Википедија

Голем пожар во Смирна

(Пренасочено од Големиот пожар во Смирна)

Големиот пожар во Смирна или катастрофата во Смирна[1][2] (грчки: Καταστροφή της Σμύρνης - „Катастрофата од Смирна“; турски: 1922 İzmir Yangını - „Пожарот во Измир од 1922 година“; ерменски: Զմիւռնիոյ Մեծ Հրդեհ - Zmyuṙno Mets Hrdeh) — пожар кој уништил голем дел од пристанишниот град Смирна (денешен Измир, Турција во септември 1922 година. Според извештаите на очевидците, пожарот започнал на 13 септември 1922 година [3] и траел сè додека не бил изгаснат во голема мера на 22 септември. Тоа се случило четири дена откако турските сили повторно ја презеле контролата врз градот на 9 септември 1922 година, со што делотворно ставиле крај на Грчко-турската војна по повеќе од три години откако Грчката армија влегла со своите сили во Смирна на 15 мај 1919 година. Проценетата смртност од грчки и ерменски извори како резултат на пожарот се движи од 10,000[4][5][6] до 100.000 луѓе.[7]

Големиот пожар во Смирна
Големиот пожар во Смирна на 14 септември
Други имињаКатастрофата во Смирна
МестоСмирна (денешен Измир, Турција)
Датум13–22 септември 1922
ИсходПротерување на грчкото и ерменското население на градот и уништување на нивните населби
Насловот на извештајот на Њујорк Тајмс за пожарот на 17 септември 1922 година

Околу 50.000[8] до 400 000 [9] грчки и ерменски бегалци преку водата успеале за го избегнат пожарот. Тие биле принудени да останат на кејот во тешки услови скоро две недели. Турските трупи и нерегуларностите започнале да вршат масакри и злосторства против грчкото и ерменското население во градот пред почетокот на пожарот. Многу жени биле силувани.[10][11] Десетици илјади грчки и ерменски мажи (проценките варираат меѓу 25.000 и најмалку 100.000) потоа биле депортирани во внатрешноста на Анадолија, каде што многу од нив починале во тешки услови.[12][13]

Последователниот пожар целосно ги уништил грчките и ерменските делови на градот; муслиманските и еврејските четвртини ја избегнале штетата.[14] Постојат различни извештаи и изјави од очевидци за тоа кој бил одговорен за пожарот; голем број извори и научници тоа им го припишуваат на турските војници кои ги виделе како ги палат грчките и ерменските домови и дуќани.[15] Традиционалните турски извори сметаат дека Грците и Ерменците го предизвикале пожарот за да го нарушат угледот на Турците.[16][17] Сведоштва од западни очевидци [18] биле печатени во многу западни весници.[19][20]

Заднина

уреди

Односот на христијанското население со муслиманското население останало предмет на спор во овој период, но градот бил мултикултурен и космополитски центар до септември 1922 година.[21] Различни извори тврдат дека Грците или Турците биле мнозинство во градот. Според Кетрин Елизабет Флеминг, во 1919-1922 година Грците во Смирна броеле 150.000, формирајќи нешто помалку од половина од населението, надминувајќи ги Турците со сооднос од два спрема еден. Покрај Турците и Грците, во градот имало голема ерменска, еврејска и левантинска заедница. Според Труди Ринг, пред Првата светска војна, Грците броеле 130.000 од население од 250.000 луѓе, без Ерменците и другите христијани.

Според османлискиот попис од 1905 година, имало 100.356 муслимани, 73.636 православни христијани, 11.112 ерменски христијани и 25.854 други; ажурираните бројки за 1914 година дале бројка од 111.486 муслимани во споредба со 87.497 православни христијани.[22] Според американскиот амбасадор во Отоманското Царство во тоа време, Хенри Моргентау, повеќе од половина од населението на Смирна било грчко.[23] Американскиот генерален конзул во Смирна во тоа време, Џорџ Хортон, напишал дека пред пожарот живееле 400.000 луѓе во градот Смирна, од кои 165.000 биле Турци, 150.000 биле Грци, 25.000 биле Евреи, 25.000 биле Ерменци, а 20.000 биле странци, главно 10,000 Италијанци, 3.000 Французи, 2.000 Британци и 300 Американци.[24] Поголемиот дел од Грците и Ерменците биле христијани.[25]

Покрај тоа, според различни научници, пред војната, градот бил центар во кој живееле повеќе Грци отколку што живееле во Атина, главниот град на Грција.[26][27] Османлиите од таа ера го нарекувале градот како Инфедел Смирна ( Гавур Измир ) поради бројните Грци и големото немуслиманско население.[23][28][29][30][31][32][33][34]

