Википедија

Климатски промени на Антарктикот

Промената на температурата поради климатските промени на Антарктикот не е стабилна на целиот континент. Западен Антарктик брзо се загрева, додека внатрешните региони се ладат од ветровите на Антарктикот. Водата на Западен Антарктик се загрева за 1 °C од 1955 година. Понатамошното зголемување на температурата во водата и на копното ќе влијае на климата, ледената маса и животот на континентот и ќе има глобални импликации. Денешните концентрации на стакленички гасови се повисоки од кога било според ледените јадра од Антарктикот, што укажува дека затоплувањето на овој континент не е дел од природниот циклус и се припишува на антропогените климатски промени.

Трендови на температурата на Антарктикот помеѓу 1981 и 2007 година, врз основа на термални инфрацрвени набљудувања направени од серија сателитски сензори NOAA. Трендовите на температурата не мора да ги одразуваат трендовите на температурата на воздухот.

Антарктикот изгубил 2720 ± 1390 гигатони мраз во периодот од 1992 до 2017 година, а проценките се дека во 2100 година нивото на морето ќе се зголеми за 25см само од водата врзана во мразот на Антарктикот. Топењето на ледената покривка на Антарктикот, особено на Западен Антарктик, ќе ги помести океанските струи и ќе има глобално влијание. Климатските промени влијаат на биоразновидноста на континентот, иако степенот на ова е неизвесен бидејќи многу видови на Антарктикот остануваат неоткриени. Веќе има документирани промени на флората и фауната на континентот. Промените вклучуваат зголемување на големината на популацијата кај растенијата и прилагодување кон новото живеалиште на пингвините. Зголемувањето на температурата доведува до топење на вечниот мраз, што придонесува за ослободување на стакленички гасови и хемикалии кои се заробени во мразот.

Дури и со целите и ограничувањата направени со Парискиот договор, можеби е предоцна да се смени топењето на мразот на Западен Антарктик, а идните промени во климата на Антарктикот ќе влијаат на сите делови на Земјината топка.

Влијанија врз физичката средина

уреди

Температурни и временски промени

уреди

Температурите измерени по 1957 година до раните 2000-ти покажуваат разлика во трендот на Антарктичкиот Полуостров и континенталната внатрешност. Според една студија во 2009 година, температурата на Западен Антарктик се зголемила за 0,176 ± 0,06 °C по деценија помеѓу 1957 и 2006 година.[1] Друга студија во 2020 година покажува ладење на температурата на воздухот за 0,7 °C по деценија од 1986 година до 2006 година на станицата Лејк Хоар.[2] Двете студии покажуваат дека промената на температурата може да ја смени шемата на ветерот, а според друга студија во 2020 година, западните ветрови околу Јужниот пол станале поинтензивни во последната половина на 20 век. Истата студија покажува дека Антарктичкиот Полуостров бил најбрзото затоплувачко место на Земјата, а веднаш по него е Западен Антарктик, но овие трендови ослабнале на почетокот на 21 век.[3] Спротивно на тоа, Јужниот Пол во Источен Антарктик едвај се загреал минатиот век, но во последните три децении таму зголемувањето на температурата е повеќе од трипати поголема од глобалниот просек, затоплувајќи се за 0,61 ± 0,34 °C на деценија.[4] Во февруари 2020 година, континентот ја забележал највисоката температура од 18,3 °C, што било за степен повисоко од претходниот рекорд од 17,5 °C во март 2015 година.[5] Моделите предвидуваат дека температурата на Антарктикот ќе биде зголемена за 4 °C, во просек, до 2100 година и тоа ќе биде придружено со 30% зголемување на врнежите и 30% намалување на вкупниот морски мраз.[6] Главната компонента на климатската варијабилност на Антарктикот е јужниот прстенест режим, кој покажал засилени ветрови околу Антарктикот во летото на подоцнежните децении на 20 век, поврзани со пониски температури над континентот. Трендот е без преседан во последните 600 години; најдоминантниот двигател на овој начин на варијабилност е веројатно осиромашувањето на озонот над континентот.[7]

Температурата во горниот слој на океанот на Западен Антарктик се загрева за 1 °C од 1955 година. Антарктичката кружна струја (ACC) се загрева побрзо од целиот глобален океан.[8] Промените на оваа струја не само што ќе влијаат на климата на Антарктикот, туку и на протокот на вода во Атлантскиот, Тихиот и Индискиот Океан.[9]

Постојат природни флуктуации во климата, а со проучување на ледените јадра на Антарктикот се покажало дека овие флуктуации се во корелација со концентрацијата на стаклена градина во атмосферата. Флуктуациите се однесуваат на глацијални и меѓуглацијални периоди. Концентрацијата на јаглерод диоксид за време на глацијалните периоди е 180 делови на милион и метан 300 делови на милион. За време на меѓуглацијалните периоди концентрацијата е 320 делови на милион за јаглерод диоксид и 790 делови на милијарда за метан. Денес концентрацијата е 417 делови на милион за јаглерод диоксид (април 2022 година) и 1.896 делови на милијарда за метан (април 2022 година), што покажува дека концентрациите денес не се во рамките на нормалните флуктуации.[10][11][12]

Промени во ледената маса

уреди
Промена на мразот на Антарктикот помеѓу 2002-2020 година.
 
