Ачешки јазик
Ачешки јазик или само ачех (Bahsa Acèh) — малајско-полинезиски јазик што го говори народот Ачеси во покраината Ачех на островот Суматра, Индонезија. Се говори и во ачешката дијаспора во извесни делови на Малезија како Јан во сојузната држава Кедах.
| Ачешки | |
|---|---|
| Bahsa/Basa Acèh | |
| Застапен во | Индонезија |
| Подрачје | Ачех, Суматра |
| Говорници | 3,5 милиони (2000) |
| Јазично семејство | |
| Јазични кодови | |
| ISO 639-2 | ace |
| ISO 639-3 | ace |
Класификација и сродни јазици
уредиОвој јазик припаѓа на малајско-полинезиската гранка на австронезиското семејство. Најсродни на него се другите чамски јазици како џарајскиот и чамскиот (230.000 и 280.000 говорници) во Камбоџа и Виетнам. Други сродни јазици се малајските, минангкабајскиот, гајскиот и батачките јазици.
Распределеност
уреди
Јазикот се говори претежно во крајбрежните делови на Ачех, и тоа во 10 намесништва и 4 општини.
Фонологија
уреди
Ова се фонемите во ачешкиот јазик.
| Предни | Средни | Задни | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| усни | носни | усни | носни | усни | носни | |
| Затворени | i | ĩ | ɨ | ɨ̃ | u | ũ |
| Полузатворени | e | ɛ̃ | ə | ʌ̃ | o | ɔ̃ |
| Полуотворени | ɛ | ʌ | ɔ | |||
| Отворени | a | ã | ||||
Самогласките се претежно спарени како усна-носна, иако постојат само три средни носни, а двојно повеќе средни усни самогласки. /ʌ/ не е сосем средна, но тука е прикажана како таква од естетски причини. Слично на неа, /ɨ/ се претставува и како позадна [ɯ]. Покрај горенаведените монофтоншки самогласки, ачешкиот има и пет усни дифтонзи, од кои секој има свој носен пандан:[1]
- /iə ɨə uə ɛə ɔə/
- /ĩə ɨ̃ə ũə ɛ̃ə ɔ̃ə/
| Уснена | Венечни | Предно- непчени |
Задно- непчени |
Гласилни | |
|---|---|---|---|---|---|
| Носни | m | n | ɲ | ŋ | |
| Избувни | p b | t d | c ɟ | k g | ʔ |
| Струјни | s | ʃ | h | ||
| Приближни | w | l | j | ||
| Трепетни | r |
/s/ e ламинална венечно-забна согласка. /ʃ/ технички е задновенечна, но стои колоната на преднонепчените од естетски причини.
Писмо
уредиПорано ачешкиот се пишувал со арабица наречена „џавое“ (џави на малајски), но иста сега речиси воопшто не се користи. Денес јазикот се пишува со латинична азбука во која, покрај вообичаените букви, се користат и буквите é, è, ë, ö и ô.[3]
Дијалекти
уредиДосега не е псорведено темелно истражување на дијалектите на ачешкиот јазик, но се смета дека постојат барем 10: пасе, пеусанган, матанг, пидие, буенг, банда, даја, меулабох, сеунаган и тунонг.[4]
Поврзано
уредиНаводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 Al-Harbi & Al-Ahmadi (2003:10)
- ↑ Al-Harbi & Al-Ahmadi (2003:9–10)
- ↑ „Ejaan Bahasa Aceh“. Архивирано од изворникот на 2012-08-07. Посетено на 2012-07-05.
- ↑ Sulaiman, B. 1981. Kedudukan dan Fungsi Bahasa Aceh di Aceh. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa
Литература
уреди- Al-Harbi, Awwad; Al-Ahmadi, Ahmad (2003), „Acehnese coda condition: An optimality-theoretic account“, Umm Al-Qura University Journal of Educational and Social Sciences and Humanities, 15: 9–21, Архивирано од изворникот на 2009-07-29, Посетено на 2012-07-05
- Asyik, Abdul Gani (1982), „The agreement system in Acehnese“ (PDF), Mon–Khmer Studies, 11: 1–33, Архивирано од изворникот (PDF) на 2013-06-05, Посетено на 2012-07-05
- Durie, Mark. "The So-Called Passive of Acehnese." Language. Linguistic Society of America, Vol. 64, No. 1 (Mar., 1988), pp. 104–113 Достап. на JSTOR: http://www.jstor.org/stable/414788
- Thurgood, Graham (2007), The Historical Place of Acehnese: The Known and the Unknown (PDF), Архивирано од изворникот (PDF) на 2008-01-19, Посетено на 2012-07-05
Надворешни врски
уреди| Издание на Википедија — слободната енциклопедија на ачешки јазик |
- Изучување на ачешкиот јазик Архивирано на 5 мај 2016 г. (индонезиски)
- Изучување на ачешкиот јазик Архивирано на 29 декември 2019 г. (англиски) (индонезиски)
- Ресурси за ачешката книжевност
- Ачешки јазик на Ethnologue (англиски)
- Ачешки јазик на Светскиот атлас на јазични структури (англиски)
- Универзалната декларација за човековите права на ачешки јазик