Википедија

Хрватска војна за независност

(Пренасочено од Хрватската војна за независност)

Хрватската војна за независност се водеше од 17 августa 1990 до 12 ноември 1995 година меѓу силите лојални на владата на Хрватска—којашто прогласи независност одСФРЈ (СФР Југославија)—и Српската-контролирана Југословенска Народна Армија (ЈНА) и локалните српски сили, со операциите која ЈНА ги заврши во Хрватска во 1992. Во Хрватска, војната се нарекува како Татковинска Војна (Domovinski rat) исто како и големо-српската агресија (Velikosrpska agresija).[33] Во српските медиуми, Војната во Хрватска (Rat u Hrvatskoj) е најкористениот термин, исто како и Војната во Краина или Рат у Крајини.[34]

Хрватската војна за независност
Дел од Југословенските војни

Од лево: Централната улица во Дубровник, Страдун, уништена во текот на Опсадата на Дубровник; оштетената Вуковарска водена зграда, симбол на раниот конфликт, со трибојното знаме на Хрватска; војниците на Хрватската Армија се подготвуваат да уништат тенк на Република Српска Краина; Вуковарските меморијални гробишта; Српски T-55 тенк уништен на патот до Дрниш
Датум 17 август 1990 – 12 ноември 1995[A 1]
Место Хрватска[A 2]
Исход Хрватска победа
  • Хрватските сили презедоа контрола на цела Република Српска Краина;
  • Хрватска стигна до БиХ коешто резултираше со евентуелен крај на Босанската војна.
Територијални
промени 		Хрватската влада презема контрола на голем дел од Хрватската територија претходно држена од вооружените Срби, со останатиот дел кој беше под контрола на силите на Обединетите Нации UNTAES.[A 3]
Завојувани страни
 Република Српска Краина[A 4]

Yugoslav People's Army ЈНА (контролирана од Србија Србија)[A 5]
(1991–92)

 Република Српска[A 6]
(1992–95)

Хрватска Хрватска[A 7]

Босна и Херцеговина Босна и Херцеговина[A 8]
(1995)

Команданти и водачи
СрбијаСојузна Република Југославија Слободан Милошевиќ
Република Српска Краина Милан Бабиќ
Република Српска Краина Милан Мартиќ
Република Српска Краина Горан Хаџиќ
Република Српска Краина Миле Мркшиќ
ЈНА Вељко Кадијевиќ
Република Српска ЈНА Ратко Младиќ
Фикрет Абдиќ
Хрватска Фрањо Туѓман
Хрватска Гојко Шушак
Хрватска Антон Тус
Хрватска Јанко Бебетко
Хрватска Звонимир Червенко
Босна и Херцеговина Атиф Дудаковиќ
Жртви и загуби
Српски извори:

Интернационални извори

  • 300,000 раселени (1991-1995)[22]
  • 254,000 раселени [23]
    by Oct. 1993
  • 200,000 раселени
    in 1995[24]
Хрватски извори:[25][26]
  • 13,583 убиени или исчезнати (10,668 потврдени убиени, 2,915 ислезнати)
  • 37,180 ранети

or

  • 12,000+ убиени или исчезнати[27]

or

  • 15,970 убиени или исчезнати[19][28]
  • 8,147 војници
  • 6,605 цивили
  • 1,218 исчезнати

UNHCR:

  • 247,000 Хрвати и несрби раселениd[23]
    by Oct. 1993
about 20,000[29][30][31][32] killed on both sides

Првенствено, војната беше водена меѓу хрватските полициски сили и српските локални вооружени групи кои живееја во СР Хрватска. Како што ЈНА сè повеќе беше под контрола на српската власт во Белград, повеќе сили од ЈНА почнаа со помагање на Србите кои се бореа во Хрватска.[35] Хрватската страна имаше со цел да воспостави суверена држава независна од Југославија, и од Србите, поддржани од Србија,[36][37] беа против независноста и сакаа Хрватска да биде дел од Југославија. Србите пополека воспоставија нови граници на територијата на Хрватска која имаше српско мнозинство или српско малцинство,[38][39] и се обидоа да освојат што повеќе делови од Хрватска колку што е можно.[40][41] Целта првенствено беше да се остане во истата држава со остатокот од српската нација, кое беше сфатено како обид за да се формира "Голема Србија" од Хрватите (иБошњаците).[42] Во 2007, Меѓународниот суд за војни злосторства (ICTY) го прогласи водачот на вооружените Срби од Хрватска, Милан Мартиќ за виновен, наговестувајќи дека тој комуницираше со Слободан Милошевиќ и останатите за да формираат "унитарна Српска држава".[43] Во 2011 Судот во Хаг наговести дека хрватските генерали Готовина и Маркач беа дел од здружена криминална организација од воено и политичко водство на Хрватска чијашто цел беше етничко да ги исчисти Краинските Срби надвор од Хрватска во август 1995 и да ги населат тие територии со Хрватски бегалци.[44]

