Википедија

Доклеја

Доклеја или Диоклеја (латински: Doclea, Dioclea; црногорски: Дукља; грчки: Διοκλεία; албански: Dioklea) ― древен илирски, римски и византиски град, во регионот на племето Доклети (Docleatae) (доцноримска провинција Превалитана), сега археолошко наоѓалиште во близина на Подгорица во денешна Црна Гора.[1][2]

Доклеја
Воздушен поглед остатоците на античкиот град Доклеја
МестоПодгорица, Црна Гора
ОбластИлирија, Далмација, Превалитана
Координати42°28′6″N 19°15′55″E / 42.46833° СГШ; 19.26528° ИГД / 42.46833; 19.26528
ВидНаселба
Историја
Раздобјеантичко, римско време
Културиилирска, римска
Белешки за наоѓалиштето
СопственикЈавно

Била епископска столица уште од доцниот римски период и за време на раниот среден век. Денес, таа е титуларна седиште, како во Источната православна црква, така и во католичката црква (латински обред).

Кога се пишува како „Диоклеја“, не треба да се меша со античкиот фригиски град Диоклеја во Фригија (грчки: Διόκλεια Φρυγίας).

Историја

уреди
 
Археолошки остатоци од римскиот период во Доклеја
 
Градот Доклеја во доцноримската провинција Превалитана

Градот се наоѓал околу. 3 км северно од денешна Подгорица, главниот град на Црна Гора. Илирските Доклети (Docleatae), кои подоцна биле римјанизирани, населени во областа го добиле своето име од градот.[3] Доклеја била најголемата доклетска населба и станала општина за време на владеењето на императорот Клавдиј, помеѓу 41 и 54 година од нашата ера.[4] Голем град со меѓу 8.000 и 10.000 жители, Доклеја бил изградена за да одговара на теренот. Околината имала релативно висока густина на населеност во радиус од 10 км поради географската положба на градот, поволната клима, позитивните економски услови и одбранбеното место кои биле од големо значење во тоа време.

Плиниј Постариот го споменува сирењето од Доклеја како познат илирски производ.[5]

По административната поделба на Римската Империја во 297 година, Доклеја станала престолнина на новата римска провинција Превалитана, која римскиот император Диоклецијан ја основал во царската административна реформа од 293 година, разделувајќи го овој јужен дел од провинцијата Далмација. Доклејскиот замок бил изграден како типичен римски каструм со цел да го контролира патот што доаѓа од Далмација и оди до Скодра (Скадар).[6]

Во IV и V век, таа била преземена од варварските племиња и паднала во опаѓање. На почетокот на 5 век бил нападнат од германските Визиготи. Силен земјотрес ја уништил во 518 година. Јужните Словени мигрирале во земјата и продолжиле да ја обновуваат населбата во VII век. Историските урнатини на градот можат да се видат денес.

Црковна историја

уреди
 
Локација на античкиот град Доклеја
 
Старохристијанска „базилика А“ во Доклеја, откриена кон крајот на 19 век од англискиот тим предводен од Џон Артур Раскин Мунро

Околу 400 година, градот станал седиште на епископија, првично како суфраган на Салонската архиепископија.[7] Писмо од папата Григориј I до епископот Константи(н?)ус (околу 602) предложува дека таа станала суфраган на Скутарската архиепископија.

  • Околу 877 година, синодот во Думно (Делмитанус), го издигнал;, очигледно оправдан како поранешен главен град на доцноримската провинција Горна Далмација, до митрополитски чин на чело на бугарската црковна провинција на сметка на Скутари, но поместувањето на бугарските граници го направило тоа повторно ќе го изгуби митрополитскиот статус следниот век[8]
  • Византиските документи Notitia Episcopatuum во X век[9] ја наведуват Доклеја на петтото место меѓу суфраганите на Дирахиумската митрополија, под влијание на Цариградската вселенска патријаршија.[10]
  • Била ослабена во 927 година, кога градот бил уништен и неговиот последен епископ Јован се засолнил во Рагуза, од каде набрзо бил именуван за архиепископ.
  • Наводно од 1034 година (не подоцна од писмото од 1062 година од папата Александар II (1061–1073) до нивниот архиепископ Петар) до околу 1100 година, неговата сега празна титула номинално била обединета во лична заедница со соседната, тогаш сè уште Барска (Антиварска) архиепископија, исто така во денешна Црна Гора, веројатно главно за да го оправда својот (подоцна изгубен) статус на митрополит.

