Википедија

Вроцлав

(Пренасочено од Бреслау)

Вроцлав (полски: Wrocław, германски: Breslau, чешки: Vratislav)— град во југозападна Полска. Тој е четврт град по големина во Полска. Вроцлав се наоѓа на двете страни на реката Одра. Има површина од 293 км2 и 633.802 жители (2014).

Вроцлав
City
Знаме на Вроцлав
Знаме
Грб на Вроцлав
Грб
Гесло: Wrocław - Miasto spotkań / Вроцлав - место за средби
Вроцлав is located in Полска
Вроцлав
Вроцлав
Координати: 51°6′28″N 17°2′18″E / 51.10778° СГШ; 17.03833° ИГД / 51.10778; 17.03833
ЗемјаПолска
ВојводствоДолношлеско
Округградски округ
Основан10 век
Град од1262
Управа
 • ГрадоначалникРафал Дуткевич
Површина
 • City293 км2 (113 ми2)
Надм. вис.&10000000000000111000000111 м
Население (2014)
 • City633.802
 • Густина2,200/км2 (5,600/ми2)
 • Метро1.030.000 ▲
Час. појасCET (UTC+1)
 • Лето (ЛСВ)CEST (UTC+2)
Поштенски број50-041 to 54-612
Повик. бр.+48 71
Автомобилски бројDW
Мреж. местоwroclaw.pl

Тој е главен град на агломерацијата Вроцлав, како и најголемиот град во Вратените Територии. Четврти по големина град во Полска - официјално 643 782 жители[1], петти по големина град - 292,82 км2. Според Градското претпријатие за водовод и канализација и полициските пресметки, покажуваат дека реалната популација на Вроцлав е од 825.000 до 1 милион луѓе [2]. Вроцлав е центар на растечката агломерација на Вроцлав, населена со околу 1,25 милиони луѓе.

Градот бил главен град на Војводството Вроцлав, седиште на властите на пруската провинција Шлезија и округот Вроцлав. На 28 јуни 1946 година станува главен град на провинцијата Вроцлав. Од 1 јануари 1999 година, главниот град на војводството Долна Шлезија припаѓа на Унијата на полски метрополи и Евроградови.

Вроцлав

Во рангирањето објавено од Globalization and World Cities Research Network, Вроцлав бил класифициран во IX категорија (Гама) на градови од глобално значење[3]. Тоа е втор најдобар резултат во Полска (зад Варшава).

Вроцлав бил класифициран во првите 100 градови во светот на рангирањето на Мерсер „Најдобри градови за живеење“ во 2015 година [4], 2016, 2017 година и 2019 година, како и во првите 100 најмногу интелигентни градови во светот (Smart city) во извештајот на IESE Cities in Motion Index во 2017 година и 2019 година [5]. Во 2016 година бил Европска Престолнина на Културата, од 2019 година е град на литературата на УНЕСКО, во февруари 2021 година бил класифициран на прво место во Financial Times - списанието fDi во извештајот „Глобални градови на иднината 2021/2022“ во категоријата средни и мали градови во светот [6].

Име

уреди

Потеклото на името на градот не е јасно, бидејќи во најстарите термини на ова име, напишани од Титмар како Wrotizlaensem и Wortizlav, а подоцна од 1133 година како Vuartizlau, појавувајќи се во групата -ar-, -ro-, а не чешкиот -ra- се користел како дел од името на градот во подоцнежните векови и што може да укаже дека потеклото на името на градот треба да се преведе како упориште на Вроцлав, Вроцислав, Варчислав, кој бил популарен меѓу полските витези во различни форми и варијанти[7].

Германското име „Breslau” е од словенско потекло и се засновало на претходни документи од 1175 година како име „Wrezlaue” и од 1201 година како „Wreczelaw” [8]. Во времето кога Германците се населувале на Одра, во Остров Тумски веќе постоела полска населба. Местото имало име „Вроцлав“, а имало и епископија. Зголеменото значење на оваа епископија значело дека нема потреба да се користи ново име за германските населби, словенското име на епископското седиште се користело и за германските населби. Етимолошкото потекло на името „Бреслау“ од името „Вроцлав“ може да се докаже со споредување историски документи на свештенството и принцовите, во кои можете да најдете многу варијанти и референци за ова име.

На 19 мај 1946 година, било усвоено официјалното име на градот Вроцлав на местото на германското име Бреслау [9]

Историја

уреди

Вроцлав е еден од најстарите градови во Полска во однос на локацијата со градски права. Во античко време, постоел град наречен Будоргис во близината на Вроцлав. Бил претставен на античката карта на Клавдиј Птоломеј од 142-147 н.е.[10] [31] Потврда за тоа дека градот се наоѓал на истото место или во близината на Вроцлав, како и локации за други градови во Шлезија, дознаваме од Lexicon Universale [11]. Некои теории ја поврзуваат античката населба Будоригум со градот Вроцлав, но некои извори укажуваат на нејзината локација во близина на Брег. Два главни трговски рути се вкрстени во Вроцлав - Виа Реџиа и Килибарната рута.