Загубата на ледената маса од 2002 година, измерена со сателитски проекти на НАСА GRACE и GRACE Follow-On, изнесувала 152 милијарди метрички тони годишно.[13]

Систематски преглед на сите претходни студии и податоци од 2018 година од вежбата за споредба на масата на мразот (IMBIE) покажала дека Антарктикот изгубил 2720 ± 1390 гигатони мраз во периодот од 1992 до 2017 година со просечна стапка од 109 ± 56 Gt година, доволно за 7,6 милиметри да се подигне нивото на морето откако ќе се стопат сите одвоени ледени брегови.[14] Повеќето загуби на мраз се случиле на Западен Антарктик и на Антарктичкиот Полуостров. Студијата проценува зголемување на загубата на маса на мраз од 53 ± 29 Gt годишно на 159 ± 26 Gt годишно од 1992 година до последните пет години од студијата на Западен Антарктик. На Антарктичкиот Полуостров просечната загуба на масата на ледената покривка се проценува на -20 ± 15 Gt годишно со зголемување на загубата од околу 15 Gt годишно по 2000 година. Во двата региони загубата била под влијание на намалувањето на дебелината на мразот и лебдечките ледени плочи.[14][15] Резултатите од Источен Антарктик покажуваат несигурност, но проценуваат просечна загуба од 5 ± 46 Gt мраз годишно за време на периодот на проучувањето.[14]

Преку неговото тековно истражување, климатскиот научник, Николас Голеџ, проценил дека ледените плочи на Антарктикот ќе продолжат да се топат и ќе имаат големо влијание врз глобалната клима. Според анализата на Голеџ, до 2100 година, во светскиот океан ќе бидат додадени 25 сантиметри вода, бидејќи температурата на водата продолжува да расте.[16][17] Топењето на мразот во иднина ќе се разликува во зависност од просечниот пораст на глобалната температура предизвикан од емисиите на стакленички гасови. Заклучокот за политиките на Парискиот климатски договор е дека ако глобалното затоплување е ограничено на не повеќе од 2 °C целзиусови, губењето на мразот на Антарктикот ќе продолжи со сегашното темпо до крајот на векот. Иако, сегашните политики дозволуваат затоплување од 3 °C целзиусови што доведува до брзо забрзување на загубата на мраз по 2060 година, што придонесува за глобално просечно покачување на морското ниво за 0,5 cm годишно до 2100 година. Сценаријата кои вклучуваат уште повисоки емисии ќе имаат поголеми разорни ефекти врз глобалното зголемување на средното морско ниво.[18]

Ледената покривка на Антарктикот сочинува 90% од светскиот волумен на мраз и 70% од целата слатка вода на Земјата. Глобалното затоплување резултира со брзо губење на масата на ледената покривка на Антарктикот.[19] Студијата објавена во 2022 година, открила дека топењето на ледниците од ледената покривка на Антарктикот претставува најголем дел од вкупното освежување што се случува во Јужниот Океан.[20] Освежувањето на Јужниот Океан резултира со зголемена стратификација и стабилизација на океанот. Ова би ја ослабнало циркулацијата на превртување и ќе спречи посолената длабока вода да се издигне до површинските води.[21]

Црн јаглерод и ефекти врз албедото

уреди

Црниот јаглерод акумулиран на снегот и мразот го намалува одразот на мразот, предизвикувајќи тој да апсорбира повеќе енергија и да го забрза топењето. Ова може да создаде јамка за повратната врска мраз-албедо каде што самата топена вода влијае на забрзувањето на топењето поради рефлексијата на погодената површина.[15][22] На Антарктикот црн јаглерод е пронајден на Антарктичкиот Полуостров и околу ледникот Јунион со највисоки концентрации во близина на антропските активности.[23][24] Резултатот од човечките активности на Антарктикот ќе го забрза топењето на снегот на континентот, но брзината на топење ќе се разликува во зависност од тоа колку далеку ќе се шират црниот јаглерод и другите емисии, заедно со големината на областа што ќе ја покриваат. Проучување од 2022 година проценува дека сезонското топење во текот на летниот период ќе започне побрзо на местата со црн јаглерод поради намалувањето на рефлексијата на албедо кое се движи од 5 до 23 kg/m2.[24]

Вечен мраз

уреди

Зголемените температури на Антарктикот, исто така, доведуваат до топење на вечниот мраз што може да ослободи многу хемикалии.[25] Слично како што почвите имаат различни хемиски загадувачи и хранливи материи во нив, вечниот мраз на Антарктикот заробува слични соединенија додека не се стопат и загадените хемикалии повторно не се ослободат. Овие ослободени хемикалии ја менуваат хемијата на површинските води, малите организми како микро-алгите ги консумираат загадувачите, а потоа биоакумулацијата и биозголемувањето се случуваат низ прехранбената мрежа.[25] Постојани органски загадувачи (POPs) и тешки метали може да се најдат во вечниот мраз и ремобилизацијата на овие хемикалии најверојатно ќе има негативни последици врз организмите кои потоа ќе влијаат на целиот екосистем. Некои од загрижувачките хемикалии и забележаните биолошки ефекти се полицикличен ароматичен јаглеводород (канцероген, доведува до оштетување на црниот дроб),[26] полихлориран бифенил/ хексахлоробензен/ дихлородифенилтрихлороетан (намален репродуктивен успех, имунохематолошки нарушувања),[27] и Hg/Pb/Cd (нарушување, оштетување на ДНК, имунотоксичност, репротоксичност).[28] Да се разбере кои хемикалии се заробени во вечниот мраз и нивните потенцијални негативни ефекти врз екосистемите на Антарктикот е важно бидејќи епознато дека многу хемикалии ќе бидат мобилизирани од вечниот мраз додека трае зголемувањето на температурите поради климатските промени.

Влијанија врз екологијата

уреди

Биоразновидност

уреди

Во 2010 година, според Регистарот на морски видови на Антарктикот, имало 8.806 видови кои биле откриени до тој момент и може да има дури 17.000 видови кои живеат на Антарктикот, што значи дека сè уште има илјадници видови кои допрва треба да се откријат и се дел од она што ја прави оваа животна средина со биолошка разновидност.[29] Многу современи молекуларни техники пронашле некои видови, вклучувајќи школки, мокрици и морски пајаци во екосистемот на Антарктикот.[30] Проблемот со студиите за некои од овие видови е дека 90% од регионот на Антарктикот е длабоко поголем од 1.000 метри, а само 30% од местата на примероците се пронајдени под оваа длабочина, што покажува дека постои голема пристрасност кон тестирање на поплитките области.[30] Проектот на АНДЕЕП (Проект за биолошка разновидност на антарктичкиот бентос во длабоко море) земал примероци од околу 11% од длабокото море и пронашол 585 видови на изоподни ракови кои претходно не биле опишани, што покажува дека понатамошното истражување на оваа длабока морска област навистина може да го интензивира познатата биоразновидност на Антарктикот.[30]

Друг главен извор на биоразновидност во ледените заедници низ Антарктикот се заедниците на алги кои се наоѓаат во солените канали.[31] Во текот на летото, морскиот мраз претрпува многу трансформации кога мразот почнува да се топи и се формираат под-ледени заедници. Овие под-мразовни заедници често се наоѓаат во оние што се познати како солени канали кои се јавуваат кога мразот полека почнува да се топи и создава канали во мразот што овозможуваат организми како што се алгите кои врзуваат јаглерод.[32] Ова е важно бидејќи алгите се во основата на синџирот на исхрана и со овие алги може да се случи фотосинтеза што овозможува одржлив екосистем и севкупно пообилен синџир на исхрана.

