Ханти
Хантите (во постарата литература: Остјаци, руски: остяки) се угриски домороден народ кои се нарекуваат себеси Ханти, Ханде, Кантек, кои живеат во Ханти-Манскискиот автономен округ, регион историски познат како „Југра“ во Русија, заедно со Мансите. Во автономниот оруг, на хантискиот и мансискиот јазик имаат заеднички службен статус со рускиот. На пописот во 2010 година,[1] 30.943 лица се идентификувале како Ханти. Од нив, 26.694 биле жители на Тјумењската област, од кои 17,128 живееле во Ханто-Мансискиот автономен округ и 8.760 — во Јамало-ненецкиот автономен округ. 873 биле жители на соседната Томска област, а 88 живееле во Републиката Коми .
 Ханти од реката Об | |
| Вкупен број | |
|---|---|
| 31,000 [1] | |
| Подрачја со значајно население | |
| Ханти-мансиски автономен округ (Русија) | |
 Русија | 30,943 (2010)[2] |
 Украина | 100 (2001)[3] |
| Јазици | |
| хантиски, руски | |
| Вероисповед | |
| Православие, Шаманизам | |
| Сродни народи | |
| Манси | |
.svg)
Историја уреди
Во вековите на вториот милениум п.н.е., териториите помеѓу реките Кама и Иртиш биле дом на население што зборувало пра-уралски, кое имало контакти со пра-индоевропските говорници од југот.[4] Жителите на овие краишта биле од европски фонд, иако Хантите се претежно уралоидни. Ова шумско население е предок на денешните угарски жители на Транс-Уралија. Некои ги сметаат предците на Хантите за праисториската металопреработувачка култура Андроново. Други истражувачи велат дека народот Ханти потекнувал од јужниот дел на степите на Урал и се преселиле на север на нивната сегашна местоположба околу 500 н.е.[5]
Хантите веројатно се појавуваат во руските записи под името Југра (околу 11 век), кога имале контакт со руски ловци и трговци. Името потекнува од зборот јöгра (Ханти) на коми-зиријанскиот јазик. Исто така, можно е дека тие за првпат биле запишани од англискиот крал Алфред Велики (околу 9 век), кој му ја одредувал положбата на Фенланд (мочуриште) на исток од Белото Море во Западен Сибир. Старото руско име Остјак е од хантискиот ас-хо "личност од реката (ас) Об", со - јак по другите етнички термини како Пермјак. [6]
Некои хантиски кнежевства биле делумно вклучениСибирскиот ханат од 1440-тите-1570-тите.
Во 11 век, Југра всушност била термин за бројни племиња, секое имало свое средиште и свој главатар. Секое племе имало две егзогамски братства, наречени мон'т и пор, и сите членови биле сметани дека се во крвно сродство. Оваа структура подоцна била заменета со кланови, каде што секој водач на кланот (књазец (кнез)) преговарал со руското царство. Тие исто така учествувале во руски воени походи, и го доби правото да се соберат јасак (данок) од две хантиски волости (области), редоследно. Кога оваа структура повеќе не била потребна, Русија ги лишила од своите привилегии.
Помеѓу 17 и 19 век, имало обиди да се воведе христијанството, но начинот на живот на Хантите не претрпел вистински промени. Во втората половина на 19 век, тие постепено го прифатиле државниот закон.
За време на Советскиот период, Хантите биле едни од ретките домородни малцинства на Сибир, на кои им била дадена автономија во форма на округ (автономна област). Воспоставувањето на автономијата одиграло значајна улога во консолидирањето на етносите (Западните Ханти ги нарекле свои источни соседи Канток [Другиот народ]). Сепак, во 30-тите години на минатиот век, Советската држава направила напорни напори да ги колективизира. Првичните фази на тоа значеле погубување на племенските началници, кои биле обележани како „кулаци“, проследено со погубување на шаманите. Киднапирањето, од страна на државата, на децата кои биле испратени во интернатски училишта што зборуваат руски јазик, предизвикале национален револт во 1933 година наречен Казимски бунт.