Градот првпат бил забележан во X век како Вратиславија од упориштето на чешкиот принц Вратислав I, па оттука и името [12]. Градот за прв пат бил спомнат во 1000 година во врска со основањето (за време на Конгресот во Гњезно) на епископијата (една од четирите во Полска во тоа време). Меѓутоа, населувањето во овие области постоело од 6 век, кога словенското племе Шлежание се населило на Одра [13]. Според неодамнешните истражувања, нема трага што би покажувала на постоење на упориште на Остров Тумски во Вроцлав пред 940 година[14].

Во Полска Записи на Галус Анонимус [15], напишана во годините 1112–1116 година, Вроцлав, заедно со Краков и Сандомиерц, ги запишува како трите главни престолнини на Кралството Полска [16]

Во април 1241 година, и пред монголската инвазија, градот бил напуштен од жителите, а подоцна и запален поради стратешки причини.

Во периодот на поделбата на окрузи на Полска, Шлеска и неговиот најголем град, припаднале под владеење на нова кнежевска династија - Шлеските Пиасти. Околу кнежевскиот замок на крајбрежјето биле содадени бројни населби. На почетокот на XIII век почнале да се трансформираат во еден урбан организам. Процесот се случил по монголската инвазија во 1241 година, период во кој самиот Вроцлав бил уништен.

Во 1322 година, Владислав I Локиетек ги искористил превирањата во Шлеска и по време го зазел Вроцлав. Извесно време, тој дури имал и врховна власт над Шлеска. Владеењето на овој град веројатно го губи во периодот 1324–1325 година[17].

По смртта на Лајош II во 1526 година, Вроцлав и Кралството Бохемија припаднале на Хабсбуршката Монархија.

Во средината на седумнаесеттиот век, полско-германската јазична граница се протегала во близина на Вроцлав, вклучувајќи го градот на територија во која доминирал полскиот јазик [18]

Во 1741 година, за време на Шлеските војни, градот, заедно со поголемиот дел од Шлезија, биле освоен од кралот Фредерик II и станал дел од Прусија, затоа од 1741 година официјалното име на градот било Кралска престолнина или резиденцијален град Вроцлав (германски: Königliche Haupt- und Residenzstadt Breslau).

Од 6 декември 1806 година, Вроцлав бил опколен од војската на Наполеон под команда на генералот Доминик Вандам, а по едномесечна опсада, на 5 јануари 1807 година, бил заземен. Градот станал организациона точка на полските легии, чиј број се проценува на 8.400 регрути. Вроцлав останал под француска власт до 9 јули 1807 година, кога Наполеон го потпишал Примирјето во Тилжа, според кој градот се вратил во Прусија.

Во Вроцлав и неговата околина, на крајот на XIX век имало преселување на полско население. Во градот функционирале и полски општествени и културни организации, како што е гимнастичкото друштво „Сокол“ во Вроцлав основано во 1894 година, составено од 70 членови[19].

За време на Втората светска војна, постоел огранок на концентрациониот логор Грос-Розен во Вроцлав. Во 1941 година, во Вроцлав била основана полска подземна организација наречена Олимп. На 25 август 1944 година, градот бил под опсада (германски: Festung Breslau) и добил наредба да се брани до последниот војник.

На 2 август 1945 година, на Конференцијата во Потсдам, била донесена одлука Шлезија и Вроцлав да се предадат на Полска, а германското население кое не го напуштило градот пред опсадата на Вроцлав, било преселено во советската окупациска зона во Германија. Полјаците почнале да се преселуваат во Вроцлав, главно од централна Полска (Кјелце, Лоѓ) и Голема Полска, како и преселени жители на источните погранични земји на предвоена Полска, главно од Лавов и неговата околина и од регионот на Вилнус

За време на воената состојба во 1982 година, во Вроцлав биле основани антикомунистички подземни организации - Боречка солидарност и Портокаловата алтернатива (од каде потеклото на денешните џуџиња од Вроцлав).

Вроцлав бил еден од четирите полски градови каде се играа натпреварите на Европско првенство во фудбал 2012.

Во 2016 година, Вроцлав бил Европска престолнина на културата.

Население

уреди

На почетокот на XIX век во градот живееле 78.000 жители (податоци од 1819 година). Во средината на векот населението надминало 150.000, во 1870 година - 200.000. Обединувањето на Германија во 1871 година придонесе за брзиот раст на населението во градот. На почетокот на XX век, во Вроцлав живееле над половина милион луѓе.

Непосредно пред Втората светска војна, бројот на жители достигнал речиси 630.000, а на 1 декември 1940 година бил 638.905. Во јануари 1945 година, заедно со бегалците од источните територии на Рајхот, надминал 1 милион.