Поради недостаток на човечко население, некои научници имале претпоставки дека биолошката разновидност на Антарктикот може да не влијае на климатските промени.[33] Просечната глобална температура се зголемила за 1 степен целзиусови од 1880 година и многу студии покажале дека има негативни ефекти кои се случуваат во екосистемите на биоразновидноста во Антарктикот.[34] Големото прашање е како биоразновидноста ќе реагира на промената на климата дури и за еден степен повеќе? Бил направен експеримент за да се квантифицираат промените што може да се случат на екосистемот на Антарктикот поради климатските промени и научниците предвидиле дека доколку планетата оди подалеку од просечната глобална температура, на пример 3 степени повеќе, локалното богатство на видови ќе се намали за речиси 17% и соодветното климатско подрачје за 50%.[34]

Топлотните бранови на Антарктикот се очекува да се зголемат во честота и интензитет што може да резултира со губење на поединечни видови.[35] Отсуството на грабливци во овие екосистеми може да предизвика трофичка каскада што би довело до исчезнување на секундарните видови. Сепак, присуството на грабливци може да помогне да се ублажат влијанијата од таквите настани на затоплување.[36]

Растенија

уреди

Во континенталната флора на Антарктикот доминираат лишаи, проследени со мов и ледени алги. Растенијата главно се наоѓаат во крајбрежните области на Антарктикот. Единствените васкуларни растенија на континенталниот Антарктик, Deschampsia antarctica и Colobanthus prettynsis, се наоѓаат на Антарктичкиот Полуостров. Поради променливите климатски услови, адаптацијата на новите услови е неопходна за опстанок на растенијата.[37] Еден начин да се справи со проблемот е да се изврши брз раст кога условите се поволни. Високите концентрации на јаглерод диоксид и други стакленички гасови во атмосферата предизвикуваат климатски промени со зголемување на температурата, што доведува до (I) зголемување на достапноста на вода, што пак доведува до (II) зголемување на колонизацијата на растенијата и (III) локално ниво проширување на популацијата, што доведува до (IV) зголемување на биомасата, трофичка комплексност и зголемена копнена разновидност и (V) посложена структура на екосистемот и (VI) доминација на биотски фактори кои ги поттикнуваат процесите во екосистемот.

 
Deschampsia antarctica и Colobanthus prettynsis.

Зголемена фотосинтеза поради покачените температури е прикажана кај два поморски васкуларни видови (Deschampsia antarctica и Colobanthus prettynsis).[38] Поради зголемената температура, двете васкуларни растенија се зголемиле во големината на популацијата и во опсегот на нивната експанзија. Климатските промени, исто така, може да имаат значителни ефекти врз индиректните процеси, на пример, достапноста на хранливи материи во почвата, навлегувањето на хранливи материи од растенијата и метаболизмот.

Зголемена фотосинтеза е пронајдена и кај трите континентални мовови Bryum argenteum, Bryum pseudotriquetrum и Ceratodon purpureus.[39] Трендот на сушење влијае на копнените биоти во Источен Антарктик. Посувите микроклими довеле до намалување на здравјето на мовот.[39] Поради акутен стрес, бојата на мов се променила. Поради сушата и другите стресни фактори, дел од зелениот мов се претворил во црвена до кафена боја. Ова укажува на поместување од фотосинтезата и растот кон инвестиции во фотозаштитни пигменти. Ако условите на околината се подобрат, мововите можат да се опорават.[39] Ако фотозаштитните пигменти се намалат во однос на хлорофилот, нагласените мовови повторно ќе бидат зелени. Новите здрави растенија од мов можат да никнат низ тревникот што изумира. За сметка на ендемичниот вид Schistidium antarctici, зголемени се два вида мов толерантни за сушење, Bryum pseudotriquetrum и Ceratodon purpureus.

Значајни промени кои влијаат на биотата на лишаите се случуваат на младите морени во близина на неодамна откриените области поради повлекувањето на ледниците.[40] Промените во разновидноста на лишаите зависат од влажноста на подлогата и од времетраењето на снежната покривка. Живеалишта кои ја намалуваат зачестеноста на појавата се влажна камена почва, влажни мовови и проточни води од топена вода. Континуираната деглацијација резултирала со зголемена колонизација од пионерските видови лишаи. Во карпите на поморските карпи и во близина на големите колонии на пингвини, забележани се најмали промени во биотата на лишаите.

Зголемувањето на УВ-Б зрачењето поради потенката озонска обвивка предизвикува оштетување на клетките и фотосинтеза. Растенијата се обидуваат да се одбранат од зголемување на ултравиолетовото зрачење со помош на антиоксиданси.[41] Во растенијата изложени на УВ-Б, се синтетизираат антиоксидативните ензими супероксид дисмутаза, каталаза и пероксидаза. Изложените растенија исто така ги синтетизираат неензимските антиоксиданси аскорбат, каротиноиди и флавоноиди. Сите овие антиоксиданси ги користат и луѓето за да се заштитат од штетните ефекти на слободните радикали и реактивните видови кислород. Несигурноста на променливите услови на животната средина предизвикува тешкотии во адаптацијата и опстанокот на видовите на Антарктикот.[37] Зголемувањето на температурата може да доведе до инвазија на туѓи видови и промени на еколошките заедници во екосистемот на Антарктикот. Зголеменото УВ-Б зрачење веќе има негативно влијание врз флората на Антарктикот.[37]

Животни

уреди
 
Антарктичкиот крил (Euphasia superba).