При почетокот на војната, ЈНА се обиде насила да ја задржи Хрватска во Југославија окупирајќи ја цела Хрватска.[45][46] Одкога не им успеа овој обид, Српските сили ја воспоставија само-прогласената Република Српска Краина (РСК) во Хрватска. При крајот на 1991, поголемиот дел на Хрватска беше опфатена со војна, со многу градови и села тешко оштетениво војните операции,[47] и останатите стотици илјади бегалци.[48] По прекинот на огнор во јануари 1992 и меѓународното признавање на Република Хрватска како независна држава,[49][50] борбените линии беа јаки, United Nations Protection Force (УНПРОФОР) беше во акција,[51] останувајќи неколку години. Во тоа време, РСК опфаќаше13,913 square kilometers (5,372 квадратна милјаs), повеќе од четвртина од Хрватска.[52] Во 1995, Хрватска спроведе две големи офанзиви познати како Операција блесок и Операција Луња,[3][53] коишто делотворно ќе ја заврши војната. Остатокот од зоната воспоставена од Обединетите Нации за Источна Славонија, Барања и западен Срем (UNTAES) беше мирно реинтегрирана во Хрватска во 1998.[4][8]

Во првата етапа, до јануари 1992, беше извршена војна агресија на Хрватска, која беше присилена на одбрана. Оружените борби почнаа да избивнуваат во април 1991 со постепено распоредување на ЈНА во просторот на локалните Хрватски Срби, од август 1991, прераснале во воена агресија од територијата на Србија.[54][55] Во втората етапа, од јануари 1992. до мај 1995., дојде до прекин во агресијата и до разместување на мировни сили на ООНдо тие подрачја кои не беа контролирани од Хрватска каде имаше прекин на огнот. За Хрватска тоа беше етапа со дипломатски преговори сè до стрпливо појачување на силите и подготвување за постепено ослободување на окупираните територии. Во третата етапа, во мај i август 1995., беа изведени воени операции во кои беше ослободен најголемиот дел на окупираното подрачје во Посавина и западна Славонија како и во Бановина, Кордун, воЛика и во северна Далмација. Преостанатото окупирано подрачје во хрватското Подунавје е реинтегрирано со помош на преодната меѓународна управа (1996.-1998.).

Војната заврши со целокупна Хрватска победа, каде Хрватска успеа да ги оствари плановите кои ги имаше кон почетокот на војната: независност и чување на нејзините граници.[3][4] Сепак, поголем дел од Хрватска беше уништен, и се смета дека 21–25% од хрватската економија беше уништена и вкупно УСД $37 билиони во уништена инфраструктура и тотално изгубена економија.[56] Вкупниот број на мртви од двете страни беше околу 20,000,[29] и имаше бегалци од страна на двете страни ве некој период: Хрватите претежно при почетокот на војната, и Србите претежно при крајот. Додека повеќе луѓе се вратија, и Хрватска и Србија успешно соработуваа повеќе во сите аспекти, и двете држави до ден денес очекуваат повеќе од Меѓународниот суд за виновниците да се изнесат пред правдата и тужбите кои овие две држави ги поднесоа.[57][58]

За српската страна во Хрватска војната беше предизвикана со независноста на Хрватске кое било спротивно со тогашниот Устав на СФР Југославија, со изгласувањето на новиот Устав на Република Хрватска каде Хрватска станува држава на хрватскиот народ и останатите национални малцинства, каде што Србите од Хрватска остануваат без право како уставен народ од СФРЈ и стануваат национално малцинство во новата држава.