Неколку од нејзините епископи се историски документирани, а некои извори може да го помешаат седиштето со Диоклетијана.

  • Паулус (околу 590 година)
  • Немесиј (во 602 година)
  • (непознат) (околу 877 година)
  • Јоханес = Јован (околу 900 година)

Српско православно титуларно седиште

уреди

На помошните епископи на црногорската и приморската митрополија (Српска православна црква) им е дадена титулата „Епископ диоклиски“ (српски: епископ диоклијски). Неодамнешни носители на титулата биле епископите Јован Пуриќ (2004-2011),[11] Кирило Бојовиќ (2016-2018),[12] и Методије Остојиќ (од 2018 година).[13]

Римокатоличко титуларно седиште

уреди

Во 1910 година, архиепископијата номинално била обновена како латинска титуларна архиепископија на митрополитот (највисок) чин како Диоклеја, преименувана од 1925 година (исклучиво од 1933 година) во Доклеа.

Ги имал следните архиепископски функционери:

  • Карло Бертуци (Италијанец) (1910.05.10 – смрт 1914.01.04), почестен како поранешен епископ од Риети (Италија) (1889.02.11 – 1895.03.18) и епископ на Фолињо (Италија) (1891-1003 г. во пензија). )
  • Анри Дулсе (Французин), пасионисти (1914.03.17 – смрт 1916.07.27) на почесни лица, поранешен епископ во Никопол (Бугарија) (1895.01.07 – пензиониран 1913.03.31) и титуларен епископ на Јонопол (1913.06.03 – поднесол оставка 1914.03.17)
  • Пјетро Фумасони Бионди (1916.11.14 – 1933.03.13) (Италијанец) како папски дипломат и службеник на Римската курија: Апостолски делегат во Источна Индија (1916.11.15 – 1919.12.06), Апостолски делегат во Јапонија (1919.12.06 – 1921.06.16), секретар на Светата конгрегација на пропагирањето на верата (1922 – 21.1921). Апостолски делегат во Соединетите Американски Држави (1922.12.14 – 1933.03.13), поставен како кардинал-свештеник во црквата на Светиот крст во Ерусалим (1933.03.16 – смрт 1960.07.12), Префект на над Светото собрание на ширењето на верата (1933.03.16 – 1960.07.12)
  • Паоло Марела (1933.09.15 – 1959.12.14) (Италијанец) како папски дипломат и службеник на Римската курија: Апостолски делегат во Јапонија (1933.10.30 – 1948.10.27), Апостолски делегат во Австралија, Нов Зеланд и Океанија (1948.10.27 – 1953.04.15), Апостолски нунциј (папски амбасадор) во Франција (1953.04.15 – 1959.12.14), Апостолски про-нунциј во Франција (1959.12.14 – 1960.04.16), поставен како кардинал-свештеник во Базиликата на Светото собрание на пречесниот св. Петар (1961.08.14 – 1967), протоереј на Папската базилика „Св. Петар“ (1961.08.14 – 1983.02.08), Претседател на Секретаријатот за нехристијани (1964.05.19 – 1973.02.26), Претседател на Пречесната фабрика на Св. Петар (1967 – 1983.02.08), унапреден кардинал-епископ во Порто е Санта Руфина (1972.03.15 – смрт 1984.10.15), кардинал продекан на Колеџот за кардинали (1977.12.12 – 1984.10.15)
  • Егано Риги-Ламбертини (Италијанец) (1960.07.09 – 1979.06.30), папски дипломат: Апостолски делегат во Кореја (1957.12.28 – 1960.07.09), Апостолски нунциј во Либан (1960.07.09 – 1963.12.09), Апостолски нунциј во Чиле (1963.12.09 – 1967.12.09 – Италија, 7.12.1967 до Италија). 08 – 1969.04.23), Апостолски нунциј во Франција (1969.04.23 – 1979.06.30), создаден кардинал-ѓакон во црквата „Св. Јован Боско“ во Вија Тусколана (1979.06.30 – 1990.11.26), унапреден во кардинал-свештеник во црквата „Св. Марија“ во Вија Лата (1990.11.26 – смрт 2000.10.04)
  • Јозеф Томко (1979.07.12 – 1985.05.25) (Словак), службеник на Римската курија: Дополнителен секретар на Меѓународната теолошка комисија (1969 - 1971), потсекретар на Светото собрание за епископи (1974 - 1979.07.12), генерален секретар на архиерејскиот синод (1979.07.12 - 1985.04.24 Конгрес на Соборот), Ширењето на верата (1985.04.24 – 1985.05.27), создаден кардинал-ѓакон во црквата „Исус добриот овчар“ во Монтањола (Gesù Buon Pastore alla Montagnola) (1985.05.25 – 1996.01.29), Префект на горенаведената Конгрегација за евангелизација на народите.19281 –200.5. 09), претседател на Меѓудикастерската комисија за посветени религиозни (1989.03.18 – 2001.04.09), унапреден кардинал-свештеник во црквата „Св. Сабина“ (1996.01.29 – ?смрт...), претседател на Папскиот комитет за меѓународни евхаристиски конгреси (2001.10.23 – 2007.10.01), член на Комисијата на кардинали кои го надгледуваат Институтот за религиозни дела (2002.01.08 – 2008.02.24)
  • Пјер Лујци Челата (1985.12.12 – до денес)