Морската прехранбена мрежа на Антарктикот се одликува со малку трофични компоненти и мала разновидност на пленот. Динамиката на грабливец-плен зависи од флуктуациите во релативните кратки синџири на исхрана. Неколку клучни видови доминираат во морските екосистеми. Антарктичкиот крил ( Euphasia superba) и ледениот крил ( Euphasia crystallorophias ) се примери на клучни видови.[42] Тие се хранат со фитопланктон и се главна храна за рибите и пингвините. Промените во периодичноста на циклусите на морскиот мраз поради климатските промени предизвикуваат неусогласеност помеѓу поранешното цветање на фитопланктонот, развојот на крилот и достапноста за пингвините.[43] Последиците за многу пингвини се зголемување на патувањата во потрага по храна и намален успех при размножување. Отсуството на крил доведува до зголемени флуктуации на популацијата и прекин на исхрана за пингвините.

Бидејќи пингвините се највисоки во прехранбената мрежа на Антарктикот, тие ќе бидат сериозно погодени од климатските промени, но тие можат да одговорат со аклиматизација, адаптација или со промена на опсегот.[44] Поместувањето на опсегот преку распрснување доведува до колонизација на друго место, но води до локално изумирање.[45] Микроеволуцијата е тешко да се најде за климатските промени бидејќи е премногу бавна. Најважните одговори на климатските промени на Антарктикот се поместувањата на половите, проширувањето и намалувањето на опсегот.[43] Пингвините задолжителни за мраз се најпогодени видови, но речиси загрозениот и нетолерантен на мраз суптропски пингвин (Pygoscelis papua) е користен.[46] На поморскиот Антарктик популацијата на овие пингвини рапидно се зголемува. Поради регионалните климатски промени, тие се префрлиле на југ. Сега тие колонизираат претходно недостапни територии. Пингвините користат мов како материјал за гнездење. Ова однесување на гнездење е ново за јужните колонии на пингвини на Антарктикот. Со растурање и адаптивно однесување на гнездење, суптропските пингвини биле извонредно успешни во растот на популацијата. На границите на сегашната географска распространетост се јавуваат најочигледните одговори на климатските промени. Таму најверојатниот одговор на климатските промени е промената на опсегот бидејќи адаптацијата и еволуцијата кај пингвините се премногу бавни.

 
Суптропски пингвин (Pygoscelis papua ).

Кај птиците вообичаено се забележуваат фенолошки реакции, на пример, поместувања за возврат на местата за размножување и времето на несење јајца.[47] За пингвините, важна е промената во фенологијата на пингвините како одговор на фенологијата на пленот. Често вообичаените еколошки двигатели ја одредуваат синхронијата грабливец-плен.[43] Климатските флуктуации кои ја намалуваат достапноста на крилот, исто така, го намалуваат успехот во размножувањето на пингвините. Иако суптропските пингвини го делат својот плен со аделиските пингвини (Pygoscelis adeliae) за време на сезоната на размножување, не постои конкуренција во ресурсите помеѓу двата вида.[45] Ова имплицира дека сегашните трендови на населението во овој регион се регулирани од други фактори освен конкуренцијата. Царскиот пингвин (Aptenodytes forsteri), кој има долга сезона на размножување, е ограничен во просторот и времето. Во иднина, фенолошките промени кај пингвините најверојатно ќе бидат ограничени од нивните генотипови. Можните еколошки замки може да привлечат видови нетолерантни на мраз во области без мраз без почви за храна.[48] Во иднина, кондицијата ќе се намали доколку нема поволни услови за настани од животниот циклус и нема адаптивен одговор.

Недомородни видови

уреди

Туризмот на Антарктикот значително се зголемува во последните 2 децении со 74.401 туристи во летото 2019/2020 година.[49] Зголемената човечка активност поврзана со туризмот веројатно значи дека има зголемена можност за воведување на недомородни видови. Потенцијалот за воведување на недомородни видови во средина со пораст на температурите и намалување на ледената покривка е особено загрижувачки бидејќи постои зголемена веројатност воведените видови да напредуваат. Климатските промени најверојатно ќе ја намалат можноста за преживување на домородните видови, подобрувајќи ја можноста воведените видови да напредуваат поради намалената конкуренција.[50] Политиката за ограничување на бројот на туристи и дозволените активности на и околу континентот кои го ублажуваат воведувањето на нови видови и го ограничуваат нарушувањето на домородните видови ќе помогне да се спречи внесувањето и доминацијата на недомородните видови.[50] Постојаното назначување на заштитени подрачја како што се специјално заштитените подрачја на Антарктикот (ASMA) и специјално управуваните подрачја на Антарктикот (ASMA) ќе биде еден начин да се постигне ова.

Идни влијанија

уреди
 
Губење на ледената покривка на Антарктикот

Дури и ако порастот на глобалната температура е ограничена на наведените температурни цели на Парискиот договор за ограничување на зголемувањето на глобалната просечна температура на 1,5-2 °C над прединдустриските нивоа, сè уште постои загриженост дека нестабилноста на мразот на Западен Антарктик може да биде веќе неповратна.[51] Ако слична траекторија, сè уште под целите на глобалната температурна граница, опстојува, ледената покривка на Источниот Антарктик исто така може да биде изложена на ризик од трајна дестабилизација.[52] Се покажало, со користење на компјутерско моделирање базирано на физика, дека дури и со 2 °C намалување на глобалните средни температури губењето на мразот на Антарктикот би можело да продолжи со иста брзина како и во првите две децении од 21 век.[53] Нестабилноста на морските ледени плочи и нестабилноста на морските ледени карпи придонесуваат за голема неизвесност за идните загуби на масата на мразот на Антарктикот. Морските делови од ледената покривка го посредуваат глацијалниот проток на мраз, а губењето на морските делови од ледената покривка (како ледените плочи), може да го забрза губењето на заземјениот мраз. Шестиот извештај за проценка (AR6) на Меѓувладиниот панел за климатски промени (IPCC) објаснува дека симулациите на модели на ледени плочи кои ги отстрануваат сите ледени плочи на Антарктикот (и ги спречуваат да се реформираат) покажуваат загуба на маса од 2 до 10 метри еквивалентна на морското ниво после 500 години поради нестабилноста на морските ледени плочи. Моделите покажуваат дека ледената покривка на Западен Антарктик придонесува за 2 до 5 метри за ова зголемување на нивото на морето, при што најголемиот дел од загубата на маса се случила во првиот до два века.[38]

