Белградска берза
Белградската берза (српски: Београдска берза) или BELEX) — берза со седиште во Белград, Србија[2]. Берзата била основана во 1894 година во Кралство Србија, откако кралот го прогласил Берзанскиот закон од 1886 година. Во моментов, Белградската берза е полноправна членка на Федерацијата на евроазиски берзи (ФЕАС) и придружен член на Федерација на европски размена на хартии од вредност (FESE)[3].
| Белградска берза | |
|---|---|
| Београдска берза Beogradska berza | |
 | |
| Тип | Берза |
| Место | Белград,  Србија |
| Основана | 31 декември 2003 (Re-founded) 21 ноември 1894 (Historical) |
| Поважни лица | Синиша Крнета(директор) |
| Валута | српски динар (RSD) |
| Вред. хартии | 24 (од февруари 2018 година)[1] |
| ПазКап | ▲ €6.627 милијарди(декември 2014) US$9.6 милијарди |
| Индекси | Белекс 15 BELEXline |
| Мреж. место | belex.rs |
Матично име | Београдска берза а.д. |
|---|---|
| Дејност | Финансии |
| Основано | 31 декември 2003 (Belgrade, Србија, Србија и Црна Гора) Прво основана на 21 ноември 1894 година (Белград, Кралство Србија) |
| Седиште | Белград, Србија |
Клучни личности | Синиша Крнета(директор) |
| Услуги | Акции за тргување, деривати, клиринг, податоци за пазарот |
| Доход | €20 милиони(2014) |
Оперативен доход | €0.4 милиони(2014) |
Нето-доход | €0.1 милиони(2014) |
Вработени | 70 |
| Мреж. место | belex.rs |
Историја
уредиПрвите идеи за воспоставување на институција која ќе го контролира движењето на вредноста на парите се појавила во Србија во 1830-тите. Српското трговско здружение, кое е важно за развојот на целата српска економија, го иницирала донесувањето на Законот за берза. Националното Собрание го усвоил Законот на 3 ноември 1886 година, а законот го прогласи тогашниот крал на Србија Милан Обреновиќ. Неколку години подоцна, на 21 ноември 1894 година, во „Граѓанска казина“ Белградската берза го одржала своето основачко собрание и ги избрало управувачките и разменувачките посредници. Целта на основањето на берзата била да се промовира, олесни и регулира трговијата со разни стоки, сите дозволиви хартии од вредност, чекови и купони, монети и хартиени пари.
Првите трговски сесии се одржале во хотелот „Босна“ на брегот на реката Сава, каде што извозниците се сретнале и подготвиле договори за храна и сливи. Во тоа време се одржала само една берзанска сесија и во една просторија биле склучени сите трансакции (валута, пари, стоки). Како што се развивала трговијата, биле основани две одделенија: едно за стоки, кои останало на истата страна на Сава како стоковна берза, како и одделението за валути и побарувања, размена на валута, кое започнало со работа во просториите на хотелот „Српска круна“. Белградската берза се сметала за најдобро организирана финансиска институција, и била една од најстарите берзи во Европа, а цените утврдени на берзата биле референтни цени за производи на други европски берзи.
На почетокот на XX век, размена на хартии од вредност се одвивало на берзата. Најбараните и најстабилните биле државните хартии од вредност, што е сосема разбирливо, бидејќи луѓето повеќе верувале на државата отколку на јавните претпријатија. Правилото да се набљудува било „ако сакате да јадете добро, инвестирајте во акции. Но, ако сакате добро да спиете, инвестирајте во државни обврзници“. Помеѓу двете светски војни, по четиригодишна пауза и во тешка економска ситуација, берзата го продолжила својот бизнис. Таа подготвила регулаторна рамка и внатрешни правила и прописи и, следствено, постигнала нови резултати.
