Википедија

Антиконзумеризам

Антиконзумеризмот е социополитичка идеологија која се спротивставува на потрошуваштвото, постојаното купување и конзумирање на материјални добра. Антиконзумеризмот се занимава со приватните активности на деловните корпорации во остварување на финансиски и економски цели на сметка на јавната благосостојба, особено во прашањата поврзани со заштитата на животната средина, социјалната стратификација и етиката во управувањето со едно општество. Во политиката, антиконзумеризмот се преклопува со еколошкиот активизам, антиглобализацијата и активизмот за правата на животните; Покрај тоа, концептуалната варијација на антиконзумеризмот е пост-конзумеризмот, живеејќи на материјален начин што го надминува конзумеризмот.[1]

Слика од Тајмс Сквер, со акцент на рекламите

Антиконзумеризмот настана како одговор на проблемите предизвикани од долгорочното малтретирање на луѓето како потрошувачите и на животните што се консумираат, како и од инкорпорирањето на образованието на потрошувачите во училишните програми; примери за антиконзумеризам се книгата Без лого (2000) од Наоми Клајн и документарните филмови како што се Корпорацијата (2003), од Марк Ачбар и Џенифер Абот и Вишок: Тероризирани во потрошувачи (2003) од Ерик Гандини; секој од нив го направи антикорпоративниот активизам популарен како идеолошки достапна форма на граѓанско и политичко дејствување. Предвидувачите на ставовите и однесувањата против потрошувачката вклучуваат индивидуални и колективни мотивации кои произлегуваат од негативни искуства со одреден производ или бренд или може да се однесуваат на симболична неусогласеност помеѓу чувството за сопствениот идентитет и имиџот на компанијата.

Критиката на економскиот материјализам како дехуманизирачко однесување кое е деструктивно за Земјата како човечко живеалиште, доаѓа од религијата и општествениот активизам. Религиозната критика тврди дека материјалистичкиот конзумеризам се меша во врската помеѓу поединецот и Бога, а исто така е и инхерентно неморален стил на живот; германскиот историчар Освалд Шпенглер (1880–1936) изјавил дека „Животот во Америка е исклучиво економски по структура и нема длабочина“.[2] Од римокатоличка перспектива, Тома Аквински изјавил дека: „Алчноста е грев против Бога, исто како и сите смртни гревови, онолку колку што човекот ги осудува вечните нешта за повремените нешта“;[3] во таа насока, Франциск Асишки, Амон Хенаси и Мохандас Ганди изјавиле дека духовната инспирација ги водела кон едноставното живеење.

Од секуларна перспектива, општествениот активизам укажува дека од конзумеристичкиот материјализам произлегува криминалот (кој потекнува од сиромаштијата и економската нееднаквост), индустриското загадување и последователната деградација на животната средина и војната како бизнис.

За општественото незадоволство родено од малаксаност и хедонизам, папата Бенедикт XVI во 2008 година изјавил дека филозофијата на материјализмот не нуди никаква цел за човечкото постоење,[4] и во 2011 година конкретно ја нападнал комерцијализацијата на Божиќ;[5] исто така, писателот Жорж Духамел изјавил дека „американскиот материјализам [е] светилник на просечноста што се заканува да ја засени француската цивилизација“.[2]

Заднина

уреди

Антиконзумеризмот потекнува од критиката на потрошувачката, почнувајќи од Торштајн Веблен, кој во книгата Теоријата на класата со слободно време: Економско проучување на институциите (1899), посочи дека конзумеризмот датира од лулката на цивилизацијата. Терминот конзумеризам означува и економски политики поврзани со кејнзијанската економија и верувањето дека слободниот избор на потрошувачите треба да ја диктира економската структура на општеството.