Белешки

уреди
  1. ↑ Немаше официјална декларација за војна. Првиот вооружен воен инцидент беше битката во Пакрав на 1 март 1991,[1] следувајќи со инцидентот на Плитвичките езера на 31 март 1991, кога загинаа првите жртви.[2] Последната голема воена офанзива беше Операцијата Луња, во 5–8 август 1995.[3] Официјално, борбите беа завршени со потпишувањето на Ердутскиот договор кој беше потпишан на 12 ноември 1995.[4]
  2. ↑ Имаше и некои конфликти во соседната Босна и Херцеговина, посебно меѓу 1994 и почетокот на 1995. Меѓу нив, најзначајниотпри почетокот на војната беше Цинчар,[5] и Операцијата Зима '94.[6][7]
  3. ↑ Три месеци по воената победа врз Република Српска Краина во операцијата Луња,[3] Ердутскиот договор, спонзориран од ООН, беше потпишан меѓу Хрварските власти и локалните Срби на 12 ноември 1995.[4] Договорот предвидување двегодишен транзиционален период, подоцна продолжен за година, каде што остатокот од окупираната територија на Хрватска беше префрлена на силите од Хрватската влада. Договорот беше имплементиран од ООН UNTAES и комплетиран до 1998.[8]
  4. ↑ Првенствено, САО Краина, САО Западна Славонија, и САО Источна Славонија, Барања и Западен Срем беа различни ентите и се бореа поединечно против Хрватската влада.Од 19 декември 1991, сите Српски автономни области (САО) станаа дел од РСК.[9]
  5. ↑ Откако сите поранешни југословенски републики освен Србија и Црна Гора прогласија независност, двете републики прогласија формирање на нова држава—Сојузна Република Југославија—на 27 април 1992, последователно распуштајќи ја ЈНА.[10] Српските-контролирани војни единици на ЈНА учествуваа во воените операции од 1991 сè до Мај 1992 поддржувајќи ја РСК.[11]
  6. ↑ Во 1992–94, Република Српска беше повремено поврзана во воени операции во Хрватска поддржувајќи ги Краинските Срби, претежно преку набавка на воена и друга помош, и авионски операции од Маховљанската база во близина на Бања Лука, и најзначително преку артилериски напади против многу Хрватски градови, посебно Славонски Брод, Жупања, и Дубровник.[12][13]
  7. ↑ Како што беше потенцирано од Бадинтеровиот Арбитражен Комитет, СФР Југославија беше растурена во текот на војната.[14] Ја 25 јуни 1991, Хрватскиот парламент прогласи независност на Хрватска, проследено со референдум одржан во мај.[15] Одлуката беше суспендирана три месеци;[16] декларацијата беше во сила на 8 октомври 1991, и Хрватска веќе не беше дел од Југославија.[17]
  8. ↑ Босна и Херцеговина беше воглавно значајна за војната во 1994 и 1995. Потписник на Вашингтонскиот договор, муслиманско хрватската федерација беше формирана како поддел од Република Босна и Херцеговина (RBiH) претставувајќи ги двете етнички групи Босанските Хрвати и Бошњаци (Босански Муслимани). Најзначајно, Вашингтонскиот договор му дозволи на Хрватската армија да влезе во Босна и Херцеговина, овозможувајќи ги операциите Цинчар и Зима '94 против Армијата на Република Српска, палејќи го главниот град на РСК Книн и формирајќи нова стратегиска ситуација во борбите во војната.[18]
  9. ↑ 6,222 killed in the Krajina region according to Dražen Živić[19] and 1,279 Yugoslav Army soldies according to official Yugoslav documents