Настани

уреди

Влегување на турската армија

уреди
 
Почетокот на пожарот, виден од Бела Виста. 13 септември 1922 година

Бидејќи последните грчки трупи ја евакуирале Смирна вечерта во петокот на 8 септември, првите елементи на силите на Мустафа Кемал, турскиот коњички ескадрон, следното утро излегле во градот од северниот врв на кејот, формирајќи го нивното седиште кај главната владина зграда наречена Конак.[35][36] Воената команда најпрво ја презел Мерсел-паша, а потоа Нуредидин Паша, генерал на Турската прва армија. На почетокот турската окупација на градот била мирна. Иако ерменските и грчките жители нивниот влез во градот го гледале со голема вознемиреност, тие тврделе дека присуството на сојузничката флота ќе обесхрабри какво било насилство врз христијанската заедница. Утрото на 9 септември, не помалку од дваесет и еден сојузнички воени бродови биле статиционирани на пристаништето на Смирна, вклучувајќи го и британскиот предводник на борбениот брод Ајрон Дук и Кралот Џорџ V, заедно со нивната придружба на крстосувачи и уништувачи под команда на аАдмирал Осмонд Брок, американските уништувачи Личфилд, Симпсон и Лоренс (подоцна им се придружил и Едсал), три француски крстосувачи и два уништувачи под команда на адмирал Думеснил и еден италијански уништувач.[37] [38] Како претпазливост, морнарите и маринците од сојузничката флота слетале на брегот за да ги заштитат своите соодветни дипломатски претставништва и институции со строги наредби за одржување на неутралност во случај да се појави насилство меѓу Турците и христијаните.[39]

На 9 септември започнал да се распаѓа редот и дисциплина меѓу турските трупи, кои започнале систематски да целат на ерменското население, ограбувајќи ги нивните продавници и домови, а ги одвојувале и мажите од жените, кои пак биле сексуално злоупотребувани.[40] Грчкиот православен митрополит и епископ, Хрисостом Калафатис, бил измачуван до смрт од страна на турска толпа пред погледот на француските војници, на кои им било оневозможено да интервенираат од нивниот командант, како и од страна на адмирал Думеснил.[41] Било побарано бегалците секогаш кога е можно, да побегнат кон американскиот или европските квартови. Некои биле во можност да се засолнат во Американскиот образовен институт и други институции, и покрај напорни напори да ги одвратат оние што бараат помош од Американците и Европејците, кои па од своја страна биле загрижени да не ги антагонизираат или да им наштетат на своите односи со водачите на турското национално движење.

Жртви на масакрите извршени од турската армија и нерегуларните единици биле и странски државјани. На 9 септември холандскиот трговец Оскар де Јонг и неговата сопруга биле убиени од турската коњаница,[42] додека во друг инцидент пензиониран британски лекар бил претепан до смрт во неговиот дом, додека се обидувал да го спречи силувањето на девојката која му служила како слугинка.[43][44]

Пожар

уреди
 
Опожарени објекти и луѓе што се обидуваат да побегнат

Првиот пожар избувнал во доцните попладневни часови на 13 септември, четири дена откако турската армија влегла во градот.[45] Пожарот започнал во ерменскиот кварт на градот (денес околија Басмане), и брзо се прораширил главно поради ветровитото време и фактот што не се вложиле напори да се изгасне.

Други, како Клафлин Дејвис од Американскиот Црвен крст и господинот Џуберт, директор на Кредитната банка на Смирна, исто така, биле сведоци на тоа како Турците го опожаруваат градот. Кога тие ги прашале војниците што прават, „Тие немилосрдно одговорија дека имаат наредба да ги разнесат и да ги запалат сите куќи од областа“. [38] Противпожарната бригада во градот дала се од себе во борбата против пожарите, но до средата на 13 септември и тие се откажале поради големината на пожарот. Таа била составена претежно од грчко население. Двајца пожарникари подоцна сведочеле пред судот како сведоци, тврдејќи дека ги виделе турските војници како ги палат зградите. Кога еден од нив се пожалил, одбраната коментирала: „Вие имате нарачки… и ние ги имаме нашите. Ова е ерменски имот. Нашите наредби се да се опожари квартот. “ [46] Ширењето на огнот предизвикало стампедо од луѓето кои панично започнале да бегаат кон кејот, кој се протегал од западниот крај на градот до нејзиниот северен врв, познат како Точка.

 
Панорамски поглед на пожарот на Смирна.

Топлината од пожарот била толку силна што Хепберн бил загрижен дека бегалците ќе умрат како резултат на тоа. Состојбата на бегалците на пристаништето наутро на 14 септември ја опишал британскиот полковник А.С. Мерил, кој верувал дека Турците го запалиле оган за да ги задржат Грците во состојба на терор, и да го олеснат патот кон нивното заминување.