Политика и општество

уреди
 
Графити против потрошувачите вели: „Конзумирањето те троши“

Многу анти-корпоративни активисти веруваат дека подемот на големите деловни корпорации претставува закана за легитимниот авторитет на националните држави и јавната сфера.[6] Тие чувствуваат дека корпорациите ја нарушуваат приватноста на луѓето, манипулираат со политиката и владите и создаваат лажни потреби кај потрошувачите. Тие наведуваат докази како што се инвазивно рекламирање и разни реклами, спам, телемаркетинг, рекламирање насочено кон децата, агресивен герилски маркетинг, масивни корпоративни кампањи на политички избори, мешање во политиките на суверените национални држави (Кен Саро-Вива) и вести за корпоративните корупција.[7]

Демонстрантите против конзумеризмот истакнуваат дека главната одговорност на корпорацијата е да одговара само пред акционерите, без да се земат предвид човековите права и другите прашања.[8] Управителите има примарна одговорност кон акционерите, бидејќи сите филантропски активности кои не му служат директно на бизнисот може да се сметаат за прекршување на довербата. Овој вид финансиска одговорност значи дека мултинационалните корпорации ќе следат стратегии за интензивирање на работната сила и намалување на трошоците. На пример, тие ќе се обидат да најдат економии со ниски плати со закони кои не ги адекватно штитат човековите права, природната средина, синдикалните организации и така натаму (види, на пример, Најк).

Важен придонес во критиката на конзумеризмот е направен од францускиот филозоф Бернард Штиглер, кој изјавил дека модерниот капитализам е управуван од потрошувачката, а не од производството, а техниките за рекламирање што се користат за управување со однесувањето на потрошувачите претставуваат уништување на психичката и колективната индивидуација. Пренасочувањето на либидиналната енергија кон потрошувачката на производи за широка потрошувачка, тврди тој, резултира со зависен циклус на потрошувачка, што доведува до хипер-потрошувачка, исцрпување на желбата и владеење на симболична беда.

Во уметноста, Бенкси, влијателен британски мајстор за графити, сликар, активист, филмски режисер и провокатор за сите намени,[9] создаде сатирични и провокативни дела за конзумеристичкото општество (познати примери вклучуваат „Напалм“, напад на Walt Disney Pictures и McDonald's,[10] и „Смрт од знакот Најк“, насочена кон Nike).[11] Работејќи во тајност, таинствениот уличен уметник ги предизвикува социјалните идеи и ги поттикнува гледачите да ја преиспитаат својата околина, да ги признаат апсурдите на блиските предрасуди.[9] Во есејот содржан во неговата книга Пресечете од 2004 година, тој пишува: „Ништо не им должите на компаниите. Помалку од ништо, особено не им должите никаква учтивост. Тие ти должат. Го преуредиле светот да се стават пред вас. Никогаш не побараа твоја дозвола, немој ни да почнеш да ја бараш нивната“.  По 2003 година, Бенкси му напиша на Њу Јоркер преку е-пошта: „Подарувам илјадници слики бесплатно. Мислам дека не е возможно да се направи уметност за светската сиромаштија и да се земат сите пари“. Бенкси смета дека има конзумеристичка промена во уметноста и за прв пат буржоаскиот свет на уметноста му припаѓа на народот. На неговата веб-страница, тој обезбедува слики со висока резолуција од неговата работа за бесплатно симнување.

Антиконзумеризмот од перспектива на одржливоста, исто така, се поврзува со општественото и политичкото разбирање на терминот, бидејќи идеите околу оваа перспектива се вкоренети во напорите за одржливост. Практикувањето антиконзумеризам може да значи доброволно поедноставување и минимизирање на нечиј начин на живот; ова може да биде во напорите да егзистира на поодржлив начин во потрошувачката култура.[12] Овие промени во животниот стил, кои вклучуваат избор на хартиени кеси наместо пластични при купување, се исто така во согласност со антикорпоративниот активизам и зелениот конзумеризам—и двата големи контрибутори на етичкиот пазар.[13]

Забележлива потрошувачка

уреди

Преокупацијата со имотот, повеќе од сè друго, нè спречува да живееме слободно и благородно.

- Бертранд Расел

Обидот да се намали загадувањето на животната средина без да се намали конзумеризмот е како борба против трговијата со дрога без да се намали зависноста од дрога.