Највисок број на население во Вроцлав е забележано во 2020 година - според податоците на Заводот за статистика (GUS), заклучно со 30 јуни, 643 782, претходно рекордната била 1991 година - 643 640 жители.

Од времето на руската агресија и војната во Донбас, односно од околу 2015 година, бројот на Украинците во Вроцлав постојано расте и веќе во 2017 година тие сочинуваат околу 10% од населението [20].

Географија

уреди

Градот се наоѓа во три мезорегиони (Вроцлавска Низина, Вроцлав Прадолина, Олешницка низина) на Шлеската Низина на надморска височина од 105 до 156 м., помеѓу Ридовитеа на Требница на север и Судетите на југ.

Градот се протега на 26,3 километри на линија исток-запад и 19,4 километри на линија север-југ, а должината на административните граници е 106,7 километри[21].

Броцлав лежи на реката Одра и нејзините четири притоки: Бистрица, Олава, Шлеза и Видава. Дополнително, низ градот течат реката Добра и многу потоци.

Клима

уреди

Вроцлав се наоѓа во умерена клима со средна географска ширина, во преоден тип, подложна на океански и континентални влијанија.

Во градот доминираат поларно-морски и поларно-континентални воздушни маси; Атмосферските фронтови се движат 220 дена во годината, со доминација на студени фронтови. Просечниот месечен атмосферски притисок се движи од 999,6 (април) до 1003,6 hPa (октомври), со доминантни правци на ветерот од западен правец.

Има околу 41 сончеви денови во годината, најмногу во септември, околу 206 облачни денови, најмногу во ноември, просечната количина на сончево зрачење е 1.556 часа годишно. Просечната годишна температура на воздухот достигнува +9,7 °C; најстуден е јануари (просечно -0,5 °C), најтопол е јули (просек +19,9 °C). Има 47 топли денови во годината, односно оние со максимална температура над +25 °C (од кои девет дена се топли, со температури над +30 °C). Студени денови со максимална температура под 0 °C има само 23 годишно.

Најдолго годишно време е летото кое трае 114 дена, а зимата трае 79 дена.

Просечните годишни врнежи се 548 mm. Највисоките просечни месечни врнежи се 75 mm (јули), најниски 30 mm (февруари) ; во просек годишно има 158 денови со врнежи (со максимум во зима). Невреме со грмотевици се случува во просек 25 пати годишно, снежната покривка останува во просек 35 дена во годината.

Климатските услови на Вроцлав покажуваат одлики типични за големите урбани и индустриски агломерации. Еден од забележаните ефекти е зголемувањето на температурата на воздухот, наречено „урбаниот топлински остров“, што е најјасно видливо за време на сончевите летни ноќи, дополнително давајќи повеќе од 5 °C.

Највисоки температури забележани во Вроцлав биле[22]:

  • 27 јуни 1935 година (+38 °C) [77]
  • 31 јули 1994 година (+37,9 °C)
  • 1 август 1994 година (+37,4 °C)
  • 8 август 2015 година (+38,9 °C) [78]
  • 26 јуни 2019 година (+36,5 °C) [79]

Најниска забележана температура во Вроцлав била на:

  • 11 февруари 1956 година (–32,0 °C)

Споменици, архитектура и урбанистичко планирање

уреди

Во Вроцлав, и покрај воените уништувања, многу згради се зачувани во првобитната состојба, реконструирани или обновени по војната. Оние кои се издвојуваат, се: две градски куќи на централниот плоштад - готското старо градско собрание и новото градско собрание. Готските цркви: Св. Јован Крстител во Остров Тумски (до него барокната капела на избирачите дизајнирана од Фишер фон Ерлах), грчката католичка катедрала на ул. Винсент и Св. Џејмс, катедралата Св. Марија Магдалена, базиликата Св. Елизабета, колегиумска црква Св. Крст, Пресвета Богородица, Св. Станислав, Св. Дороти и Св. Вацлав, црквата Св. Адалберт, неоготскиот Св. Архангел Михаил, барокен комплекс од главните згради на Универзитетот во Вроцлав со Аула Леополдина; неоготска зграда на Главната железничка станица.

Модернистички: Сала на стогодишнината (дизајнирана од Макс Берг за Вековната изложба во 1913 година; запишана на списокот на светско наследство на УНЕСКО), зградата на операта во Вроцлав, хотелот Монопол, Хала Таргова, Кооперативната стоковна куќа „Феникс“ (порано Браќата Бараш Стоковна куќа), Стоковна куќа Ренома, Стоковна куќа Камелеон (поранешна Стоковна куќа Рудолф Петерсдорф) дизајнирана од Ерих Менделсон, згради за изложбата „Стан и работно место“ (1929 година, вклучително и куќа дизајнирана од Ханс Шароун), згради на пиварницата Пиаст, Шпетген Палата, палатата Шафготш, палатата Балестрем, Ландешаус, поштата, водните кули во Алеја Вишњова, На Гробли и Алеја Каспровица.