 
Преполни чамци со бегалци кои бегаат од пожарот

Турските трупи го опколиле кејот за да ги покријат Ерменците и Грците во огнената зона и да ги спречат да избегаат.[47] Извештаите на очевидци опишуваат бегалци погодени од паника кои нуркаат во водата за да избегаат од пламенот и дека нивните страшни врескања можеле да се слушнат и до неколку милји надалеку. До 15 септември пожарот донекаде стивнал, но насилството од страна на Турците врз грчките и ерменските бегалци го задржал притисокот врз западните и грчките морнарици за да ги спасат бегалците што е можно побрзо. Пожарот бил целосно изгаснат до 22 септември а на 24 септември првите грчки бродови - дел од флотила организирана и командувана од американската хуманитарна Asa Jennings влегле во пристаништето за да ги однесе патниците, по иницијативата на капетанот Хепберн кој добил дозвола и соработка од турските власти и британскиот адмирал задолжен за уништувачите во пристаништето.

Последици

уреди

Евакуацијата се одвивала тешко и покрај напорите на британските и американските морнари за одржување на редот, бидејќи десетици илјади бегалци во паника се туркале кон брегот. Обидите за олеснувањена процесот биле направени од страна на американски официјални лица од ИМКА и ИВЦА, кои, наводно, биле ограбени и подоцна пукани од турски војници.[48] На кејот, турските војници и нерегуларните единици периодично ограбувале грчки бегалци, тепајќи некои од нив и апсејќи други кои се спротивставувале. Иако имало неколку извештаи за добро однесување на турските трупи кои им помагаат на старите жени и се обидуваат да одржат ред меѓу бегалците, случаите за насилство биле многу побројни.

Американските и британските обиди да ги заштитат Грците од Турците не биле многу ефикасни. Некои фрустрирани и преплашени Грци си го одзеле животот, влевајќи во водата со својот товар на грбот, децата биле жигосани, а многу од постарите лица се онесвестиле и умреле. Ерменските жители исто така пострадале сериозно, а според капетанот Хепберн, „секој Ерменец бил апсен и убиен каде и да бил пронајден, а дури и момчиња на возраст од 12 до 15 години не биле поштедени“.

Пожарот целосно ги уништил грчките, ерменските и левантинските квартови на градот, при што преживеале само турските и еврејските квартови. Просперитетното пристаниште Смирна, едно од најпознатите комерцијално активни во регионот, било запалено до темел. Околу 150.000-200.000 грчки бегалци биле евакуирани, а приближно 30,000 грчки и ерменски работоспособени лица биле депортирани во внатрешноста на земјата, Анадолија, многу од нив починале во тешки услови или биле погубени по патот. 3.000-годишното грчко присуство на Егејскиот брег на Анадолија престанало по овој настан, заедно со т.н. Мегали Идејата . Грчкиот писател Димитрис Пенцопулос напишал: „Не е претерување да ја наречеме годината„ 1922 година “како најкатастрофална во модерната хеленска историја“.

Историографија

уреди
 
Поглед од градот по пожарот, 15 септември 1922 година

Објавени се бројни студии за пожарот во Смирна. Професорот по литература, Марџори Добкин, во Смирна 1922 година, детално ги документирал настаните во Њујорк Тајмс,[49] заклучувајќи дека турската армија систематски го запалила градот и убила христијански грчки и ерменски жители. Работа се засновала за широкото сведочење на преживеаните очевидци, сојузнички трупи испратени во Смирна за време на евакуацијата, странски дипломати, помошници и турски очевидци. Студијата на историчарот Ниал Фергусон дошла до истиот заклучок. Историчарот Ричард Клог категорично изјавил дека пожарот го започнале Турците по нивното заземање на градот. Во својата книга Изгубениот Рај: Смирна 1922 година, Жил Милтон се осврнува на прашањето за оганот во Смирна преку оригинален материјал (интервјуа, необјавени писма и дневници) од левантските семејства на Смирна, кои главно биле со британско потекло. Сите документи собрани од авторот за време на ова истражување се чуваат во универзитетската библиотека во Ексетер. [38] Заклучокот на авторот е дека тоа биле турски војници и офицери кои го запалиле пожарот, најверојатно делувајќи под директни наредби. Британскиот научник Мајкл Левлелин-Смит, пишувајќи за грчката администрација во Мала Азија, исто така заклучува дека пожарот бил „веројатно запален“ од Турците, како што е наведено од она што тој го нарекува „како доказите кои ги има“.[50]

