Бориќ
Бориќ (српски: Борић, грчки: Βορίτξης, латински: Boricius); (околу 1100. - 1168) бил првиот познат владетел на средновековна Босна, во време кога Босна за првпат била независна територија. Историчарите немаат многу информации за неговиот живот, освен дека бил поданик на далматинскиот крал.[1] Бориќ војувал против византиската војска во 1154 година, и тоа заедно со унгарскиот крал. Бориќ е протеран од Босна во 1164 година, кога власта ја презема Византија.
| Бориќ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Бан | |||||
| На престол | 1141 – 1168 | ||||
| Претходник | Твртко | ||||
| Наследник | Кулин | ||||
| Придружник | Лавица Вукмировиќ баница | ||||
| Жена |
| ||||
| Деца | Кулин, Стефан, Павле, Богдан, Драгиша, Анастасија, Вера Боричевиќ | ||||
| |||||
| Татко | Берислав, жупан | ||||
Историска позадина
уредиЗа време на неговото владеење кнез Часлав Клонимировиќ се обидел да ја изедначи позицијата на српските племиња, како и да ја отстрани тенденцијата на одредени области да се одвојат во посебни територии. Кнез Часлав бил најдобар претставник на централната влада на земјата. По неговата смрт, одредени предели се одделиле и прогласиле независност, а земјата се распаднала на помали кнежевства, независни едни од други.[2] Босна станала независна држава за првпат за време на владеењето на бан Бориќ.
Потекло
уредиПотеклото на банот не е јасно утврдено, но се знае дека сигурно не е од Босна. Банот околу 1162 година дал имот на витешкиот ред Темплари во Славонија. Оваа информација е од големо значење, затоа што ни укажува на тоа дека семејните имоти на Бориќ се наоѓале во Славонија. По завршувањето на неговото владеење, Бориќ заминал во Славонија, каде што починал.[3] Историчарите не напишале ништо повеќе за потеклото на бан Бориќ, а единственото нешто што е познато е дека бил син на локалниот жупан Берислав. Се верува дека Бориќ е во крвно сродство со идните владетели на Босна, односно со династија Котромановиќ.[4]
Управување
уреди
Бан Бориќ бил првиот владетел кој целосно се отцепил од далматинскиот крал. Неговото владеење почнува во 1141 година.[1] Византискиот историчар Јован Кинам пишува во неговите дела дека Бориќ бил подреден на унгарскиот крал, кому му плаќал данок. Познато е дека Бориќ му помогнал на унгарскиот крал за време на војната со Мануил I Комнин, при што Бориќ се покажал како голем воен водач, и успешно ги запрел византиските напади. Успешното раководење со армијата била една од причините за добивање на титула бан. По 13 години од тие војни Мануил I Комнин повторно испратил војска. Владеењето на бан Бориќ е нагло прекинато, а земјата била окупирана од страна на Византија во 1164 година.
Војување
уредиБосанскиот бискуп Милован бил под надлежност на сплитскиот архибискуп, но по молбите од митрополитот во Дубровник, Папата одлучил Милован да биде под негова надлежност. Со оваа промена не биле задоволни ниту бискупот Милован, ниту банот Бориќ. По овие настани, Бориќ со помош на угарскиот крал, започнал опсада на Дубровник. Дубровник ги повикал на помош војските од Котор и Пераст, и успешно се спротивставил на нападот од страна на банот Бориќ. По напорите за мир што ги вложил бискупот во Требиње, Бориќ склучил мир со Дубровник под одредени услови. Во исто време кога се случувала војната со Дубровник, банот Бориќ испратил војска во градот Биоград, кој бил под власт на Мануил.[5] Византијците го бранеле Биоград, но започнале и напад врз Босна. Банот Бориќ бил приморан да склучи примирје со Дубровник, а подоцна и со Византијците, но под услов да го прекине пријателството со угарскиот крал. По примирјето со Дубровник, банот Бориќ на Бенедиктинците им ја даде црквата Св. Панкратија, на островот Млет во Бабино Поле.
Бан Бориќ бил споменат од византискиот писател Јован Кинам, во текстот во кој се опишува битката меѓу Унгарците и Византијците во 1154 година. Кога императорот Мануил дознал дека бан Бориќ се бори на страна на Унгарците, испратил војска да ја нападне Босна.[6]
Бан Бориќ подоцна бил вклучен во борбата за наследство на унгарскиот престол. Победникот во борбите, Стефан IV, се заблагодарил, и во 1163 година на банот Бориќ му подарил имот во Славонија. Бан Бориќ го оставил имотот кога Мануил I Комнин повторно влегол во војна со Унгарија. Мануил во 1166-1167 ги совладал: Далмација, дел од Славонија, Срем и Босна. Во 1166 година, Мануил испратил војници во Срем, и ја освоил Босна, но војската немала сила да го продолжи нападот, па Мануил склучи мир во 1167 година, со што византиско-унгарскиот конфликт привремено бил завршен. Со поделбата на Срем, Унгарија остана на териториите северно од Сава, а Византија го зазела јужниот дел. Во Босна, се случувале длабоки политички промени во моментот кога потпаднала под византиската сфера на влијание.[7]
Банот Бориќ му помогнал на Немања во борбата за освојување на власта во Србија, како и во војните со Византија. И покрај сите тешкотии и постојаното непријателство, Бориќ успеа да го задржи својот имот северно од реката Сава во Славонија.
Семејство
уредиГолем кнез Мирослав, брат на Стефан Немања, се оженил со Вера, ќерка на бан Бориќ. Овие семејни врски меѓу двете семејства да го зајакнат веќе силна пријателски односи и од ќе се бори за зајакнување на Босна како господар и неговата позиција како наследно пренесување на неговиот син Кулин. Жената на банот беше Лавица ќерка на големиот војвода Томаш Вукмировиќ, и имаше неколку деца, од кои најпознат беше Кулин. Бан Бориќ почина во 1168., по 27 години на власт. По смртта на бан Бориќ, неговите потомци се вратија во семејството имоти во Славонија, како што беше потврдено од историските повелби во кои наследниците на бан Бориќ споменува за многу години.[8]
Поврзано
уредиЛитература
уреди- Бошњак, Славољуб (1851). Земјопис и повиестница Босне. Загреб.
- Ќирковиќ, Саша (18964). Историјата на средновековната босанска држава. Београд. Проверете ги датумските вредности во:
|year=(help) - Станојевик, Станоје (1926). Историјата на српскиот народ. Београд.
- Ќоровиќ, Владимир (1940). Бан Бориќ и неговите потомци. Београд.
Наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Бошњак 1851, стр. 87.
- ↑ Станојевиќ 1926, стр. 56.
- ↑ Ќоровиќ 1940, стр. 52.
- ↑ Ќоровиќ 1940, стр. 53.
- ↑ Бошњак 1851, стр. 88.
- ↑ Ќоровиќ 1940, стр. 48.
- ↑ „Бан Бориќ“. Историски библиотека. Посетено на 7 декември 2016.
- ↑ Бошњак 1851, стр. 89.
Надворешни врски
уреди| Владејачки титули | ||
|---|---|---|
| Претходник Твртко |
Бан на Босна 1141. – 1168 |
Наследник Кулин |