Во многу критички контексти, терминот ја опишува тенденцијата на луѓето силно да се идентификуваат со производите или услугите што ги консумираат, особено со комерцијалните брендови и очигледната привлечност за подобрување на статусот, како преку бренд на скапи автомобили или накит. Тоа е пејоративен термин кој повеќето луѓе го негираат, имајќи некој поконкретен изговор или рационализација за потрошувачка, освен идејата дека се „принудени да консумираат“. Културата која има голема количина на конзумеризам се нарекува потрошувачка култура.

За оние кои ја прифаќаат идејата за конзумеризам, овие производи не се сметаат за вредни сами по себе, туку како социјални сигнали кои им овозможуваат да ги идентификуваат истомислениците преку потрошувачката и прикажувањето на слични производи. Сепак, малкумина би отишле толку далеку, да признаат дека нивните односи со производ или бренд може да бидат замена за здрави човечки односи кои понекогаш недостасуваат во дисфункционалното модерно општество.

Постариот термин забележлива потрошувачка го опишуваше САД во 1960-тите, но набрзо беше поврзан со поголеми дебати за влијанието на медиумите, субвертизацијата и продуктивизмот.

 
Антиконзумеристичка уметност

Терминот и концептот на забележлива потрошувачка потекнуваат од крајот на 20 век од делата на економистот Торштајн Веблен. Терминот опишува навидум ирационален и збунувачки облик на економско однесување. Остриот предлог на Веблен дека оваа непотребна потрошувачка е форма на прикажување на статусот е дадена во мрачно хумористични опсервации како што е следнава, од неговата книга од 1899 година, Теоријата на класата со слободно време :

Вистина е за облеката дури и при повисоки степени отколку за повеќето други производи на потрошувачка, дека луѓето ќе претрпат многу значителен степен на недостаток во удобноста или животните потреби за да си го дозволат она што се смета за пристојна количина на непотребна потрошувачка; така што во никој случај не е невообичаена појава, во лоша клима, луѓето да се разболуваат за да изгледаат добро облечени.[14]


Во 1955 година, економистот Виктор Лебоу изјавил (цитиран од Вилијам Рис, 2009):

Нашата енормно продуктивна економија бара да ја направиме потрошувачката наш начин на живот, да го претвориме купувањето и користењето на добра во ритуали, да го бараме нашето духовно задоволство и задоволството на нашето его во потрошувачката. Потребни ни се работи кои се трошат, согоруваат, се истрошуваат, заменуваат и фрлаат со постојано зголемување.[15]


Според археолозите, пронајдени се докази за видно консумирање уште од пред неколку милениуми, што укажува на тоа дека таквото однесување е својствено за луѓето.[16]

Колаборативна потрошувачка

уреди

Колаборативната потрошувачка го опишува начинот на кој потрошувачите на некое добро се вклучуваат во заедничка потрошувачка или преку привремено изнајмување или купување од втора рака. Антиконзумеризмот се спротивставува на континуираното консумирање на материјалните добра делумно поради неодржливоста на поединците кои бараат искуство од потрошувачката култура без желба за долгорочно поседување.[17]

Колаборативната потрошувачка се подразбира како анти-потрошувачка[18] со фокусирање на привремената употреба на производите, потрошувачите можат да изразат одржливи ставови со намера да ги намалат природните ресурси преку намалување на директната потрошувачка на производ или бренд.[19] Современата култура на творечко уништување предизвикува проблеми со одржливоста, а за тие да се ублажат, неопходен е поколаборативен начин на размислување кога станува збор за потрошувачката.[20]

Конзумеризам и рекламирање

уреди

Антиконзумеристите веруваат дека рекламирањето игра огромна улога во човечкиот живот преку информирање за вредностите и претпоставките на културниот систем, одредувајќи што е прифатливо и одредувајќи ги општествените стандарди.[21] Тие изјавуваат дека рекламите создаваат хипер-реален свет каде материјалната добра се прикажуваат како клуч за обезбедување среќа. Антиконзумеристите наведуваат студии кои откриваат дека поединците веруваат дека нивниот квалитет на живот се подобрува во однос на општествените вредности кои лежат надвор од можностите на пазарот. Затоа, рекламирањето се обидува да го изедначи општественото со материјалното преку користење на слики и слогани за поврзување на добрата со вистинските извори на човечката среќа, како што се односите со другите луѓе. Рекламите тогаш се штетни за општеството бидејќи тие им кажуваат на потрошувачите дека акумулирањето на се повеќе и повеќе имот ќе ги доближи до самоактуелизацијата или концептот на целосно и сигурно битие. „Основната порака е дека поседувањето на овие производи ќе го подобри нашиот имиџ и ќе ја обезбеди нашата популарност“.[22] И додека рекламирањето ветува дека производот ќе го направи потрошувачот среќен, рекламирањето истовремено зависи од тоа потрошувачот никогаш да не биде вистински среќен, бидејќи тогаш потрошувачот повеќе нема да чувствува потреба да консумира непотребни производи.