Американскиот историчар Норман Најмарк ги оценил доказите во врска со одговорноста за пожарот. Тој се согласил со ставот на американскиот потполковник Мерил дека било во турски интереси да ги тероризираат Грците за да ја напуштат Смирна преку пожарот, и укажува на „чудниот“ факт дека турскиот кварт бил поштеден од огнот како фактор што укажува на турската одговорност. Сепак, тој посочува дека не постои „цврст и суштински доказ“ за тоа и дека може да се тврди дека палењето на градот било против турските интереси и било непотребно. Тој исто така посочува дека одговорноста може да лежи и кај Грците и Ерменците бидејќи тие „имале свои добри причини“, укажувајќи на „грчката историја на повлекување“ и „ерменскиот напад во првиот ден од окупацијата“. Но, вообичаено, ова се смета за ескапизам или изговор за неуспехот да им се помогне на христијаните и да се префрли одговорноста на жртвите [4]

Хортон и Хауспијан се критикувани од Хит Лори и Џастин МекКарти, кои тврдат дека Хортон бил многу предрасуден и Хампијан направил исклучително селективна употреба на изворите.[51] Лори и Мекарти се членови на Институтот за турски студии и за возврат биле остро критикувани од други научници за негирање на ерменскиот геноцид [52][53][54][55] и Мекарти бил опишан од Мајкл Ман дека бил на „турската страна на дебатата“.[56] Меѓутоа, Хортон бил критикуван како анти-турски од голем број други научници. Професорот Бирај Колуоглу Кирли го обвинил Хортон за „грубо експлицитна антитурска пристрасност“,[57] додека во прегледот на делото на Хортон, професорот Емиритус Питер М. Бузански го припишува антитурскиот став на Хортон поради својот грчки фанатизам“ За време на турското окупирање на Смирна, на крајот од Грчко-турската војна, Хортон поднел оставка од дипломатската служба и го поминал остатокот од животот пишувајќи против турските изговори, и главно про-грчки книги “.[58] Брајан Колман, разгледувајќи го делото на Хортон, го окарактеризирал како „демонизација на муслиманите, воопшто и на Турците“ и изјавил дека Хортон не пишувал како историчар, туку како публицист.[59]

Турскиот автор и новинар Фалих Рифки Атај, кој во тоа време бил во Смирна, и турскиот професор Бирај Колуоглу Кирли се согласиле дека турската армија е одговорна за уништувањето на Смирна во 1922 година. Неодамна, голем број на современи научници, историчари и политичари додале свои погледи во историјата на настаните. Лејла Нејзи во својата работа за усната историја во врска со пожарот прави разлика помеѓу турскиот националистички дискурс и локалните наративи. Во локалните наративи, таа посочува дека турските сили биле одговорни бидејќи не се обиделе да го изгаснат пожарот ефикасно, или, на моменти, да бидат одговорни за самиот пожар.[60]

Други извештаи се во спротивност со некои факти што се презентирани во горенаведените дела. Тие вклучуваат една телеграма испратена од Мустафа Кемал, написи во современи весници и краток несовремен есеј на турскиот историчар Решат Касаба од Универзитетот во Вашингтон, кој накратко ги опишува настаните без да даде јасни обвинувања.

Извештаите на еврејските учители во Смирна, писмата на Јоханес Колмодин (шведски ориенталист кој во тоа време бил во Смирна), и Пол Грескович велат дека Грците или Ерменците биле одговорни за пожарот. Р. Вејт изјавил дека „неговите клиенти докажале дека пожарот, во почетокот, бил мал случајен пожар, иако на крајот уништил голем дел од градот“.[61]

 
Грчките бегалци жалат за жртвите од настаните во Смирна.

Џорџ Хортон бил генерален конзул на САД во Смирна. Тој бил принуден да ја евакуира Смирна на 13 септември, а пристигнал во Атина на 14 септември.[62] Во 1926 година, тој објавил своја верзија за она што се случило во Смирна, под наслов „Благост на Азија“ . Таа вклучувала сведочења од голем број очевидци и цитати на голем број современи научници. Во извештајот на Хортон се вели дека последниот од грчките војници ја напуштил Смирна во текот на вечерта на 8 септември [63] бидејќи однапред било познато дека турските војници ќе пристигнат на 9 септември.[64]

 
Грчки жртви на настаните во Смирна.

Жртви и бегалци

уреди
 
Бегалци

Бројот на жртви од пожарот не е точно познат, но се проценува дека нивниот број е до 100,000 [5][7] Грци и Ерменци. Американскиот историчар Норман Најмарк дава бројка од 10,000-15,000 мртви, додека историчарот Ричард Клог дава бројка од 30.000. Поголемите проценки вклучуваат ги вклучуваат и оние на Џон Фрели од 50.000 и Рудолф Румел од 100.000.

Помошта за населението во градот со бродовите на грчката морнарица била ограничена, бидејќи избувна револуцијата од 11 септември 1922 година, а најголем дел од грчката армија била сконцентрирана на островите Хиос и Лезбос, планирајќи да ја собори кралската власт на Атина.