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Stevović 2016, стр. 121-136.
  2. ↑ Wilkes 2017: "Doclea"
  3. ↑ A Stipcevic (1977). The Illyrians. History and Culture. Noyes Press. стр. 31. ISBN 0-8155-5052-9.
  4. ↑ Neritan Ceka: The Illyrians to the Albanians. Tirana: Migjeni. 2005. p. 210.
  5. ↑ Neritan Ceka: The Illyrians to the Albanians. Tirana: Migjeni. 2005. p. 217: "Among other famous Illyrian products, Pliny mentions the cheese of Doclea, the iris from the forests of the Drinus valley, which was best used for perfumes and medicine, the gentiana (Gentiana lute), a medicinal herb whose qualities were discovered by Gentius, and the bitumen of Apollonia, which was used to protect vines from parasites and also for veterinary purposes.".
  6. ↑ Neritan Ceka: The Illyrians to the Albanians. Tirana: Migjeni. 2005. p. 291.
  7. ↑ Farlati, op. cit., p. 1.
  8. ↑ Farlati, op. cit., p. 1 & 5.
  9. ↑ which Lequien attributes however to Byzantine emperor Leo VI (886-912) Cfr. op. cit., col. 277.
  10. ↑ Hieroclis Synecdemus et notitiae graecae episcopatuum, editor Gustav Parthey, Berlin 1866,  , nº 610 (Diocleias). This Notitia distinguishes Doclea explicitly from Antivari (nº 617)
  11. ↑ „Serbian Orthodox Church: Bishop Jovan (Purić)“. Архивирано од изворникот на 2020-08-14. Посетено на 2023-12-24.
  12. ↑ „Serbian Orthodox Church: Consecration of Bishop Electus Kiril of Dioclea“. Архивирано од изворникот на 2021-06-20. Посетено на 2023-12-24.
  13. ↑ „Serbian Orthodox Church: Consecration of the Bishop-elect Metodije of Dioclea“. Архивирано од изворникот на 2021-09-10. Посетено на 2023-12-24.

Извори

уреди
  • Stevović, Ivan (2016). „Early Byzantine Doclea and its citizens: Longe ab patriam“ (PDF). Niš and Byzantium. 14: 121–136.
  • Koprivica T. Sacral Topography of Late Antique and Early Christian Doclea (Montenegro): the First Modern Preliminary Investigation. //Актуальные проблемы теории и истории искусства: сб. науч. статей. Вып. 2 . Под ред. А.В.Захаровой— Санкт-Петербург: НП-Принт — 2012. — с.314-320 ISBN 978-5-91542-185-0
  • Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, Paris 1740, vol. II, coll. 277-282 & Index, p. III
  • Daniele Farlati-Jacopo Coleti, Illyricum Sacrum, vol. VII, Venice 1817, pp. 1–7
  • Wilkes, John J. (2017). „Places: 481808 (Doclea)“. Pleiades. Посетено на 2020-11-07.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Доклеја&oldid=5204603“