Антиконзумеристите тврдат дека во конзумеристичкото општество, рекламните слики го обезвластуваат и објективизираат потрошувачот.[23] Нагласувајќи ја индивидуалната моќ, избор и желба, рекламирањето лажно имплицира дека контролата лежи кај потрошувачот. Бидејќи анти-потрошувачите веруваат дека добрата обезбедуваат само краткорочно задоволство, тие го нарушуваат одржливо-среќното општество. Понатаму, рекламерите прибегнаа кон нови техники за привлекување на вниманието, како што се зголемената брзина на рекламите и пласманот на производите.[21] На овој начин, рекламите се инфилтрираат во конзумеристичкото општество и стануваат нераскинлив дел од културата. Во прегледот на истражувањето за материјалистичките вредности и цели, Тим Касер (2016) тврди дека потрагата по материјална сопственост може да доведе до краткорочно задоволство на сметка на долгорочната благосостојба.[24] Антиконзумеристите го осудуваат рекламирањето затоа што конструира симулиран свет кој нуди фантастично бегство на потрошувачите, наместо да ја одразува вистинската реалност. Тие понатаму тврдат дека рекламите ги прикажуваат интересите и начинот на живот на елитата како природни; негување длабоко чувство на незадоволство кај гледачите.[23] Тие ја осудуваат употребата на моделите затоа што ги гламурираат добрата надвор од дофатот на просечниот поединец.

Во списанието Њу Сајентист објавено во август 2009 година, новинарот Енди Коглан ги цитираше Вилијам Рис од Универзитетот во Британска Колумбија и епидемиологот Ворен Херн од Колорадскиот универзитет во Болдер, велејќи дека човечките суштества, и покрај тоа што се сметаат себеси за цивилизирани мислители, се „потсвесно сè уште управувани од импулсот за преживување, доминација и експанзија... импулс кој сега се изразува преку идејата дека неуморниот економски раст е одговорот на сè и, со дадено време, ќе ги исправи сите постоечки нееднаквости во светот“. Тој тврди дека конзумеризмот ги влошува овие тенденции со поттикнување на потрошувачката без ограничување.[25]

Поддржувачите на антиконзумеризмот често го обвинуваат рекламирањето за кражба на вниманието, односно сметаат дека неоправдано ги напаѓа јавните површини, со што се наметнува на луѓето кои сметаат дека неговото присуство е несакано. Американскиот графички дизајнер Шон Тејарачи го изразува своето незадоволство во издание од 1999 година на неговиот зин Креп Хаунд: „Рекламирањето сè повеќе ја напаѓа мојата околина наместо да ми дозволи да дојдам до него по мои услови кога ми треба... Најмоќните и добро финансирани методи на масовна комуникација во историјата се користени за да се создаде еднонасочен, бескраен проток на срања во мојот живот... Во дваесет и осумте години откако се родив, бев изложен на неверојатна количина на рекламирање и не се сеќавам некој некогаш да ме прашал дали ми пречи.“[26]

Антиконзумеризмот го отвори патот за движењето за „субвертизирање“ (познато и како culture jamming), кое користи уметнички и политички стратегии за да протестира против современите форми на публицитет; актите на „субвертификација“ вклучуваат „отстранување реклами од јавните простори, твитување за да се информира градоначалникот за незаконски рекламни практики, собирање постери од рекламните панели на автобуските постојки, производство на критички рекламни водичи, документарни филмови или организирање јавни работилници.“[27]