Постојаните ефекти од климатските промени веројатно ќе ги почувствуваат и животинските популации. Аделиските пингвини, вид пингвини кои се наоѓаат само долж брегот на Антарктикот, може бидат дури една третина од нивната сегашна популација загрозени до 2060 година со неублажени климатски промени.[54] Популациите на царските пингвини може да бидат изложени на сличен ризик, при што 80% од популациите ќе бидат изложени на ризик од истребување до 2100 година без ублажување. Меѓутоа, со воспоставените температурни цели од Парискиот договор, тој број може да се намали на 19% или 31%.[55] Затоплувањето на температурите на океаните, исто така, го намалило количеството на крил и копеподи во океанот што го опкружува Антарктикот, што довело до неспособност на беззабните китови да се опорават од нивото пред китовите. Без промена на температурните зголемувања, китовите најверојатно ќе бидат принудени да ги приспособат своите миграциски модели или ќе се соочат со локално истребување.[56]

Развојот на Антарктикот за целите на индустријата, туризмот или зголемувањето на истражувачките капацитети може да изврши директен притисок врз континентот и да го загрози неговиот статус на главно недопрена земја.[57]

Ублажување и адаптација

уреди

Климатските промени се глобално прашање. Така, зголемувањето на температурите и поврзаното топење на мразот и вечниот мраз забележано на Антарктикот ќе се ублажат само преку глобална акција за намалување на емисиите на стакленички гасови. Поради оваа причина, политичките напори во однос на Антарктикот се фокусирале на прилагодување на климатските промени, наместо на ублажување на самите климатски промени.[37]

Еден реален начин на кој политиката може да се искористи за справување со ефектите од климатските промени на Антарктикот е со цел да се зголеми отпорноста на климатските промени преку заштита на екосистемите. Специјално заштитени подрачја на Антарктикот (ASPA) и специјално управувани подрачја на Антарктикот (ASMA) се области на Антарктикот кои се назначени со Антарктичкиот договор за посебна заштита на флората и фауната.[58] И ASPA и ASMA го ограничуваат влезот, но во различни размери, при што ASPA се највисокото ниво на заштита. Означувањето на ASPA е намалено за 84% од 1980-тите и покрај брзиот пораст на туризмот што може да предизвика дополнителен стрес врз природната средина и екосистемите.[37] Со цел да се ублажи стресот врз екосистемите на Антарктикот предизвикан од климатските промени и дополнително од брзиот пораст на туризмот, голем дел од научната заедница се залага за зголемување на заштитените области како ASPA за да се подобри отпорноста на Антарктикот на зголемените температури.[37]