Иако во пристаништето во Смирна имало бројни бродови од разни сојузнички сили, огромното мнозинство од нив навело „неутралност“ и не ги собрало Грците и Ерменците кои биле присилени да избегаат од огнот и турските трупи што го повлекле градот по грчкиот пораз на армијата.[65] Воените бендови свиреле гласна музика за да ги намалат извиците на оние што се удавиле во пристаништето и кои биле присилно спречени да се качат на сојузничките бродови.[66] Јапонски шпедитер го исфрлил целиот товар и зел што е можно повеќе бегалци, одведувајќи ги во грчкото пристаниште Пиреја .[67][68]

Многу бегалци биле спасени преку импровизирана помошна флотила организирана од американската мисионерка Аса Џенингс . Други научници даваат поинаков извештај за настаните; тие тврдат дека Турците прво забранувале странски бродови во пристаништето да ги соберат преживеаните, но, под притисок особено од Велика Британија, Франција и САД, тие дозволиле спасување на сите христијани освен мажите од 17 до 45 години. Тие имале намера да ги депортираат нив во внатрешноста, што „се сметало за доживотен затвор поминато во ропство под бруталните господари, завршено со мистериозна смрт“.[69]

Бројот на бегалци се менува според изворот. Некои современи весници тврдат дека имало 400.000 грчки и ерменски бегалци од Смирна и околината кои добиле помош од Црвениот крст веднаш по уништувањето на градот.[9] Стјуарт Метју изјавува дека имало 250.000 бегалци кои не биле Турци.[14] Најмарк дава бројка од 150.000-200.000 грчки бегалци кои биле евакуирани. Едвард Биерштад и Хелен Дејвидсон Крејтон велат дека имало најмалку 50.000 грчки и ерменски бегалци.[8] Некои современи извори исто така сугерираат на ист број.[70]

Бројот на грчки и ерменски депортирани лица во внатрешноста на Анадолија и бројот на последователни смртни случаи варира во различни извори. Најмарк пишува дека таму биле депортирани 30.000 грчки и ерменски лица, каде повеќето од нив починале поради бруталните услови. Димитрије Ѓорчевиќ го проценува бројот на депортирани на 25.000, а бројот на загинати во работните баталјони на 10.000.[13] Давид Абулафија изјавува дека најмалку 100.000 Грци биле присилно испратени во внатрешноста на Анадолија, каде повеќето од нив починале.[12]

Аристотел Онасис, роден во Смирна и кој подоцна станал еден од најбогатите мажи во светот, бил еден од грчките преживеани лица. Различните биографии на неговиот живот ги документираат аспектите на неговите искуства за време на катастрофата во Смирна. Неговите животни искуства биле прикажани во ТВ филмот наречен Оназис, најбогат човек во светот .[71]

За време на катастрофата во Смирна, семејството Онасис изгубило значителен имот, кој бил даден на Турците како мито за да се обезбеди нивната безбедност и слобода. Тие станале бегалци, и по пожарот избегале во Грција. Сепак, Аристотел Онасис останал за да го спаси својот татко, кој бил сместен во турски концентрационен логор. Тој бил успешен во спасувањето на животот на неговиот татко. Во овој период починале тројца неговите чичковци. Тој, исто така, ја изгубил својата тетка, нејзиниот сопруг и нивната ќерка, кои биле запалени кога турските војници ја опожариле црквата во Тијатира, каде 500 христијани нашле засолниште за да ги избегнат турските војници и големиот оган на Смирна.[71]

Последици

уреди

Целиот град претрпел значителна штета на неговата инфраструктура. Јадрото на градот буквално морало да се обнови од пепелта. Денес, 40   хектари од некогашната пожарна област е огромен парк по име Култур-Парк кој служи како најголем изложбен центар на отворено во Турција, вклучително и Меѓународниот саем во Измир.

Според првиот попис во Турција по војната, вкупното население на градот во 1927 година било 184.254, од кои 162.144 (88%) биле муслимани, а остатокот броел 22.110.[72]

Библиографија

уреди
  • Хортон, Georgeорџ, Силниот свет на Азија, извештај за систематското истребување на христијанското население од страна на Мухамеданите и за зависноста на одредени големи сили; со Вистинската приказна за горењето на Смирна . Индијанаполис: Компанијата Бобс-Мерил, 1926; реп. Институт Гомидас, Лондон, 2003 година   .
  • Milton, Giles (2008). Paradise Lost: Smyrna 1922: The Destruction of Islam's City of Tolerance (Paperback. изд.). London: Sceptre; Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 978-0-340-96234-3. Посетено на 2010-07-28. Milton, Giles (2008). Paradise Lost: Smyrna 1922: The Destruction of Islam's City of Tolerance (Paperback. изд.). London: Sceptre; Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 978-0-340-96234-3. Посетено на 2010-07-28. Milton, Giles (2008). Paradise Lost: Smyrna 1922: The Destruction of Islam's City of Tolerance (Paperback. изд.). London: Sceptre; Hodder & Stoughton Ltd. ISBN 978-0-340-96234-3. Посетено на 2010-07-28.
  • Хит Лори, „ Турска историја: врз чии извори ќе се заснова? Студија на случај за горење на Измир, „ Списанието за отомански студии, IX, 1988 година.