Покрај тоа, во градот се зачувани над осум илјади историски станбени куќи, кои претставуваат историски стилови од деветнаесеттиот и почетокот на дваесеттиот век, кои локалните власти се обидуваат постепено да ги реновираат како дел од специјалните програми за ревитализација. Тоа е најголемиот збирка на историски градби од овој тип во Полска и еден од најголемите во Европа.

Како еден од ретките градови во Европа, има зачуван градски ров кој постојано се полни со вода.

Градското собрание на Вроцлав е едно од најстарите градски куќи во Полска. Во највисоката кула се наоѓа најстариот часовникот во Полска од 1368 година. Во подрумот на зградата се наоѓа најстариот (од XIV век) ресторан во Европа - Швидничка Визба (Piwnica Świdnicka).

Места

уреди
  • Сала на стогодишнината (поранешна Народна Хала ) - обиект запишана на Списокот на светското културно и природно наследство на УНЕСКО признаена како историски споменик
  • Комплекс на историскиот центар [23] - прогласен за историски споменик:
    • Остров Тумски (поранешен посебен остров) - најстариот, историски дел на Вроцлав населен во IX век, својот развој го должи на погодната локација, бидејќи се наоѓа во најпогодното место за преминување на Одра.
    • Стариот град - најстариот и најинтересниот дел од левиот брег на Вроцлав, кој потекнува од XIII век, вкл. Улици: Sukiennice, Rzeznicza, Kuźnicza, Oławska, Psie Budy, Szewska, Uniwersytetecka, Kotlarska, Odrzańska, Łaciarska, Wita Stwosza, Kurzy Targ, Białoskórnicza.
    • Плоштадот со Старото градско собрание, Новото градско собрание, Швидничка Визба и пиварницата Спиж - еден од најголемите плоштади во Европа, со димензии 205 x 175 м. Околните згради ги претставуваат стиловите на различни епохи.
    • Плоштад Солни - поранешниот средновековен плоштад, на еден агол се граничи со гладниот плоштад. Веројатниот датум на неговото создавање е крајот на XIII век.
    • Панорама на Битката кај Рацлавице - музеј за изложба на сликата под истиот наслов
    • Градски стадион - една од арените на Евро 2012 година
    • Мултимедијална фонтана Вроцлав

Мостови

уреди

Пред Втората светска војна, во градот имало 303 мостови, сметајќи според германските критериуми за дефинирање на патните конструкции кои важеле во тоа време. Во моментов, сите предвоени мостови кои биле уништени за време на опсадата во 1945 година се повторно изградени, а изградени се десетина и сосема нови. И покрај тоа, според критериумите што се користат денес, се смета дека има само од 117 до 229 (вклучувајќи 27 пешачки мостови), а површината на градот е зголемена од 175,1 км2 на 292,8 км2 од 1945 година. Според други критериуми, има околу 400 мостови[24]. Најголемите и најважните мостови се наоѓаат над главното течение на реката Одра (Стара Одра, Северна и Јужна Одра) и каналите: Поплава, Испорака, Страна, Град, Граница, Излевање и неколку други.

Згора на тоа, градскиот ров постојано е полн со вода. Поради сето ова, Вроцлав понекогаш се нарекува Венеција на Северот.

Градски куќи

уреди

Во централниот блок има ренесансни куќи помеѓу кои има три тесни улички. Тука спаѓаат Сукиеннице, куќите во Грнчарскиот и Железничкиот премин

  • Станбени куќи на плоштадот
  • Станбени куќи на плоштадот Солни
  • Станбена куќа Под Грифами
  • Станбени куќи Јоваче и Марика

Економија

уреди

Вроцлав има трет најголем приход (5,33 милијарди PLN според проектот за 2020 година веднаш по Варшава и Краков во буџетот во Полска. 5,4 милијарди PLN според буџетот за 2021 година и расходи 5,65 милијарди PLN во 2020 година и 5,9 милијарди за 2021 година). Приходот по глава на жител (6025 PLN) е втор во Полска, по Варшава [84]. Во 2017 година, висината на БДП во Вроцлав изнесувала 55,5 милијарди PLN, што претставувало 2,8% од БДП на Полска. Во септември 2019 година, регистрираната стапка на невработеност во Вроцлав 1,6%.

Во Вроцлав живеат 401 милионер, односно луѓе чиј годишен приход надминува 1 милион PLN (од 2014 година)[25]

Во моментов, индустријата е концентрирана во околината на Вроцлав во т.н Вроцлавска агломерација. Најголемите центри ја вклучуваат зоната во Бискупице Подгорне и зоната во Нова Виеш Вроцлавска . Овие компании соработуваат со истражувачки и сервисни центри во Вроцлав; пример е инвестицијата на американски производител на авионски мотори, кој соработува со UTC.