Наводи

уреди
  1. ↑ Steig, Eric; Schneider, David; Rutherford, Scott; Mann, Michael E.; Comiso, Josefino; Shindell, Drew (2009-01-01). „Warming of the Antarctic ice-sheet surface since the 1957 International Geophysical Year“. Arts & Sciences Faculty Publications.
  2. ↑ Obryk, M. K.; Doran, P. T.; Fountain, A. G.; Myers, M.; McKay, C. P. (2020-07-16). „Climate From the McMurdo Dry Valleys, Antarctica, 1986–2017: Surface Air Temperature Trends and Redefined Summer Season“. Journal of Geophysical Research: Atmospheres (англиски). 125 (13). Bibcode:2020JGRD..12532180O. doi:10.1029/2019JD032180. ISSN 2169-897X.
  3. ↑ Stammerjohn, Sharon E.; Scambos, Ted A. (August 2020). „Warming reaches the South Pole“. Nature Climate Change (англиски). 10 (8): 710–711. Bibcode:2020NatCC..10..710S. doi:10.1038/s41558-020-0827-8. ISSN 1758-6798.
  4. ↑ Clem, Kyle R.; Fogt, Ryan L.; Turner, John; Lintner, Benjamin R.; Marshall, Gareth J.; Miller, James R.; Renwick, James A. (August 2020). „Record warming at the South Pole during the past three decades“. Nature Climate Change (англиски). 10 (8): 762–770. Bibcode:2020NatCC..10..762C. doi:10.1038/s41558-020-0815-z. ISSN 1758-6798.
  5. ↑ Larson, Christina (2020-02-08). „Antarctica appears to have broken a heat record“. phys.org.
  6. ↑ Hughes, Kevin A.; Convey, Peter; Turner, John (2021-10-01). „Developing resilience to climate change impacts in Antarctica: An evaluation of Antarctic Treaty System protected area policy“. Environmental Science & Policy (англиски). 124: 12–22. doi:10.1016/j.envsci.2021.05.023. ISSN 1462-9011.
  7. ↑ Meredith, M.; Sommerkorn, M.; Cassotta, S; Derksen, C.; et al. (2019). "Chapter 3: Polar Regions" (PDF). IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate. p. 212.
  8. ↑ „Impacts of climate change“. Discovering Antarctica (англиски). Посетено на 2022-05-15.
  9. ↑ Britannica, The Editors of Encyclopaedia. "Antarctic Circumpolar Current". Encyclopedia Britannica, 9 July 2021, https://www.britannica.com/place/Antarctic-Circumpolar-Current. Accessed 15 May 2022.
  10. ↑ „Climate change: past and future“. Discovering Antarctica (англиски). Посетено на 2022-05-15.
  11. ↑ Change, NASA Global Climate. „Carbon Dioxide Concentration | NASA Global Climate Change“. Climate Change: Vital Signs of the Planet. Посетено на 2022-05-15.
  12. ↑ „Measuring Methane in the Everglades“. earthobservatory.nasa.gov (англиски). 2022-05-05. Посетено на 2022-05-15.
  13. ↑ „Facts / Vital signs / Ice Sheets / Antarctica Mass Variation Since 2002“. climate.NASA.gov. NASA. 2020. Архивирано од изворникот на 22 January 2022. (Time between projects caused gap in data.)
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Shepherd, Andrew; Ivins, Erik; Rignot, Eric; Smith, Ben; van den Broeke, Michiel; Velicogna, Isabella; Whitehouse, Pippa; Briggs, Kate; Joughin, Ian (June 2018). „Mass balance of the Antarctic Ice Sheet from 1992 to 2017“. Nature (англиски). 558 (7709): 219–222. Bibcode:2018Natur.558..219I. doi:10.1038/s41586-018-0179-y. ISSN 1476-4687. PMID 29899482.
  15. ↑ 15,0 15,1 Scambos, Ted A.; Hulbe, Christina; Fahnestock, Mark; Bohlander, Jennifer (2000). „The link between climate warming and break-up of ice shelves in the Antarctic Peninsula“. Journal of Glaciology (англиски). 46 (154): 516–530. Bibcode:2000JGlac..46..516S. doi:10.3189/172756500781833043. ISSN 0022-1430.
  16. ↑ „Antarctica's ice is melting, but the scariest prediction for the future may be on hold“. Environment (англиски). 2019-02-06. Посетено на 2022-04-18.
  17. ↑ Golledge, Nicholas R.; Keller, Elizabeth D.; Gomez, Natalya; Naughten, Kaitlin A.; Bernales, Jorge; Trusel, Luke D.; Edwards, Tamsin L. (February 2019). „Global environmental consequences of twenty-first-century ice-sheet melt“. Nature (англиски). 566 (7742): 65–72. Bibcode:2019Natur.566...65G. doi:10.1038/s41586-019-0889-9. ISSN 1476-4687. PMID 30728520.
  18. ↑ DeConto, Robert M.; Pollard, David; Alley, Richard B.; Velicogna, Isabella; Gasson, Edward; Gomez, Natalya; Sadai, Shaina; Condron, Alan; Gilford, Daniel M. (May 2021). „The Paris Climate Agreement and future sea-level rise from Antarctica“. Nature (англиски). 593 (7857): 83–89. Bibcode:2021Natur.593...83D. doi:10.1038/s41586-021-03427-0. ISSN 1476-4687.
  19. ↑ Intergovernmental Panel on Climate Change, уред. (2014), „Observations: Cryosphere“, Climate Change 2013 – The Physical Science Basis: Working Group I Contribution to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, Cambridge: Cambridge University Press: 317–382, doi:10.1017/cbo9781107415324.012, ISBN 978-1-107-05799-9, Посетено на 2022-05-15
  20. ↑ Pan, Xianliang L.; Li, Bofeng F.; Watanabe, Yutaka W. (2022-01-10). „Intense ocean freshening from melting glacier around the Antarctica during early twenty-first century“. Scientific Reports (англиски). 12 (1): 383. Bibcode:2022NatSR..12..383P. doi:10.1038/s41598-021-04231-6. ISSN 2045-2322. PMC 8748732 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 35013425 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  21. ↑ Haumann, F. Alexander; Gruber, Nicolas; Münnich, Matthias; Frenger, Ivy; Kern, Stefan (September 2016). „Sea-ice transport driving Southern Ocean salinity and its recent trends“. Nature (англиски). 537 (7618): 89–92. Bibcode:2016Natur.537...89H. doi:10.1038/nature19101. ISSN 1476-4687. PMID 27582222.