Развојот на размената овозможило да се изградат сопствени канцеларии на бирото, бидејќи им биле потребни современи услови за работа, соодветни простории, нови технички можности, современи средства за комуникација, лаборатории, функционирање на берзанскиот суд итн. Во 1934 година, берзата се преселила во новата зграда на Кралскиот плоштад бр. 13. Прометот се зголемил, деловните резултати биле подобрени, секој ден берзата ја посетувале 100-150 лица.
Ова претставувал најинтензивен период до големата светска криза, која влијаела и врз српската економија. Во последните денови од постоењето на берзата, премиерот на Владата на Кралство Југославија, универзитетски професор Милан Стојадиновиќ,бил назначен за претседател на берзата. Еден од последните состаноци на одборот на директори на берзата се одржал на 28 март 1941 година. Берзата работела до 1953 година, кога била формално укината со Одлуката на Президиумот на српската влада. Голем број познати трговци, банкари и членови на берзата исчезнале за време на војната или биле осудени или како непријатели на режимот или едноставно како несакани лица. Така, берзата ги загубила луѓето кои ја основале и ја овозможиле својата работа. Многу од нив биле лишени од нивниот имот и голем дел од документацијата и материјалот од старата зграда на берзата бил уништен.
Со промена на општата клима и почетокот на економските реформи, по донесувањето на Законот за пазарот на капитал во 1989 година, се одржало Основачкото собрание на Југословенскиот пазар на капитал, формирано од 32 најголеми банки од поранешна Југославија. Во 1992 година, југословенскиот пазар на капитал го сменил своето име во Белградската берза. Во 1990-тите, материјалот за тргување главно се состоел од должнички инструменти на компании, државни обврзници и слично. И покрај тоа што првата акција била извршена во 1991 година (компании како Синтеллон и Авто куќи Кикинда), дури во 2000 година бил направен значаен чекор напред, кога акциите од претходните приватизациони процеси биле вклучени во секундарното тргување. Во 1996 година, Белградската берза тргувала со стоковни комерцијални записи на стоковните резерви со основи во пченка, шеќер и нафта, додека првите општински обврзници биле тргувани на берзата во 2000 година, како и првите благајнички записи на Народната банка на Југославија. Во 2001 година, воведувањето на обврзниците на РС за покривање на државниот долг во однос на старите девизни заштеди дополнително го зголемил растот на домашниот пазар на капитал. Од своето повторно воспоставување, операцијата на Белградската берза не била прекината, ниту за време на интервенцијата на НАТО во 1999 година.
Во текот на 2003 и 2004 година, имало значително подобрување во развојот на трговскиот систем БЕЛЕКС, било воведено континуирано и далечно тргување, а меѓународната соработка со другите развиени размени, како и со размена од регионот, била зајакната. Првиот индекс на Белградската берза бил објавен кон крајот на 2004 година, и до ден-денес берзата продолува да развива и други берзански показатели. Во 2005 година, берзата се фокусирала на подобрување на информативниот процес и ги започнала своите први информативни услуги за дистрибуција на податоци во реално време. Во 2006 година, берзата започнала да организира образовни курсеви за пошироката јавност и ја подобри соработката со издавачите на хартии од вредност.
На 22 февруари 2016 година, Белградската берза, заедно со Љубљанската берза, одлучила да се приклучи на SEE Link и регионалната мрежа споена со ЕБОР за тргување со хартии од вредност[4].
Белградската берза е членка на Федерацијата на евроазиски берзи.
Наводи
уреди- ↑ „Listings“. belex.rs. Посетено на 2 February 2018.
- ↑ „Belgrade Stock Exchange: Belex15 ended 2-year downward trend“. Invest in Serbia. 17 January 2013. Архивирано од изворникот на 2013-09-10. Посетено на 23 May 2013.
- ↑ „Important Dates“. belex.rs. Посетено на 17 August 2014.
- ↑ „Serbia, Slovenia stock exchanges to join regional platform“. Reuters. Архивирано од изворникот на 4 март 2016.