Транспорт

уреди

Патниот транспорт

уреди

Низ Вроцлав минуваат европски, национални и регионални патишта: автопатот А4 (Е40), автопатот A8 (E67), експресен пат бр. S5 (E261), магистрален пат бр.35, магистрален пат бр.94

Структурата на патната мрежа во Вроцлав воглавно е ориентирана кон центарот на градот. До крајот на XX век, сите патни мостови на главниот крак на Одра биле концентрирани на неговиот дел долг 2,5 километри.

Во периодот 1977–1991 година, рутата W-Z била изградена во центарот на градот. Од 1980-тите, обиколницата во центарот на градот се градела во фази. Помеѓу 2008–2011 година, била изградена обиколницата на автопатот Вроцлав (AOW), а од Јуни 2009 година, источната обиколница на Вроцлав (WOW) се градела етапно. Западната обиколница на Вроцлав (ZOW), позната и како обиколница на агломерацијата, се гради во фази. На 02.10.2015 започнала изградбата на јужната обиколница на Лешница, која била отворена на 19.10.2018 година. Планирана е изградба на обиколница на Стариот град.

Железнички транспорт

уреди

Вроцлав е еден од најголемите железнички јазли во Полска. Има врски со повеќето градови во земјата, вклучително и брзи врски со возот Pendolino со Јеленија Гора, Валбрзих, Брзег, Ополе, Лублињец, Ченстохова и Варшава. Најважната патничка станица е Вроцлав Главна. Од друга страна, Вроцлав Брохов е втора по големина товарна станица во Полска, а Вроцлав Гадов е исто така голема товарна станица.

Железничките линии тргнуваат од Вроцлав во следните насоки: Лесно - Познан, Ополе - Катовице - Краков, Ополе - Лублињец - Ченстохова, Легњица - Веглињеец - Згожелец, Легњица - Жагањ - Жари, Глодожелж -, Глодожелж-, , Стржелин - Клоџко - Миедзилесие, Јаворзина Шласка - Швидњица, Јаворжина Шласка - Валбржич - Јеленија Гора - Шкларска Пореба, Олешница - Остров Вилкоползец - Варжолецо.

Воздушен транспорт

уреди

Градот има меѓународниот аеродром - Коперник Вроцлав со патнички и карго терминали. На приближно 11 километри од центарот на градот се наоѓа спортскиот аеродром Вроцлав-Шиманов, додека околу 25 километри југозападно од центарот на градот се наоѓа аеродром Мирославице.

Има и хелиодроми: Воената клиничка болница Вроцлав-4, Универзитетската клиничка болница Вроцлав, полето за слетување на градскиот стадионот Вроцлав, Војводската болница Вроцлав и полето за слетување Вроцлав-Нова болница.

Воден транспорт

уреди

Во градот има и речно пристаниште на реката Одра.

Пред Втората светска војна и одреден период по нејзиното завршување сообраќал воден трамвај.

Градски превоз

уреди

Градскиот јавен превоз во Вроцлав користи 23 фиксни трамвајски линии. Широката трамвајска мрежа е една од најголемите во земјата, управувана од MPK Вроцлав. Автобускиот превоз во градот, исто така, го обезбедува главно MPK Вроцлав (58 дневни и 13 ноќни линии), додека помеѓу Вроцлав и соседните општини Полбус-ПКС, ДЛА, Севибус, Трако, Марко Поло и неколку помали приватни превозници.

Car-sharing

уреди

Во Вроцлав, услугите за споделување автомобили ги нудат Traficar и Panek CarSharing

Туризам

уреди

Туристичко-информативниот центар се наоѓа на плоштадот во станбената куќа бр.14.

Во 2011 година околу 3 милиони туристи го посетиле Вроцлав, а во 2016 година околу 5 милиони. [Потребна е фуснота]

Градот има повеќе панорами, сместени на неколку објекти, вклучувајќи ја и северната кула на катедралата Св. Јован Крстител, кулата на базиликата Св. Елизабета, математичка кула на Универзитетот во Вроцлав, Мостот на вештерки меѓу кулите на полската католичка катедрала Св. Марија Магдалена. Исто така, на 49 катната кула Sky Tower, која е највисоката панорамска точка на зграда во Полска

Вроцлав има два објекти на списокот на споменици на историјата - највредното признание кое во земјата се доделува на градби кои се сметаат, особено вредни за културата, под покровителство на претседателот на Република Полска. Тие се: комплексот на Историскиот центар и Салата на стогодишнината.

Крстарењата по реката Одра се многу популарни.[Потребна е забелешка] Главните пристаништа се пристаништето Цвиержињецка и пристаништето во Хала Таргова. Популарен начин за истражување на градот е и возењето со историски трамваи и историскиот отворен автобус Jelcz 043.

Интересен начин за истражување на градот е да се барањето на џуџиња од Вроцлав.

Зоолошката градина Вроцлав со Африкариум, која е најстарата зоолошка градина во Полска. Таа е прва, со најголем број на животински видови во Полска и трета во светот. Зоолошката градина Вроцлав е една од најпосетените во земјата.