Дополнителна литература

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ Stewart, Matthew. "Catastrophe at Smyrna." History Today, Volume: 54 Issue 7.
  2. ↑ Tsounis, Catherine (2010-09-08). „Remembering Smyrna: The Asia Minor Catastrophe“. Queens Gazette. Архивирано од изворникот на 2011-07-15. Посетено на 2011-05-13.
  3. ↑ Horton, George. The Blight of Asia. Indianapolis: The Bobbs-Merrill Company, 1926; repr. London: Gomidas Institute, 2003, p. 96.
  4. ↑ 4,0 4,1 Naimark. Fires of Hatred, pp. 47–52.
  5. ↑ 5,0 5,1 Biondich, Mark (2011). The Balkans: Revolution, War, and Political Violence Since 1878. Oxford University Press. стр. 92.
  6. ↑ Naimark, Norman M. Fires of Hatred: Ethnic Cleansing in Twentieth-Century Europe. Cambridge: MA: Harvard University Press, 2002, p. 52.
  7. ↑ 7,0 7,1 Irving Louis Horowitz; Rudolph J. Rummel (1994). „Turkey's Genocidal Purges“. Death by Government. Transaction Publishers. ISBN 978-1-56000-927-6., p. 233.
  8. ↑ 8,0 8,1 Edward Hale Bierstadt, Helen Davidson Creighton. The Great betrayal: A Survey of the Near East Problem (1924), R. M. McBride & company, p. 218
  9. ↑ 9,0 9,1 "U.S. Red Cross Feeding 400,000 Refugees," Japan Times and Mail, 10 November 1922.
  10. ↑ Trudy Ring; Noelle Watson; Paul Schellinger (2013). Southern Europe: International Dictionary of Historic Places. Routledge. стр. 351. ISBN 9781134259588. Посетено на 23 February 2014. Kemal's triumphant entry into Smyrna... as Greek and Armenian inhabitants were raped, mutilated, and murdered.
  11. ↑ Abulafia, David (2011). The Great Sea : A Human History of the Mediterranean. New York: Oxford University Press. стр. 287. ISBN 9780195323344. Посетено на 23 February 2014. As the refugees crowded into the city, massacres, rape and looting, mainly but not exclusively by the irregulars, became the unspoken order of the day... Finally, the streets and houses of Smyrna were soaked in petrol... and on 13 September the city was set alight.
  12. ↑ 12,0 12,1 Abulafia, David (2011). The Great Sea : A Human History of the Mediterranean. New York: Oxford University Press. стр. 588. ISBN 9780195323344. ... and at least as many were deported into the Anatolian interior, where most vanished.
  13. ↑ 13,0 13,1 Djordjevic, Dimitrije (1989). Ninic, Ivan (уред.). Migrations in Balkan History. Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. стр. 121. ISBN 9788671790062.
  14. ↑ 14,0 14,1 Stewart, Matthew (2003-01-01). „It Was All a Pleasant Business: The Historical Context of 'On the Quai at Smyrna'“. The Hemingway Review. 23 (1): 58–71. doi:10.1353/hem.2004.0014.
  15. ↑ „Snuffed Out In A Single Week“. The Sunday Times. UK. 15 June 2008. Архивирано од изворникот на 15 June 2011., via the Internet Archive
  16. ↑ Lowry, "Turkish History."
  17. ↑ La Grande Guerre et la guerre gréco-turque ue par les instituteurs de l'Alliance israélite universelle d'İzmir, İstanbul: The İsis Press, 2003, p. 68.
  18. ↑ list of them here
  19. ↑ i.e. The Daily Telegraph 19 September 1922: Incendiaries at work – Destruction of christian quarters
  20. ↑ Daily Mail:
  21. ↑ Slim, Hugo (2010). Killing civilians : method, madness, and morality in war. New York: Columbia University Press. стр. 129. ISBN 9780231700375.
  22. ↑ Salâhi R. Sonyel, Minorities and the Destruction of the Ottoman Empire, Ankara: TTK, 1993, p. 351; Gaston Gaillard, The Turks and Europe, London, 1921, p. 199.
  23. ↑ 23,0 23,1 Morgenthau Henry. Ambassador Morgenthau's Story Garden City, NY: Doubleday, Page & Company, 1918, p. 32.
  24. ↑ Horton, The Blight of Asia
  25. ↑ „The Whispering Voices of Smyrna: The Destruction and Genocide of a Christian City | Institute on the Holocaust & Genocide in Jerusalem“. www.ihgjlm.com (англиски). Посетено на 2018-06-21.
  26. ↑ Panayi, Panikos (1998). Outsiders History of European Minorities. London: Continuum International Pub. Group. стр. 111. ISBN 9780826436313.