  22. ↑ Thackeray, Chad W.; Fletcher, Christopher G. (June 2016). „Snow albedo feedback: Current knowledge, importance, outstanding issues and future directions“. Progress in Physical Geography: Earth and Environment (англиски). 40 (3): 392–408. doi:10.1177/0309133315620999. ISSN 0309-1333.
  23. ↑ Cereceda-Balic, Francisco; Vidal, Víctor; Ruggeri, María Florencia; González, Humberto E. (2020-11-15). „Black carbon pollution in snow and its impact on albedo near the Chilean stations on the Antarctic peninsula: First results“. Science of the Total Environment (англиски). 743: 140801. Bibcode:2020ScTEn.743n0801C. doi:10.1016/j.scitotenv.2020.140801. ISSN 0048-9697. PMID 32673927.
  24. ↑ 24,0 24,1 Cordero, Raúl R.; Sepúlveda, Edgardo; Feron, Sarah; Damiani, Alessandro; Fernandoy, Francisco; Neshyba, Steven; Rowe, Penny M.; Asencio, Valentina; Carrasco, Jorge (2022-02-22). „Black carbon footprint of human presence in Antarctica“. Nature Communications (англиски). 13 (1): 984. Bibcode:2022NatCo..13..984C. doi:10.1038/s41467-022-28560-w. ISSN 2041-1723. PMC 8863810 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 35194040 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  25. ↑ 25,0 25,1 Potapowicz, Joanna; Szumińska, Danuta; Szopińska, Małgorzata; Polkowska, Żaneta (2019-02-15). „The influence of global climate change on the environmental fate of anthropogenic pollution released from the permafrost: Part I. Case study of Antarctica“. Science of the Total Environment (англиски). 651 (Pt 1): 1534–1548. doi:10.1016/j.scitotenv.2018.09.168. ISSN 0048-9697. PMID 30360282.
  26. ↑ Curtosi, Antonio; Pelletier, Emilien; Vodopivez, Cristian L.; Cormack, Walter P. Mac (August 2009). „Distribution of PAHs in the water column, sediments and biota of Potter Cove, South Shetland Islands, Antarctica“. Antarctic Science (англиски). 21 (4): 329–339. Bibcode:2009AntSc..21..329C. doi:10.1017/S0954102009002004. ISSN 1365-2079.
  27. ↑ Jara-Carrasco, S.; González, M.; González-Acuña, D.; Chiang, G.; Celis, J.; Espejo, W.; Mattatall, P.; Barra, R. (August 2015). „Potential immunohaematological effects of persistent organic pollutants on chinstrap penguin“. Antarctic Science (англиски). 27 (4): 373–381. Bibcode:2015AntSc..27..373J. doi:10.1017/S0954102015000012. ISSN 0954-1020.
  28. ↑ Goutte, Aurélie; Cherel, Yves; Churlaud, Carine; Ponthus, Jean-Pierre; Massé, Guillaume; Bustamante, Paco (2015-12-15). „Trace elements in Antarctic fish species and the influence of foraging habitats and dietary habits on mercury levels“. Science of the Total Environment (англиски). 538: 743–749. Bibcode:2015ScTEn.538..743G. doi:10.1016/j.scitotenv.2015.08.103. ISSN 0048-9697. PMID 26327642.
  29. ↑ Gutt, Julian; Sirenko, Boris I.; Smirnov, Igor S.; Arntz, Wolf E. (March 2004). „How many macrozoobenthic species might inhabit the Antarctic shelf?“. Antarctic Science (англиски). 16 (1): 11–16. Bibcode:2004AntSc..16...11G. doi:10.1017/S0954102004001750. ISSN 1365-2079.
  30. ↑ 30,0 30,1 30,2 Griffiths, Huw J. (2010-08-02). „Antarctic Marine Biodiversity – What Do We Know About the Distribution of Life in the Southern Ocean?“. PLOS ONE (англиски). 5 (8): e11683. Bibcode:2010PLoSO...511683G. doi:10.1371/journal.pone.0011683. ISSN 1932-6203. PMC 2914006. PMID 20689841.
  31. ↑ kazilek (2014-07-15). „Brine Channels“. askabiologist.asu.edu (англиски). Посетено на 2022-06-25.
  32. ↑ Morawetz, Klaus; Thoms, Silke; Kutschan, Bernd (2017-03-03). „Formation of brine channels in sea ice“. The European Physical Journal E (англиски). 40 (3): 25. arXiv:1406.5031. doi:10.1140/epje/i2017-11512-x. ISSN 1292-895X. PMID 28255919.
  33. ↑ „Shibboleth Authentication Request“ (PDF). login.ezp1.lib.umn.edu. Посетено на 2022-04-23.
  34. ↑ 34,0 34,1 Nunez, Sarahi; Arets, Eric; Alkemade, Rob; Verwer, Caspar; Leemans, Rik (2019). „Assessing the impacts of climate change on biodiversity: Is below 2 °C enough?“ (PDF). Climatic Change. 154 (3–4): 351–365. Bibcode:2019ClCh..154..351N. doi:10.1007/s10584-019-02420-x. Посетено на 2022-04-25.
  35. ↑ Fischer, E. M.; Sippel, S.; Knutti, R. (August 2021). „Increasing probability of record-shattering climate extremes“. Nature Climate Change (англиски). 11 (8): 689–695. Bibcode:2021NatCC..11..689F. doi:10.1038/s41558-021-01092-9. ISSN 1758-6798.
  36. ↑ Ross, Samuel R. P.‐J.; García Molinos, Jorge; Okuda, Atsushi; Johnstone, Jackson; Atsumi, Keisuke; Futamura, Ryo; Williams, Maureen A.; Matsuoka, Yuichi; Uchida, Jiro (January 2022). „Predators mitigate the destabilising effects of heatwaves on multitrophic stream communities“. Global Change Biology (англиски). 28 (2): 403–416. doi:10.1111/gcb.15956. ISSN 1354-1013. PMID 34689388 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 37,3 37,4 37,5 Singh, Jaswant; Singh, Rudra P.; Khare, Rajni (December 2018). „Influence of climate change on Antarctic flora“. Polar Science (англиски). 18: 94–101. Bibcode:2018PolSc..18...94S. doi:10.1016/j.polar.2018.05.006.
  38. ↑ 38,0 38,1 Cavieres, Lohengrin A.; Sáez, Patricia; Sanhueza, Carolina; Sierra-Almeida, Angela; Rabert, Claudia; Corcuera, Luis J.; Alberdi, Miren; Bravo, León A. (March 2016). „Ecophysiological traits of Antarctic vascular plants: their importance in the responses to climate change“. Plant Ecology (англиски). 217 (3): 343–358. doi:10.1007/s11258-016-0585-x. ISSN 1385-0237.
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Robinson, Sharon A.; King, Diana H.; Bramley-Alves, Jessica; Waterman, Melinda J.; Ashcroft, Michael B.; Wasley, Jane; Turnbull, Johanna D.; Miller, Rebecca E.; Ryan-Colton, Ellen (October 2018). „Rapid change in East Antarctic terrestrial vegetation in response to regional drying“. Nature Climate Change (англиски). 8 (10): 879–884. Bibcode:2018NatCC...8..879R. doi:10.1038/s41558-018-0280-0. ISSN 1758-678X.