Доста популарни се и вечерните претстрави на Мултимедијалната фонтана Вроцлав, Јапонската градина, Ботаничката градина, Аквапаркот Вроцлав, Паркот на јажиња на островот Опатовичка, како и Земјата на минијатурите и паркот на диносаурусите на ул. Вроблевски 9.

Честа дестинација за туристите кои го посетуваат Вроцлав е и блиската планина Шлежа.

Во рангирањето за Најдобри европски дестинации за 2018, градот беше признат како најдобра европска туристичка дестинација за посета.

Култура и забава

уреди

Вроцлав е еден од најголемите културни и интелектуални центри во Полска, со вековна традиција. Вроцлав бil домаќин на Светскиот конгрес на интелектуалци во одбрана на мирот, Евхаристискиот конгрес во 1997 година, Европското првенство во кошарка во 1963 и 2009 година, Европското првенство во одбојка за жени 2009 година, Европското првенство во фудбал во 2012 година, Светското првенство во 2013 година во категоријата тежина и Светското првенство на ФИФА.Одбојкарски мажи 2014 година.

Вроцлав беше избран за Eвропска престолнина на културата во 2016 година и за Светска престолнина на книгата за 2016 година.

Градот беше домаќин и на Европското првенство во ракомет за мажи во 2016 година, на Театарските олимписки игри во 2016 година, на европската филмска награда во 2016 година и на Светските игри во 2017 година.

Има многу театри, музеи, кина и уметнички галерии, на своите жители и туристи им нуди широка културна понуда - од barokna музика до проекти од областа на модерната уметност. Музичките фестивали од меѓународно значење сe културно шоу на Вроцлав, вкл. Wratislavia Cantans, Jazz nad Odrą, Przegląd Piosenki Aktorskiej, Thanks Jimi Festival или помалку познатите: Musica Polonica Nova, Forum Musicum и Jazztopad.

Градот има голем број музички клубови, дискотеки и пабови. Најголемиот број од нив се наоѓаат на плоштадот и неговата околина. Секоја година, вториот викенд од Јуни, се одржува најголемиот фестивал на пивото во Полска и еден од најголемите во Европа - Фестивалот на добро пиво.

Музеи

уреди

Во Вроцлав има над десетина значајни музеи.

Тука спаѓаат Националниот музеј, кој вклучува збирки пренесени од Лавов и Киев, единствениот музеј за архитектура во Полска, Музејот на принцовите Лубомирски, обновен во 1995 година и Музејот на уметноста на градското собрание во Градското собрание.

Културните атракции ја вклучуваат и Панорамата на битката кај Рацлавице - ротонда, филијала на Националниот музеј, во која се наоѓа панорамска слика со димензии 120 x 15 метри што ја прикажува битката кај Рацлавице од 4 Април 1794 година.

Градскиот Арсенал е огранок на Музејот на град Вроцлав, во неговите простории се наоѓа и Воениот музеј, а во стариот амбар се наоѓа Архитектонскиот музеј и од 2001 година, Археолошкиот музеј.

Театри

уреди

Вроцлав има неколку театри и театарски групи , вкл. Полскиот театар, составен од три сцени, Вроцлавскиот современ театар, основан во раните 1970-ти во Вроцлав, го иницираше Меѓународниот театарски фестивал „Дијалог-Вроцлав“ кој се одржува на секои две години.

Оперските традиции во Вроцлав, кои датираат од првата половина на XVII век, се одржуваат од Вроцлавската опера подигната во 1839-1841 година.

За љубителите на музиката, тука е и Вроцлавската филхармонија основана во 1954 година, вкл. по иницијатива на хр. Војчех Џидушицки. Музичкиот театар Капитол своите претстави ги поставува на три сцени.

Образование

уреди

Вроцлав е трет по големина универзитетски центар во Полска. Редовни студии посетуваат околу 150.000 студенти

Државни Универзитети:

  • Универзитетот во Вроцлав основан во 1702 година;
  • Универзитетот за наука и технологија во Вроцлав основан во 1910/1945 година (наследен по германската Technische Hochschule од 1910 година);
  • Медицинскиот универзитет во Piastów Śląskich (поранешна медицинска академија) основана во 1950 година, има образовни традиции кои датираат од 1811 година;
  • Економски универзитет (поранешен Економска Академија) основан во 1947 година;
  • Универзитетот за животни науки (поранешен Земјоделски универзитет) основан во 1951 година;
  • Академија за физичко образование основана во 1950 година;
  • Академија за ликовни уметности Eugeniusz Geppert основана во 1946 година;
  • Музичка Академија - Карол Липински основан во 1948 година;
  • Академија за копнени сили ген.Тадеуш Кошчиушко основана во 2002 година;
  • Академија за театарска уметност Станислав Виспиански во Краков (Одделот за глумечка игра и Одделот за кукларство во Вроцлав) Покрај бројните државни институции, Вроцлав има голем број приватни универзитети и истражувачки центри.Во септември 2019 година, британскиот универзитет Ковентри планирал да отвори филијала во Вроцлав