  27. ↑ MacMillan, Margaret (2003). Paris 1919 six months that changed the world (Random House trade paperback. изд.). New York: Random House. стр. 430. ISBN 9780307432964.
  28. ↑ Richard Clogg (20 June 2002). A Concise History of Greece. Cambridge University Press. стр. 94–. ISBN 978-0-521-00479-4. Refugees crowded on the waterfront at Smyrna on 13 September 1922 after fire had devastated much of the Greek, Armenian and Prankish [European] quarters of the city which the Turks had called Gavur Izmir or 'Infidel Izmir', so large was its non-Muslim population.
  29. ↑ Hans-Lukas Kieser (26 December 2006). Turkey Beyond Nationalism: Towards Post-Nationalist Identities. I.B.Tauris. стр. 49–. ISBN 978-1-84511-141-0. They called Izmir "Gavur Izmir" (infidel Izmir) because the majority of its population consisted of non- Muslims and Levantines. They could not forget the fact that while a National War of Independence was going on, the minorities living in ...
  30. ↑ Mindie Lazarus-Black; Susan F. Hirsch (12 November 2012). Contested States: Law, Hegemony and Resistance. Routledge. стр. 273–. ISBN 978-1-136-04102-0. Not surprisingly, Smyrna was the most cosmopolitan city in the Levant in the eighteenth century. It was called gavur Izmir (infidel Izmir) because of the prominence of the Christians.
  31. ↑ Vivre avec l'ennemi: La cohabitation de communautés hétérogènes du XVIe au XIXe siècle. Presses Univ Blaise Pascal. 2008. стр. 6–. ISBN 978-2-84516-380-5. Située sur la côte anatolienne, Smyrne (ou Izmir en turc) est aux XVIIIe ... (c'est-à-dire chrétienne et juive) est majoritaire au XIXe siècle, à tel point que ses habitants musulmans la surnomment « gavur Izmir », Smyrne l'Infidèle.
  32. ↑ Muḥammad Ḥusayn Ḥusaynī Farāhānī (1990). A Shiʿite Pilgrimage to Mecca: 1885–1886. Saqi Books. стр. 150. ISBN 978-0-86356-356-0. Its bazaars are mostly covered and have red-tiled roofs. Most of the people of this city are Europeans, Greeks, or Jews. Because the Turks call those outside the religion of Islam "gavur," [the city] is popularly known as "Gavur Izmir."
  33. ↑ C. M. Hann (1994). When History Accelerates: Essays on Rapid Social Change, Complexity, and Creativity. Athlone Press. стр. 219. ISBN 978-0-485-11464-5. Izmir was the most cosmopolitan city in the Levant in the eighteenth century and was called gavur Izmir (infidel Izmir) because of the prominence of the non-Muslims.
  34. ↑ M. Th. Houtsma (1993). E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913–1936. BRILL. стр. 569–. ISBN 978-90-04-09790-2.
  35. ↑ Clogg, Richard (1992). A Concise History of Greece. Cambridge: Cambridge University Press. стр. 97, 257.
  36. ↑ Dobkin, Marjorie Housepian. Smyrna 1922: The Destruction of a City. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1971; 2nd ed. Kent, Ohio: Kent State University Press, 1988, pp. 117–121.
  37. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, p. 101.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 Milton 2008.
  39. ↑ See Dobkin, Smyrna 1922, passim.
  40. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, pp. 120–167.
  41. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, pp. 133–134.
  42. ↑ Schaller Dominik J., Zimmerer Jürgen. Late Ottoman Genocides – Schaller: The Dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish Population and Extermination Policies. Routledge. стр. 46. ISBN 9781317990451. Посетено на 8 June 2014. Member of the De Jongh family, merchant Oscar de Jongh and his wife were killed by Turkish cavaly on September 9, 1922
  43. ↑ Murat, John (1997). The infamy of a great betrayal ([Repr.].. изд.). Internat. Press. стр. 139. ISBN 9780960035670. Посетено на 8 June 2014.
