Таупо (езеро)
Таупо (маорски: Taupo) — езеро на Северниот Остров на Нов Зеланд. Со површина од 616 км², ова е најголемото езеро во Нов Зеланд и воопшто во Океанија.
| Таупо Taupo | |
|---|---|
 Поглед на езерото Таупо | |
| Подрачје | округ Таупо, регион Ваикато, Северен Остров |
| Координати | 38°49′S 175°55′E / 38.817° ЈГШ; 175.917° ИГД |
| Вид | кратерско езеро, олиготрофно |
| Главни приливи | Ваитахануи, Тонгариро, Тауранга Таупо |
| Главни истеци | Ваикато |
| Слив | 3.487 км2 |
| Сливни земји | Нов Зеланд |
| Најг. должина | 46 км |
| Најг. ширина | 33 км |
| Површина | 616 км2 |
| Прос. длабочина | 110 м |
| Најг. длабочина | 186 м |
| Зафатнина | 59 км3 |
| Проточност | 10,5 г. |
| Брег | 193 км |
| Надм. височина | 356 м |
| Острови | Мотутаико (11 ха)[1][2] |
| 1 Бреговата должина не е добро определена мерка. | |
Таупо има обиколка од околу 193 километри, а најголемата длабочина изнесува 186 метри. Езерото се празни во реката Ваикато (најдолгата во земјата), а поважни притоки се Ваитахануи, Тонгариро и Тауранга Таупо. Познато е по богатиот рибен фонд од речна и калифорниска пастрмка (донесени во XIX век).
Образување на езерото и вулканизам уреди
Езерото Таупо е сместено во калдера (вдлабнатина) создадена со супервулканска ерупција која се случила пред околу 26.500 години. Според геолошките наоди, вулканот избувнал 28 пати во последниве 27.000 години. Исфрлениот материјал главно се состоел од риолитна лава, со исклучок на извесно количесто на дацитна лава која ја создала блиската планина Таухара.
Тука се случила најголемата вуланска ерупција во историјата на светот. Ерупцијата исфрлила 1.170 кубни километри материјал и со тоа околното подрачје од неколку стотини квадратни километри пропаднало и создало калдера. Подоцна калдерата се наполнила со вода, која потоа се преплавила и создала огромна одливна поплава.[3]
Во меѓувреме се случиле неколку покрупни ерупции, пред последната ерупција во 180 г н.е. Се смета дека со оваа ерупција се исфрлени 100 кубни километри материјал, од кои 30 кубни километри биле исфрлени за само неколку минути. Ова е една од најбурните ерупции во последните 5.000 години, со показател на вулканска избувност од 7. Столбот на ерупцијата бил двојно повисок од оној на Сент Хеленс во 1980, а пепелта го заруменила небото над Рим и Кина. Најголемиот дел од Северниот Остров бил разорен. Последната ерупција на Таупо се случила во 210 г. н.е. Оваа ерупција ги создала гребените Хороматанги, но и покрај тоа, таа била многу послаба од онаа во 180 г. н.е..
Ерупцијата од 180 г. н.е. е една од најголемите во пишаната историја. Ефектите на оваа појава врз небото и залезот се запишани во книгите на римските и кинеските набљудувачи од тоа време. Можно е да имало и климатски последници врз јужната полутопка.[4]
Подводната хидротермална активност продолжува и понатаму, близу отворот Хороматанги,[5], но во моментов вулканот се смета дека мирува (но не и дека е изгаснат).
Жив свет уреди
Голем дел од подрачјето на езерото Таупо е шумовито, каде е најзастапена буката и ногоплодните дрва, со придружни папратници сочинети од видовите Blechnum filiforme, Asplenium flaccidum, Doodia media, Hymenophyllum demissum, Microsorum pustulatum и Microsorum scandens, како и честак од видовите Olearia ranii и Alseuosmia quercifolia.[6]
Автохтони животниски видови во езерото се ендемските ракови коура (Paranephrops planifrons) и ситните риби кокопу (Galaxias). Езерото е има богат рибен фонд од речна пастрмка (Salmo trutta) и калифорниска пастрмка (Oncorhynchus mykiss) донесени од Европа и Калифорнија кон крајот на XIX век. Донесени се и кркушки како храна за пастрмките.
Околу геотермалните отвори живеат сунѓери и придружни безрбетници.[5]
Туризам уреди
Туризмот е главна стопанска гранка во регионот, со над 1,2 милиони посетители годишно. Најпрометно време за угостителските објекти е летниот период, околу Божиќ и Нова Година.
Езерското подрачје се одликува со блага клима. Максималната дневна температура се движи од 24 °C (јануари) до 15 °C (јули), а ноќната од 16 °C (лето) 5 °C (зима). Највеќе врнежи има во текот на летото.[7]
Таупо е домаќин на велосипедски маратон околу езерото кој трае од четири до десет часа. Највеќето учесници се жители на гратчето Таупо. Популарна туристичка активност е и падобранството.
Поврзано уреди
Наводи уреди
- ↑ Motutaiko Island Архивирано на 9 март 2012 г., Department of Conservation.
- ↑ Laurence Cussen (1887). Lake Taupo, стр. 328–331 во Notes on the Physiography and Geology of the King Country, Transactions of the Royal Society of New Zealand, 20, 317–332.
- ↑ Manville, Vern & Wilson, Colin J. N. (2004). „The 26.5 ka Oruanui eruption, New Zealand: a review of the roles of volcanism and climate in the post-eruptive sedimentary response“. New Zealand Journal of Geology & Geophysics. 47: 525–547. doi:10.1080/00288306.2004.9515074. Архивирано од изворникот на 2008-09-08. Посетено на 2010-11-04.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ Climate, History and the Modern World, Lamb,H. (1995), Routledge
- ↑ 5,0 5,1 C. E. J. de Ronde, P. Stoffers, D. Garbe-Schönberg, B. W. Christenson, B. Jones, R. Manconi, P. R. L. Browne, K. Hissmann, R. Botz, B. W. Davy, M. Schmitt and C. N. Battershill (2002). „Discovery of active hydrothermal venting in Lake Taupo, New Zealand“. Journal of Volcanology and Geothermal Research. 115: 257–275. doi:10.1016/S0377-0273(01)00332-8.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
- ↑ C. Michael Hogan. 2009. Crown Fern: Blechnum discolor, Globaltwitcher.com, уред. N. Stromberg
- ↑ База на GHCN - Годардов институт за вселенски изучувања (англиски)
- Ben G. Mason; David M. Pyle, and Clive Oppenheimer (2004). „The size and frequency of the largest explosive eruptions on Earth“. Bulletin of Volcanology. 66 (8): 735–748. doi:10.1007/s00445-004-0355-9.
|access-date=бара|url=(help) - „Taupo“. Глобална програма за вулканизмоит. Смитсонова установа. Посетено на 1 јануари 2009. (англиски)
Надворешни врски уреди
| „Таупо (езеро)“ на Ризницата ? |
- Одредиште: езеро Таупо (англиски)
- Страница на Туранги и езерото Таупо Архивирано на 4 февруари 2018 г. (англиски)
- Историја на езерото Таупо и легендите за него Архивирано на 8 февруари 2005 г. (англиски)