Наводи

уреди
  1. ↑ Stephen Engelberg (March 3, 1991). „Belgrade Sends Troops to Croatia Town“. The New York Times. Посетено на December 11, 2010.
  2. ↑ Chuck Sudetic (April 1, 1991). „Deadly Clash in a Yugoslav Republic“. The New York Times. Посетено на December 11, 2010.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Dean E. Murphy (August 8, 1995). „Croats Declare Victory, End Blitz“. Los Angeles Times. Посетено на December 18, 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Chris Hedges (November 12, 1995). „SERBS IN CROATIA RESOLVE KEY ISSUE BY GIVING UP LAND“. The New York Times. Посетено на December 18, 2010.
  5. ↑ Chuck Sudetic (November 4, 1994). „Bosnian Army and Croats Drive Serbs Out of a Town“. The New York Times. Посетено на December 17, 2010.
  6. ↑ Roger Cohen (January 12, 1995). „Croatia Is Set to End Mandate Of U.N. Force on Its Territory“. The New York Times. Посетено на December 17, 2010.
  7. ↑ Burg and Shoup 2000, p. 331
  8. ↑ 8,0 8,1 Chris Hedges (January 16, 1998). „An Ethnic Morass Is Returned to Croatia“. The New York Times. Посетено на December 18, 2010.
  9. ↑ Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge. 1998. стр. 272–278. ISBN 1-85743-058-1. Посетено на December 16, 2010.
  10. ↑ „Two Republics Transform Selves Into a New, Smaller Yugoslavia“. The Los Angeles Times. Associated Press. April 28, 1992. Посетено на January 7, 2011.
  11. ↑ Chuck Sudetic (January 3, 1992). „Yugoslav Factions Agree to U.N. Plan to Halt Civil War“. The New York Times. Посетено на December 16, 2010.
  12. ↑ Peter Maass (July 16, 1992). „Serb Artillery Hits Refugees – At Least 8 Die As Shells Hit Packed Stadium“. The Seattle Times. Архивирано од изворникот на 2013-11-05. Посетено на December 23, 2010.
  13. ↑ Raymond Bonner (August 17, 1995). „Dubrovnik Finds Hint of Deja Vu in Serbian Artillery“. The New York Times. Посетено на December 18, 2010.
  14. ↑ Allain Pellet (1992). „The Opinions of the Badinter Arbitration Committee: A Second Breath for the Self-Determination of Peoples“ (PDF). European Journal of International Law. 3 (1): 178–185. Архивирано од изворникот (PDF) на 2011-05-29. Посетено на 2011-07-20.
  15. ↑ Chuck Sudetic (June 26, 1991). „2 YUGOSLAV STATES VOTE INDEPENDENCE TO PRESS DEMANDS“. The New York Times. Посетено на December 12, 2010.
  16. ↑ Chuck Sudetic (June 29, 1991). „Conflict in Yugoslavia; 2 Yugoslav States Agree to Suspend Secession Process“. The New York Times. Посетено на December 12, 2010.
  17. ↑ „Ceremonial session of the Croatian Parliament on the occasion of the Day of Independence of the Republic of Croatia (Zagreb, October 7, 2004)“. Official web site of the Parliament of Croatia. Parliament of Croatia. October 7, 2004. Архивирано од изворникот на 2012-07-29. Посетено на December 16, 2010.
  18. ↑ Steven Greenhouse (March 18, 1994). „Muslims and Bosnian Croats Give Birth to a New Federation“. The New York Times. Посетено на December 17, 2010.
  19. ↑ 19,0 19,1 Marko Attila Hoare (April 2008). „Genocide in Bosnia and the failure of international justice“ (PDF). Kingston University. Архивирано од изворникот (PDF) на 2012-03-12. Посетено на March 23, 2011.
  20. ↑ „Killed and missing persons from the territories of Republic Croatia and former Republic of Serb Krayina | the Polynational War Memorial“. Polynational War Memorial. Посетено на February 7, 2010.
  21. ↑ Meštrović 1996, p. 77
  22. ↑ „Croatia: "Operation Storm" – still no justice ten years on“. Amnesty International. August 26, 2005. Архивирано од изворникот на 2012-08-07. Посетено на January 27, 2011.
  23. ↑ 23,0 23,1 „CROATIA HUMAN RIGHTS PRACTICES, 1993“. US Department of State. January 31, 1994. Посетено на December 13, 2010.
  24. ↑ „Croatia marks Storm anniversary“. BBC News. August 5, 2005. Посетено на December 23, 2010.
  25. ↑ Goldstein 1999, p. 256
  26. ↑ Dominelli 2007, p. 163
  27. ↑ Darko Zubrinic. „Croatia within ex-Yugoslavia“. Croatianhistory.net. Посетено на February 7, 2010.
  28. ↑ „Effects of Serbian aggression on population of Croatia“. Index.hr (хрватски). Index promocija d.o.o. December 11, 2003. Посетено на December 23, 2010.
  29. ↑ 29,0 29,1 „Presidents apologise over Croatian war“. BBC News Online. BBC. September 10, 2003. Посетено на February 7, 2010.
  30. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име setimes1.
  31. ↑ Грешка во наводот: Погрешна ознака <ref>; нема зададено текст за наводите по име tehrantimes1.
  32. ↑ „Country Profile: Croatia“. Foreign and Commonwealth Office. Архивирано од изворникот на 2011-05-24. Посетено на December 12, 2010.