Австриска економска школа

уреди

Застапниците на Австриската економска школа се фокусираат на претприемачот, промовирајќи продуктивен начин на живот наместо материјалистички живот каде што поединецот е дефиниран од нештата, а не од самиот себе.[28]

Критика

уреди

Критичарите на антиконзумеризмот ги обвинија антиконзумеристите дека се спротивставуваат на модерноста или утилитаризмот, тврдејќи дека тоа може да доведе до елитизам, и тврдат дека секој човек треба да одлучи за своето ниво на потрошувачка независно од надворешно влијание. Десничарските критичари сметаат дека антиконзумеризмот е вкоренет во социјализмот. Во 1999 година, десничарско-либертаријанското списание Рејсон го нападна антиконзумеризмот, тврдејќи дека марксистичките академици се препакуваат себеси како антиконзумеристи. Џејмс Б. Твичел, професор на Универзитетот во Флорида и популарен писател, ги нарече антиконзумеристичките аргументи „Марксизам Лајт“.[29]

Имаше и социјалистички критичари на антиконзумеризмот кои го гледаат како форма на антимодерен „реакционерен социјализам“ и наведуваат дека антиконзумеризмот е прифатен и од ултра-конзервативците и фашистите.[30]

Во популарните медиуми

уреди

Во Боречки клуб, главниот лик учествува во терористички дејствија против корпоративното општество и потрошувачката култура. Филмот нашироко се смета за најпрепознатливиот пример за антиконзумеризам во популарната култура.

Во „Г-дин робот“, Елиот Алдерсон, млад инженер за сајбер безбедност, се придружува на хакерската група позната како општество, која има за цел да ја сруши американската економија, елиминирајќи ги сите долгови.

Во романот Американски психо од Брет Истон Елис, главниот лик Патрик Бејтмен го критикува конзумеристичкото општество на Америка во 1980-тите, чиешто персонификација е тој. Подоцна тој оди во убиствена треска без никакви последици, сугерирајќи дека луѓето околу него се толку самобендисани и фокусирани на консумирање што или не ги гледаат или не се грижат за неговите дела.

Во филмот на Pixar, Воли, земјата е прикажана во апокалиптична состојба предизвикана од негативните ефекти на човечкиот конзумеризам.[31]