По завршувањето на сталинскиот период овој процес бил опуштен и напорите биле засилени во осумдесеттите и деведесеттите да ја заштитат својата заедничка територија од индустриско проширување на разни министерства и агенции. Автономијата исто така одиграла голема улога во зачувувањето на традиционалната култура и јазик.
Економија уреди
Традиционалните занимања на Хантите биле риболов, лов на тајгите и одгледување на ирваси. Тие живееле како поставувачи на стапици, затоа собирањето било од големо значење.
Организација уреди
Хантите се едно од домородните малцинства во Сибир со автономија во форма на округ (автономен реон).
Религија уреди
Повеќето Ханти денес се православни христијани, мешани со традиционалните верувања (шамани, реинкарнација). Нивниот историски шаман не носел посебна облека освен капа. Традиционалните култови на Ханти се тесно поврзани со природата. „Пролетната прослава на враната“ се слави во април, а во денешно време е 7 април, истиот ден како и денот на Благовештението. „Прославата на мечката“ се слави повремено по успешен лов на мечка. Прославата на мечката продолжува 5 или 6 дена (времетраењето зависи од полот на животното). Над 300 песни и изведби се случуваат за време на прославата на мечката. Најважните делови од прославата се:
- Нух Килтати Арr (Песната за будење)
- Ли Вукалти Ар (Песна за симнувањето од небото) - Приказната за синот на Торум (богот на небото). Синот бил испратен од Торум да владее со Земјата. Тој го заборавил советот на татко, ја изгубил бесмртноста, се претворил во ѕвер и бил убиен од ловците.
- Ил Велтати Ар (Приспивна песна)
Јазик уреди
Хантискиот јазик од одамна бил сметан дека припаѓа на угриската гранка на уралските јазици, а со тоа и најтесно поврзан со мансискиот и унгарскиот, иако тој заклучок бил ставен под сомнение, со тоа што сите три јазици останале некласифицирани во рамките на уралските јазици во некои методи. Тој се состои од десет дијалекти, поделени на јужни, северни и источни подгрупи.
Познати Ханти уреди
- Амбал (околу 16 и 17 век.), хантиски и татарски кнез
- Александр Баширов (р. 1955), глумец, режисер, сценарист
Галерија уреди
-
Хантиски деца позираат за камерата пред ирвасна санка крај езерото Нумто -
Хантиско семејство кај реката Об во селото Теги -
Казимски баби во номадскиот камп Нумсанг Јох -
Хантиски девојки собираат бобинки -
Хантиец продава боровинки и полнети животни
.jpg)
Наводи уреди
- ↑ 1,0 1,1 „архивски примерок“. Архивирано од изворникот на 2013-03-15. Посетено на 2020-03-24.
- ↑ Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года [Official site of the National Population Census 2010. Informational materials about the final outcome Russian Census 2010] (руски). Русија: GKS. Архивирано од изворникот на 2020-04-30. Посетено на 2020-03-24.
- ↑ „National composition of population“. Census (украински). Украина: State statistics committee of Ukraine. 2001.
- ↑ Wiget, Andrew; Balalaeva, Olga (2011). Khanty, People of the Taiga: Surviving the 20th Century. University of Alaska Press. стр. 3. ISBN 978-16022-3125-2.
- ↑ „Britannica“.
- ↑ M. Vasmer, Etimologicheskii slovar russkogo yazyka, Vol.
Надворешни врски уреди
- KHANTIA-MANSIA – YUGRA Архивирано на 17 јануари 2021 г.
- Khants Архивирано на 6 декември 2004 г. - Неколку слики од хантиски птичји и рибји стапици
- [1]Redbook: The Khants Архивирано на 17 јануари 2021 г.
- Survival International
- Endangered Uralic Peoples: Khants or Ostyaks