  33. ↑ Zubrinic, Darko (1995). „The period of Croatia within ex-Yugoslavia (1918–1941, 1945–1991)“. croatianhistory.net. Посетено на January 30, 2011.
  34. ↑ „Serbia-Croatia, foundation of stability“ (српски). B92. November 4, 2010. Архивирано од изворникот на 2010-11-08. Посетено на December 22, 2010.
  35. ↑ Chuck Sudetic (November 4, 1991). „Army Rushes to Take a Croatian Town“. The New York Times. Посетено на December 16, 2010.
  36. ↑ „Milan Martić verdict“ (PDF). ICTY. June 26, 2009. Посетено на September 11, 2010. Судскиот совет пронајде докази кои покажаа дека Претседателот на Србија, Слободан Милошевиќ, отворено го поддржал зачувувањето на Југославија како федерација каде што САО Краина би формирала дел од Југославија. Сепак, доказите покажаа дека Слободан Милошевиќ тајно намеравал да се формира Српска држава. Оваа држава планирано беше да биде направена со помош на воспоставување на паравоени сили и провокација на инциденти со цел да се направи ситуација каде ЈНА би можела да интервенира. Првенствено, ЈНА би интервенирала да ги оддели страните но подоцна ЈНА би интервенирала за да ги обезбеди териториите кои беа зацртани да бидат дел од новата Српска држава.
  37. ↑ „Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780 (1992), Annex IV - The policy of ethnic cleansing; Prepared by: M. Cherif Bassiouni“. United Nations. 28 December 1994. Архивирано од изворникот на 2012-05-04. Посетено на 19 March 2011.
  38. ↑ „Milan Babić verdict“ (PDF). ICTY. June 26, 2009. Посетено на September 11, 2010. Тој учествуваше во набавката на финансиска, материјална, логистичка, и политичка помош за военото заземање на териториите и бараше помош и поддржуваше да се преземе акција од страна на ЈНА за да се воспостави и задржи контрола на овие територии.
  39. ↑ Chuck Sudetic (August 5, 1991). „Serbs Refuse to Negotiate in Croatia“. The New York Times. Посетено на January 24, 2011.
  40. ↑ „Croatia Clashes Rise; Mediators Pessimistic“. The New York Times. December 19, 1991. Посетено на December 16, 2010.
  41. ↑ (српски)NIN, 23 Dec 1991
    (referred in) (хрватски) Ivan Strižić: Bitka za Slunj—obrana i oslobađanje grada Slunja i općina Rakovice, Cetingrada, Saborsko i Plitvička Jezera od velikosrbske agresije, Naklada Hrvoje, Zagreb, 2007, p. 124, ISBN 978-953-95750-0-5
  42. ↑ „Serb-Led Presidency Drafts Plan For New and Smaller Yugoslavia“. The New York Times. December 27, 1991. Посетено на December 16, 2010.
  43. ↑ „Milan Martić sentenced to 35 years for crimes against humanity and war crimes“. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. June 12, 2007. Посетено на August 24, 2010.
  44. ↑ „Judgement Summary for Gotovina et al“ (PDF). Haag: ICTY. April 15, 2011. Посетено на April 15, 2011.
  45. ↑ Kadijević 1993, pp. 134–135
  46. ↑ Bjelajac, Žunec, Boduszynski, Draschtak, Graovac, Kent, Malli, Pavlović, Vuić 2009, p. 241
  47. ↑ „Yugoslavia Army Begins Offensive“. The New York Times. October 18, 1991. Посетено на December 16, 2010.
  48. ↑ Yigan Chazan (June 9, 1992). „Deadly Clash in a Yugoslav Republic“. The Guardian. Посетено на December 11, 2010.
  49. ↑ Stephen Kinzer (December 24, 1991). „Slovenia and Croatia Get Bonn's Nod“. The New York Times. Посетено на December 16, 2010.
  50. ↑ Paul L. Montgomery (May 23, 1992). „3 Ex-Yugoslav Republics Are Accepted Into U.N.“. The New York Times. Посетено на December 12, 2010.
  51. ↑ Security Council на ООН Resolution 743. S/RES/743(1992) February 21, 1992. посет. 10 април 2008 г.
  52. ↑ „Republic of Croatian and the Croatian War of Independence 1990–1995, documents“ (хрватски). Profil. Архивирано од изворникот на 2011-05-22. Посетено на January 20, 2011.
  53. ↑ Roger Cohen (May 2, 1995). „CROATIA HITS AREA REBEL SERBS HOLD, CROSSING U.N. LINES“. The New York Times. Посетено на December 18, 2010.
  54. ↑ Veljko Kadijević: Moje viđenje raspada, Belgrade, 1993., p. 134-135
  55. ↑ Ivan Strižić: Bitka za Slunj - obrana i oslobađanje grada Slunja i općina Rakovice, Cetingrada, Saborsko i Plitvička Jezera od velikosrbske agresije, Naklada Hrvoje, Zagreb, 2007., str. 124., ISBN 978-953-95750-0-5
  56. ↑ World of Information (2003). Europe Review. Kogan Page. стр. 75. ISBN 0749440678. Посетено на December 18, 2010.
  57. ↑ „UN agency welcomes Serbia-Croatia agreement on refugee, return issues“. United Nations. November 26, 2010. Посетено на December 18, 2010.
  58. ↑ „Serbia and Croatia forge ties with talks in Belgrade“. BBC News Online. BBC. July 18, 2010. Посетено на December 18, 2010.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Хрватска_војна_за_независност&oldid=5201804“