Спорт

уреди

Најпопуларниот спортски клуб со повеќе секции е Шласк Вроцлав:

  • Шласк Вроцлав — полски шампион во машки фудбал 1977, 2012 година и победник на полскиот куп 1976, 1987 година.
  • Шласк Вроцлав СПНК е 8-кратен полски шампион во женски фудбал.
  • Шласк Вроцлав е 17-кратен полски шампион во кошарка за мажи.
  • Шласк Вроцлав е 15-кратен полски шампион во ракомет за мажи

Спидвеј на Спарта Вроцлав, е петкратен екипен шампион на Полска (1993, 1994, 1995, 2006, 2021). Трките се одвиваат на Олимпискиот стадион.

Градот бил еден од четирите полски градови каде што се играло Европското фудбалско првенство за мажи на УЕФА Евро 2012. Натпреварите се одржувале на Градскиот стадион. Вроцлав бил домаќин на Светското првенство во кревање тегови во 2013 година. Има патека за трки со коњи (во Полска има само 3), која се наоѓа во Партинице. Секоја година во градот се одржува маратонот во Вроцлав. Тука се одржа Светското првенство во одбојка за мажи 2014. Во 2017 година, градот беше организатор на Светските игри 2017.

Администрација и локална самоуправа

уреди

Вроцлав е град со повијатски права. Исто така е член на агломерацијата Вроцлав и Унијата на полски метрополи.

Локална самоуправа

уреди

Жителите на градот избираат 37 советници во Градскиот совет на Вроцлав.

Административна поделба

уреди

Вроцлав административно е поделен на 48 станбени населби, кои се помошни единици на градот. Некогаш градот се состоел од 5 области: Psie Pole, Śródmieście, Stare Miasto, Krzyki, Fabryczna, кои моментално немаат свој правен субјективитет, но сè уште се критериум за организација на многу канцеларии и институции.

Личности поврзани со Вроцлав

уреди

Добитници на Нобеловата награда

уреди
  • Теодор Момсен (1902) - историчар, поет и германски адвокат.
  • Филип Ленард (1905) - физичар, ја добил наградата за неговата работа на катодното зрачење.
  • Едуард Бухнер (1907) — германски професор по хемија. Спровел истражување во областа на цикличните соединенија (откривање на пиразол), ферментација на алкохолен квасец и процеси на ферментација.
  • Пол Ерлих (1908) - хемичар и бактериолог, го измислил салварсан - лек против сифилис кој се користел пред пронаоѓањето на антибиотици.
  • Герхарт Хауптман (1912) - драматург и романописец, беше претставник на натуралистичкиот тренд во театарот.
  • Фриц Хабер (1918) - германски хемичар со еврејско потекло, ја доби наградата за развој на метод за синтеза на амонијак, овозможувајќи производство на вештачки ѓубрива.
  • Фридрих Бергиус (1931) - истражување за хидрогенизација на јаглен со висок притисок во течни јаглеводороди - синтетички бензин (метод Бергиус), сахарификација на дрво (хидролиза на целулоза).
  • Ото Стерн (1943) - физичар, ја добил наградата за неговиот придонес во развојот на методот на молекуларен зрак и откривањето на магнетниот момент на протонот.
  • Макс Борн (1954) - ја формулирал сега стандардната интерпретација на квадратот на брановата функција (ψ * ψ) во Шредингеровата равенка како густина на веројатност за наоѓање на честичка.
  • Рајнхард Селтен (1994) - германски економист, тој ја добил Нобеловата награда за неговите достигнувања во областа на теоријата на игри.

