегаат длабоко во земјата, како и сочни стебла и лисја во облик на стрела (сагитати).[7] Долните листови се долги од 7 до 15 центиметри, со долги ливчиња и мембранозен окреа формирана од споени, обвивки штипки. Горните се неподвижни и често стануваат темноцрвени. Има заоблени шилци од црвено-зелени цветови, кои цветаат на почетокот на летото и стануваат виолетови.[8][9] Видот е дводомно, со стомачни и пестици на различни растенија.[9]
Листовите на киселецот ги јадат ларвите на неколку видови Lepidoptera (пеперутка и молец), вклучувајќи го и молецот со крв во вени, како и од неспецијализирани полжави и голтки.[се бара извор]
На Карибите, цветот на розела што најчесто се прави во слатки пијалаци е познат како „обична киселица“,[10] но ова растение од Западна Африка е всушност облик на хибискус што не е поврзана со евроазиската билка киселец.[11]
Распространетост
уредиRumex acetosa мочже да се најде во живеалиштата на пасиштата низ Европа од северниот брег на Медитеранот до северниот дел на Скандинавија и во делови од Средна Азија. Се јавува како воведен вид во делови од Нов Зеланд, Австралија и Северна Америка.[12] Може да расте во лоша почва.[7]
Подвидови
уредиИменувани се неколку подвидови.[9] Не се одгледуваат сите:
- Rumex acetosa ssp. ацетоза
- Rumex acetosa ssp. двосмислена
- Rumex acetosa ssp. арифолиус
- Rumex acetosa ssp. хиберникус
- Rumex acetosa ssp. хиртулус
- Rumex acetosa ssp. vinealis
Употреба
уредиКиселецот се одгледува со векови. Листовите на киселецот се јадат кога се млади, подоцна стануваат потврди; тие може да се јадат во супи, чорби, пире и сосови или да се додадат во салата.[7] Фабриката има изразен остар, кисел вкус. Содржи оксална киселина, која може да биде отровна во големи количини.[7]
Во Индија, листовите на киселецот се користат во супи или кари направени со жолта леќа и кикирики. Во Авганистан, листовите се премачкуваат во влажно тесто и се пржат длабоко, а потоа се служат како мезе или ако се во време на Рамазан, за прекин на постот.
Низ цела источна Европа, киселецот (див или одгледуван) се користи за правење кисели чорби, задушени со зеленчук или билки, месо или јајца. Во Грција се користи со спанаќ, праз и блитва во спанакопита. Во Албанија листовите на киселецот се динстаат и се служат ладни маринирани во маслиново масло или како состојка за полнење на бурек (бурек ме лакра). Во Ерменија, листовите се собираат во пролет, се плетат во плетенки и се сушат за употреба во зима. Најчестата подготовка е супата од авелук, каде што листовите се рехидрираат и се исплакнуваат за да се намали горчината, потоа се динстаат со кромид, компири, ореви, лук и бунгур пченица или леќа, а понекогаш и кисели сливи.
„Escalope de saumon à l'oseille“ (ескалоп од лосос во сос од киселец), е измислена во 1962 година од браќата Троагро, и е симболично јадење на француската „нова кујна“.[13][14] Француската кујна традиционално готви риба со киселец бидејќи неговата киселост ги раствора тенките рибини коски.[15]
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ „The Plant List: A Working List of All Plant Species“, Theplantlist.org, Посетено на 10 May 2016
- ↑ "The Plant List: A Working List of All Plant Species", Theplantlist.org, retrieved 10 May 2016
- ↑ „киселец“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „киселец“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „киселица“ — Дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ „киселица“ — Официјален дигитален речник на македонскиот јазик
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Lyle, Katie Letcher (2010) [2004]. The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them (2. изд.). Guilford, CN: FalconGuides. стр. 29–30. ISBN 978-1-59921-887-8. OCLC 560560606.
- ↑ Blamey, M.; Fitter, R.; Fitter, A (2003). Wild flowers of Britain and Ireland: The Complete Guide to the British and Irish Flora. London: A & C Black. стр. 64. ISBN 978-1408179505.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Stace, C. A. (2010). New Flora of the British Isles (Third. изд.). Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. стр. 446. ISBN 9780521707725.Stace, C. A. (2010).
- ↑ Sorrel Drink, A Caribbean Favorite During The Christmas Season
- ↑ A hibiscus drink, by any of its names, is sweet
- ↑ „Global spread map“ (JPG). Linnaeus.nrm.se. Посетено на 23 December 2017.
- ↑ Miller, Bryan; Franey, Pierre (1995-07-12). „GREAT COOKS; Finesse Times Two“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Посетено на 5 мај 2019.
- ↑ Boulud, Daniel; Greenspan, Dorie (1999). Daniel Boulud's Cafe Boulud Cookbook. Scribner. ISBN 978-0684863436.
- ↑ Le Règne végétal. Librairie des sciences naturelles. 1864. стр. 480.