  40. ↑ Olech, Maria; Słaby, Agnieszka (August 2016). „Changes in the lichen biota of the Lions Rump area, King George Island, Antarctica, over the last 20 years“. Polar Biology (англиски). 39 (8): 1499–1503. doi:10.1007/s00300-015-1863-0. ISSN 0722-4060.
  41. ↑ Winkel-Shirley, Brenda (June 2002). „Biosynthesis of flavonoids and effects of stress“. Current Opinion in Plant Biology (англиски). 5 (3): 218–223. doi:10.1016/S1369-5266(02)00256-X. PMID 11960739.
  42. ↑ Smetacek, Victor; Nicol, Stephen (September 2005). „Polar ocean ecosystems in a changing world“. Nature (англиски). 437 (7057): 362–368. Bibcode:2005Natur.437..362S. doi:10.1038/nature04161. ISSN 0028-0836.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Hinke, Jefferson T.; Salwicka, Kasia; Trivelpiece, Susan G.; Watters, George M.; Trivelpiece, Wayne Z. (2007-09-10). „Divergent responses of Pygoscelis penguins reveal a common environmental driver“. Oecologia (англиски). 153 (4): 845–855. Bibcode:2007Oecol.153..845H. doi:10.1007/s00442-007-0781-4. ISSN 0029-8549. PMID 17566778.
  44. ↑ Davis, Margaret B.; Shaw, Ruth G.; Etterson, Julie R. (July 2005). „Evolutionary Responses to Changing Climate“. Ecology (англиски). 86 (7): 1704–1714. doi:10.1890/03-0788. ISSN 0012-9658.
  45. ↑ 45,0 45,1 Pickett, Erin P.; Fraser, William R.; Patterson‐Fraser, Donna L.; Cimino, Megan A.; Torres, Leigh G.; Friedlaender, Ari S. (October 2018). „Spatial niche partitioning may promote coexistence of Pygoscelis penguins as climate‐induced sympatry occurs“. Ecology and Evolution (англиски). 8 (19): 9764–9778. doi:10.1002/ece3.4445. ISSN 2045-7758. PMC 6202752. PMID 30386573.
  46. ↑ Dykyy, Ihor; Bedernichek, Tymur (January 2022). „Gentoo Penguins (Pygoscelis papua) started using mosses as nesting material in the southernmost colony on the Antarctic Peninsula (Cape Tuxen, Graham Land)“. Polar Biology (англиски). 45 (1): 149–152. doi:10.1007/s00300-021-02968-4. ISSN 0722-4060.
  47. ↑ Visser, Marcel E.; Both, Christiaan; Lambrechts, Marcel M. (2004), „Global Climate Change Leads to Mistimed Avian Reproduction“, Advances in Ecological Research (англиски), Elsevier, 35: 89–110, doi:10.1016/s0065-2504(04)35005-1, ISBN 978-0-12-013935-4, Посетено на 2022-05-14
  48. ↑ Forcada, Jaume; Trathan, Philip N. (July 2009). „Penguin responses to climate change in the Southern Ocean“. Global Change Biology (англиски). 15 (7): 1618–1630. Bibcode:2009GCBio..15.1618F. doi:10.1111/j.1365-2486.2009.01909.x.
  49. ↑ IAATO. (2018). IAATO Overview of Antarctic Tourism: 2018-19 Season and Preliminary Estimates for 2019-20 Season.
  50. ↑ 50,0 50,1 McCarthy, Arlie H.; Peck, Lloyd S.; Hughes, Kevin A.; Aldridge, David C. (July 2019). „Antarctica: The final frontier for marine biological invasions“. Global Change Biology (англиски). 25 (7): 2221–2241. Bibcode:2019GCBio..25.2221M. doi:10.1111/gcb.14600. ISSN 1354-1013. PMC 6849521. PMID 31016829.
  51. ↑ Schleussner, Carl-Friedrich; Rogelj, Joeri; Schaeffer, Michiel; Lissner, Tabea; Licker, Rachel; Fischer, Erich M.; Knutti, Reto; Levermann, Anders; Frieler, Katja (September 2016). „Science and policy characteristics of the Paris Agreement temperature goal“ (PDF). Nature Climate Change. 6 (9): 827–835. Bibcode:2016NatCC...6..827S. doi:10.1038/nclimate3096.
  52. ↑ Mengel, M.; Levermann, A. (June 2014). „Ice plug prevents irreversible discharge from East Antarctica“. Nature Climate Change. 4 (6): 451–455. Bibcode:2014NatCC...4..451M. doi:10.1038/nclimate2226.
  53. ↑ DeConto, Robert M.; Pollard, David; Alley, Richard B.; Velicogna, Isabella; Gasson, Edward; Gomez, Natalya; Sadai, Shaina; Condron, Alan; Gilford, Daniel M. (6 May 2021). „The Paris Climate Agreement and future sea-level rise from Antarctica“. Nature. 593 (7857): 83–89. Bibcode:2021Natur.593...83D. doi:10.1038/s41586-021-03427-0. ISSN 0028-0836. PMID 33953408 Проверете ја вредноста |pmid= (help).
  54. ↑ Cimino, Megan A.; Lynch, Heather J.; Saba, Vincent S.; Oliver, Matthew J. (June 2016). „Projected asymmetric response of Adélie penguins to Antarctic climate change“. Scientific Reports. 6 (1): 28785. Bibcode:2016NatSR...628785C. doi:10.1038/srep28785. PMC 4926113. PMID 27352849.
  55. ↑ Jenouvrier, Stéphanie; Holland, Marika; Iles, David; Labrousse, Sara; Landrum, Laura; Garnier, Jimmy; Caswell, Hal; Weimerskirch, Henri; LaRue, Michelle (March 2020). „The Paris Agreement objectives will likely halt future declines of emperor penguins“ (PDF). Global Change Biology. 26 (3): 1170–1184. Bibcode:2020GCBio..26.1170J. doi:10.1111/gcb.14864. PMID 31696584.
  56. ↑ Tulloch, Vivitskaia J. D.; Plagányi, Éva E.; Brown, Christopher; Richardson, Anthony J.; Matear, Richard (April 2019). „Future recovery of baleen whales is imperiled by climate change“. Global Change Biology. 25 (4): 1263–1281. Bibcode:2019GCBio..25.1263T. doi:10.1111/gcb.14573. PMC 6850638. PMID 30807685.
  57. ↑ Liggett, Daniela; Frame, Bob; Gilbert, Neil; Morgan, Fraser (September 2017). „Is it all going south? Four future scenarios for Antarctica“. Polar Record. 53 (5): 459–478. doi:10.1017/S0032247417000390.
  58. ↑ „Area Protection and Management / Monuments | Antarctic Treaty“. www.ats.aq. Посетено на 2022-04-27.

Извори

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Климатски_промени_на_Антарктикот&oldid=5273582“