Наводи

уреди
  1. ↑ Bąkowski, Andrzej; Piotrowska-Piątek, Agnieszka; Sobieraj, Małgorzata (2017). „Zróżnicowanie przestrzenne oczekiwań przedsiębiorców związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą w kontekście spójności społeczno-gospodarczej“. Optimum. Studia Ekonomiczne (4(288)): 133–144. doi:10.15290/ose.2017.04.88.10. ISSN 1506-7637.
  2. ↑ www.cmsmirage.pl, CMSMirage sp z o o-. „www.wroclaw.pl – oficjalny portal internetowy Wrocławia“. www.wroclaw.pl (полски). Посетено на 2021-12-16.
  3. ↑ 10. Thinking like a Physicist. Princeton University Press. 2020-12-31. стр. 259–282.
  4. ↑ Derek, Marta (2011). Od miasta przemysłowego do miasta rozrywki? Turystyka, rozrywka i miasto polskie w latach 1989–2009. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
  5. ↑ Berrone, Pascual; Ricart, Joan Enric; Duch, Ana; Carrasco, Carlos (2019-05). „IESE Cities in Motion Index 2019“. Наводот journal бара |journal= (help); Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  6. ↑ Nieszczerzewska, Małgorzata; Skórzyńska, Agata (2020). „Co po kryzysach? Kulturowe artykulacje przyszłości miast“. Przegląd Kulturoznawczy (4 (46)): VII–IX. doi:10.4467/20843860pk.20.031.12835. ISSN 1895-975X.
  7. ↑ Samsonowicz, Henryk (2000). Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy. Kraków: Universitas. ISBN 83-7052-710-8. OCLC 45809955.
  8. ↑ Rospond, Stanisław (1983-02-28). „Śp. prof. Stanisław Rospond“. Ruch Biblijny i Liturgiczny. 36 (1): 55. doi:10.21906/rbl.897. ISSN 2391-8497.
  9. ↑ Choroś, Monika (2017-12-29). „Wprowadzanie podwójnych nazw miejscowości w województwie opolskim“. Rocznik Ziem Zachodnich. 1: 360–383. doi:10.26774/rzz.177. ISSN 2544-8714.
  10. ↑ Sarton, George (1933-11). „Geography of Claudius Ptolemy. Ptolemy, Edward Luther Stevenson“. Isis. 20 (1): 270–274. doi:10.1086/346774. ISSN 0021-1753. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  11. ↑ Hofmann, Christian (2008-08). „Lehrstuhl für ABWL und Controlling an der Universität Mannheim“. Controlling & Management. 52 (4): 270–272. doi:10.1007/s12176-008-0070-z. ISSN 1614-1822. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  12. ↑ Siqueira, Jordana H.; Pereira, Taísa S.S.; Velasquez-Melendez, Gustavo; Barreto, Sandhi M.; Benseñor, Isabela M.; Mill, José G.; Molina, Maria C.B. (2021-06). „Sugar-sweetened soft drinks consumption and risk of hyperuricemia: Results of the ELSA-Brasil study“. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases. 31 (7): 2004–2013. doi:10.1016/j.numecd.2021.04.008. ISSN 0939-4753. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
  13. ↑ Kaiser Manuel Palaiologos und seine Reise in den Westen. Brill | Schöningh. 2019-11-19. стр. 23–31.
  14. ↑ Kalinowski, Sebastian (2014-11-06). „Pogranicze kujawsko-pomorskie we wczesnym średniowieczu. Wybrane problemy badawcze“. Acta Universitatis Nicolai Copernici Archeologia. 33: 111. doi:10.12775/aunc_arch.2013.006. ISSN 0137-6616.
  15. ↑ „Kronika Galla Anonima“. Wikipedia, wolna encyklopedia (полски). 2021-07-25.
  16. ↑ Grodecki, Roman; Matla-Kozłowska, Marzena; Sierpowski, Stanisław; Plezia, Marian (2010). Kronika polska (Wyd. 2. изд.). Diepholz: MAK Verlag. ISBN 978-3-939991-64-9. OCLC 751259240.
  17. ↑ Domke, Radosław (2020). Film a historia. Szkice z dziejów wizualnych pod redakcją Małgorzaty Ewy Kowalczyk i Jacka Szymali, Kraków 2019. Artykuł recenzyjny. Ksiegarnia Akademicka Publishing.
  18. ↑ Borowicz, Dorota (2004). Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II wojny światowej. Wrocław: Wydawn. Uniwersytetu Wrocławskiego. ISBN 83-229-2569-7. OCLC 65287880.
  19. ↑ Orzechowski, Kazimierz (2006). Sądownictwo Wrocławia u schyłku rządów habsburskich na Śląsku. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. стр. 369–376.
  20. ↑ Sarkar, Priyatosh; Ghosh, Santanu; Saha, Rima; Sarkar, Kishor (2021). „RAFT polymerization mediated core–shell supramolecular assembly of PEGMA-co-stearic acid block co-polymer for efficient anticancer drug delivery“. RSC Advances. 11 (28): 16913–16923. doi:10.1039/d1ra01660a. ISSN 2046-2069.
  21. ↑ „O Wrocławiu - Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia“. bip.um.wroc.pl. Посетено на 2021-12-16.
  22. ↑ Redakcja (2015-08-07). „We Wrocławiu padł rekord ciepła: 38,9 stopni Celsjusza“. Gazeta Wrocławska (полски). Посетено на 2021-12-16.
  23. ↑ Jagodziński, Lech; Skibiński, Sławomir (2020-04-15). „Metody badań komputerowych zabytków oraz dokumentacji i prezentacji multimedialnej“. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. 68: 163–219. doi:10.31743/abmk.8758. ISSN 2545-3491.
  24. ↑ Torz,, Marcin (1 Јули 2011). „Ile mostów ma Wrocław? Tego nie wiadomo,“. Онет.пл. Посетено на 2011-07-04. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)CS1-одржување: излишна интерпункција (link)
  25. ↑ „wroclaw ma ponad 400 milionerow, gdzie mieszkaja najbogatsi z nas?“. gazetawroclawska.pl.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вроцлав&oldid=5293279“