Наводи

уреди
  1. ↑ „Postconsumers“. Postconsumers. 2018-06-13. Посетено на 2018-10-18.
  2. ↑ 2,0 2,1 Stearns, Peter. Consumerism in World History. Routledge
  3. ↑ Aquinas, Saint Thomas (1981). Summa Theologica: Complete English in Five Volumes. 3. Ave Maria Press. стр. 1680. ISBN 9780870610639.
  4. ↑ „Our world has grown weary of greed: Pope“. Independent Online (англиски). 17 July 2008. Посетено на 2 January 2022.
  5. ↑ „Pope Benedict XVI attacks Christmas consumerism at Mass“. BBC News. 25 December 2011.
  6. ↑ Conversi, Daniele (2012). „Majoritarian democracy and globalization versus ethnic diversity?“. Democratization. 19 (4): 789–811. doi:10.1080/13510347.2011.626947.
  7. ↑ Clinard, M. B. (1990) Corporate corruption: The abuse of power. Greenwood Publishing
  8. ↑ Carrillo-Santarelli, Nicolás. „Corporate Human Rights Obligations: Controversial but necessary | Business & Human Rights Resource Centre“. www.business-humanrights.org (англиски). Посетено на 2019-07-01.
  9. ↑ 9,0 9,1 Kakutani, Michiko (2013-02-17). „'Banksy: The Man Behind the Wall,' by Will Ellsworth-Jones“. The New York Times (англиски). ISSN 0362-4331. Посетено на 2018-03-16.
  10. ↑ Banksy Napalm/Can't Beat That Feeling (Hexagon Gallery) (англиски), Посетено на 2021-09-01
  11. ↑ Banksy Nike Canvas Print Or Poster (Canvas Art Rocks) (англиски), Посетено на 2021-09-01
  12. ↑ SEEGEBARTH, BARBARA (Spring 2016). „The Sustainability Roots of Anti-Consumption Lifestyles and Initial Insights Regarding Their Effects on Consumers' Well-Being“ (PDF). The Journal of Consumer Affairs. 50: 68. doi:10.1111/joca.12077.
  13. ↑ Gunkel, Christian (December 23, 2014). Politicizing consumer choice : ethical dimensions of consumerism in the United States (англиски). Peter Lang. ISBN 978-3-631-65475-0. OCLC 919201704.
  14. ↑ The Theory of the Leisure Class, 1899
  15. ↑ „William E. Rees“ (PDF). Pierre Elliott Trudeau Foundation. Посетено на 8 October 2021.
  16. ↑ Renfrew, Colin; Bahn, Peter (2008). Archaeology: Theories, methods and practice (5th. изд.). London: Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28719-4. OCLC 181139910.
  17. ↑ Guzzetti, Alice; Crespi, Roberta; Belvedere, Valeria (January 2021). „"Please don't buy!": Consumers attitude to alternative luxury consumption“. Strategic Change (англиски). 30 (1): 67–78. doi:10.1002/jsc.2390. ISSN 1086-1718.
  18. ↑ Ozanne, Lucie K.; Ballantine, Paul W. (November 2010). „Sharing as a form of anti-consumption? An examination of toy library users“. Journal of Consumer Behaviour. 9 (6): 485–498. doi:10.1002/cb.334. ISSN 1472-0817.
  19. ↑ Chatzidakis, Andreas; Lee, Michael S. W. (September 2013). „Anti-Consumption as the Study of Reasons against“. Journal of Macromarketing (англиски). 33 (3): 190–203. doi:10.1177/0276146712462892. ISSN 0276-1467.
  20. ↑ George Loewenstein, The Creative Destruction of Decision Research, Journal of Consumer Research, Volume 28, Issue 3, December 2001, Pages 499–505, https://doi.org/10.1086/323738
  21. ↑ 21,0 21,1 [ Advertising and the End of the World. Dir. Sut Jhally. Perf. Sut Jhally. DVD. Media Education Foundation, 1997.]
  22. ↑ [Tim Kasser, "The High Price of Materialism", 2002, p.9, Achorn Graphic Services]
  23. ↑ 23,0 23,1 Joseph D. Rumbo, "Consumer Resistance in a World of Advertising Clutter: The Case of Adbusters", Psychology and Marketing, Vol.19(2), February 2002
  24. ↑ Kasser, Tim (2016-01-04). „Materialistic Values and Goals“. Annual Review of Psychology (англиски). 67 (1): 489–514. doi:10.1146/annurev-psych-122414-033344. ISSN 0066-4308.
  25. ↑ „Consumerism is 'eating the future'“. New Scientist. 7 August 2009. Посетено на 3 January 2022.
  26. ↑ Banksy and Tejaratchi on Advertising & Going Viral (англиски), 11 October 2018, Посетено на September 29, 2021
  27. ↑ Lekakis, Eleftheria J. (2021-11-02). „Adversaries of advertising: anti-consumerism and subvertisers' critique and practice“. Social Movement Studies. 20 (6): 740–757. doi:10.1080/14742837.2020.1837102. ISSN 1474-2837.
  28. ↑ kanopiadmin (27 October 2000). „Consumerism: A Defense - Tibor R. Machan“.
  29. ↑ „In Praise of Consumerism“. August 2000. Архивирано од изворникот на 2008-02-07.
  30. ↑ Varul, Matthias Zick (May 2013). „Towards a consumerist critique of capitalism: A socialist defence of consumer culture“. Ephemera: Theory & Politics in Organization. 13 (2): 293–315. ISBN 9781906948177. ISSN 1473-2866.  
  31. ↑ Van Oosterwjik, Iris; McCartney, William (17 March 2022). „Once upon a Dystopian Time… the Portrayal and Perception of Environmentalism in Pixar's Finding Nemo and WALL-E“. Quarterly Review of Film and Video: 1–26. doi:10.1080/10509208.2022.2049181. Посетено на 22 October 2022.

Извори

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Антиконзумеризам&oldid=5281336“