  44. ↑ Papoutsy, Christos (2008). Ships of mercy : the true story of the rescue of the Greeks : Smyrna, September 1922. Portsmouth, N.H.: Peter E. Randall. стр. 36. ISBN 9781931807661. Посетено на 8 June 2014. Doctor Murphy, a retired British army surgeon, was attacked in his home at Bournabat... but Murphy was beaten to death while trying to prevent the rape of a servant girl
  45. ↑ Naimark. Fires of Hatred, p. 249.
  46. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, pp. 156–157.
  47. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, p. 231.
  48. ↑ „SMYRNA'S RAVAGERS FIRED ON AMERICANS“ (PDF). New York Times. 1922-09-18. Посетено на 2010-07-28.
  49. ↑ „Smyrna 1922: The Destruction of a City--A Review of Marjorie Housepian Dobkin's Work by Chris and Mary Papoutsy“. www.helleniccomserve.com. Посетено на 2018-06-21.
  50. ↑ Llewellyn Smith, Michael (1998). Ionian Vision: Greece in Asia Minor, 1919–1922. C. Hurst & Co. стр. 308. ISBN 1850653682.
  51. ↑ Lowry, Heath. "Turkish History: On Whose Sources Will it Be Based? A Case Study on the Burning of Izmir," The Journal of Ottoman Studies, IX, 1988; Justin McCarthy, Death and Exile. The Ethnic Cleansing of Ottoman Muslims. Princeton: Darwin Press, 1995, pp. 291–292, 316–317 and 327.
  52. ↑ Auron, Yair. The Banality of Denial: Israel and the Armenian Genocide. New Brunswick, N.J.: Transaction Publishers, 2003, p. 248.
  53. ↑ Charny, Israel W. Encyclopedia of Genocide, Vol. 2. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO, 1999, p. 163.
  54. ↑ Dadrian, Vahakn N. "Ottoman Archives and the Armenian Genocide" in The Armenian Genocide: History, Politics, Ethics. Richard G. Hovannisian (ed.) New York: Palgrave MacMillan, 1992, p. 284.
  55. ↑ Hovannisian, Richard G. "Denial of the Armenian Genocide in Comparison with Holocaust Denial" in Remembrance and Denial: The Case of the Armenian Genocide. Richard G. Hovannisian (ed.) Detroit: Wayne State University Press, 1999, p. 210.
  56. ↑ Michael Mann, The Dark Side of Democracy: explaining ethnic cleansing, pp. 112–114, Cambridge, 2005 "... figures are derive[d] from McCarthy (1995: I 91, 162–164, 339), who is often viewed as a scholar on the Turkish side of the debate."
  57. ↑ Kırlı, Biray Kolluoğlu (2005). „Forgetting the Smyrna Fire“ (PDF). History Workshop Journal. Oxford University Press (60): 25–44. Посетено на 10 March 2016.
  58. ↑ Buzanski, Peter Michael (1960). Admiral Mark L. Bristol and Turkish-American Relations, 1919–1922. University of California, Berkeley. стр. 176.
  59. ↑ Coleman, Brian, "George Horton: the literary diplomat", Byzantine and Modern Greek Studies, Volume 30, Number 1, January 2006, pp. 81–93(13). DOI:10.1179/030701306X96618 (бара претплата)
  60. ↑ Neyzi, Leyla (2008). „Remembering Smyrna/Izmir“ (PDF). History & Memory. 20 (2). Посетено на 4 July 2016.[мртва врска]
  61. ↑ The Post Magazine and Insurance Monitor, Volume 85, Issue 2 (1924), Buckley Press, p. 2153
  62. ↑ Marketos, James L (2006). „George Horton: An American Witness in Smyrna“ (PDF). AHI World. Архивирано од изворникот (PDF) на 9 July 2011. Посетено на 3 November 2009.
  63. ↑ Horton, The Blight of Asia, p. 82.
  64. ↑ Horton, The Blight of Asia, p. 78.
  65. ↑ Dr. Esther Lovejoy, "Woman Pictures Smyrna Horrors," New York Times, 9 October 1922.
  66. ↑ Dobkin. Smyrna 1922, p. 71.
  67. ↑ "Japanese at Smyrna", Boston Globe, 3 December 1922.
  68. ↑ Stavridis, Stavros. "The Japanese Hero Архивирано на 16 јуни 2011 г.," The National Herald. Feb. 19, 2010.
  69. ↑ Rummel-Horowitz, p. 233.
  70. ↑ Moderator-topics, Volume 43 (1922), p. 60
  71. ↑ 71,0 71,1 Onassis, The Richest Man in the World (1988), movie for television, directed by Waris Hussein.
  72. ↑ Modernity and Culture: From the Mediterranean to the Indian Ocean, Leila T. Fawaz, Christopher Alan Bayly, Robert Ilbert, page 207

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Голем_пожар_во_Смирна&oldid=5258650“