Романска кујна
Романска кујна (романски: Bucătăria românească) е разновиден спој на различни јадења од повеќе традиции со кои биле во контакт, но го задржува и својот карактер. Главно е под влијание на турската, но и низа европски кујни, особено од Балканскиот Полуостров и унгарската кујна, како и кулинарски елементи кои произлегуваат од кујните на Средна Европа.[1]
Романската кујна вклучува бројни празнични јадења распоредени според сезоната и празниците, бидејќи земјата има религиозни корени во православието. Романските јадења се состојат од зеленчук, житарки, овошје, мед, млеко, млечни производи, месо и дивеч.[1]
Достапни се различни видови јадења, кои понекогаш се вклучени под генерички термин; на пример, категоријата чорба (романски: ciorbă) вклучува широк спектар на супи со карактеристичен кисел вкус. Варијациите вклучуваат супа од месо и зеленчук, супа од шкембе (романски: ciorbă de burtă) и супа од теле, или супа од риба, од кои сите се закиселуваат со сок од лимон, расол од кисела зелка, оцет или борш (традиционално направен од трици).
Со оглед на тоа што кујната на Романија ја дели друга земја, имено Молдавија, постојат сличности меѓу кујните на двете земји од романско говорно подрачје.
Историја
уредиВо историјата на романската кулинарска литература, Костаче Негруци и Михаил Когалничеану биле автори на книга за готвење „200 rețete cercate de bucate, prăjituri și alte trebi gospodărești“ (200 пробани рецепти за јадења, колачи и други работи за домаќинството) отпечатена во 1841. Исто така, Негруци напишал во „Александру Лапуснеану“, „Во Молдавија, во тоа време, не се правеше добра храна. Најголемата гозба нуди само неколку видови јадења. После боршот, следат грчки јадења, сварени во путер и тревки, и на крај космополитски стекови“.[2]
Сирењето е дел од романската кујна уште од почетокот на нејзината историја.
Пченката и компирот станале главни производи на романската кујна по нивното воведување во Европа. Пченката, особено, придонела за подобрување на здравјето и исхраната на Романците во 16-тиот и 17-тиот век, што резултирало со зголемување на населението.[3]
Околу три века, Влашка и Молдавија, две од трите средновековни романски кнежевства, биле под благо влијание од нивните различни соседи, како Отоманската империја. Отоманската кујна ја променила романската трпеза со мезе направено од различен зеленчук, како модар патлиџан и пиперки, како и разни месни препарати, како што е чифтеле (печени ќофтиња, варијација на кофте). Различните видови чорба и чорби од месо и зеленчук, како што се грав (романски: iahnie de fasole), полнети пиперки (романски: ardei umpluți) и сарма (романски: sarmale) се под влијание на турската кујна.
Опис
уредиРоманските рецепти ги имаат истите влијанија како и остатокот од романската култура. Турците донеле ќофтиња, од Грците има мусака, од Австријците шницла, а списокот продолжува. Романците делат многу храна со балканската област и поранешна Австро-Унгарија. Некои други се оригинални или може да се следат до Римјаните, како и други антички цивилизации. Недостигот на пишани извори во Источна Европа оневозможува денес да се утврди точното потекло на повеќето од нив.
Еден од најчестите оброци е палента (романски: mămăligă), кој се служи самостојно или како додаток. Свинското месо е главното месо што се користи во романската кујна, но се консумира и говедско, заедно со овчо и риба.
Пред Божиќ, на 20 декември (Денот на Игнат или Игнатул на романски),[4] традиционално секое селско семејство би заклало свиња.[5] Од закланата свиња се подготвуваат разновидни јадења за Божиќ, како што се:
- Карнаци – свински колбаси со лук, кои може да се пушат или да се сушат;
- Лебар – емулзиран колбас на база на црн дроб со конзистентност на филот кој се движи од ситна до груба;
- Санџерете – емулзиран колбас добиен од мешавина на свинска крв со масти и месо, презла или други житарки и зачини;
- Тоба (главо сирење) – врз основа на свински стапала, уши и месо од главата суспендирани во желе од месо и полнети во стомакот на свињата;
- Токитура – чорба направена со свинско месо, чаден и свеж колбас динстан во сос од домати и сервиран со вино („за да може свинското да плива“). Постојат многу варијации на оваа чорба низ Романија, со некои верзии кои комбинираат различни меса, вклучувајќи пилешко, јагнешко, говедско, свинско месо, а понекогаш дури и отпадоци;
- Помана поркулуи— свинско пржено во коцки, сервирано веднаш по жртвувањето на свињата за да им се заблагодари на роднините и пријателите кои помогнаа во процесот;
- Пифтие – долните делови на свињата, главно опашката, стапалата и ушите, зачинети со лук и сервирани во аспик;
- Жумари – сушено свинско месо кое останало од матењето на маснотиите и прелиено низ разни зачини
Божиќниот оброк е засладен со традиционалниот милиброд на романски козонак, сладок леб направен со јаткасти плодови, семе од афион или рахат (турски локум).
На Велигден се служи јагнешко месо: главните јадења се борш де миел (јагнешко кисела супа), печено јагнешко и дроб де миел - романско јадење слично на хагис направено од мелени остатоци (срце, црн дроб, бели дробови), јагнешко месо и млад кромид со зачини, завиткан во лој и печен.[6][7] Традиционалната велигденска торта е паска, пита направена од тесто од квасец со сладок фил од урда во центарот.[8][9]
Романските палачинки, наречени клатит, се тенки и може да се подготват со солени или слатки филови: мелено месо, сирење или џем. Се подготвуваат различни рецепти во зависност од сезоната или пригодата.[10]
Виното е префериран пијалок, а романското вино има традиција од повеќе од три милениуми.[10] Романија во моментов е деветти најголем производител на вино во светот, а неодамна извозниот пазар почнал да расте.[10] Романија произведува широк избор на домашни сорти како и сорти од целиот свет (италијански Ризлинг, Мерло, Совињон бланк, Каберне Совињон, Шардоне, Мускатоне). Пивото е исто така високо ценето, генерално пилсенер, направено со германски влијанија. Има и романски пиварници со долга традиција.
Според податоците на FAOSTAT од 2009 година, Романија е втор најголем производител на слива во светот (по Соединетите Американски Држави),[11] и дури 75% од производството на слива во Романија се преработува во познатата туика, сливова ракија добиена преку една или повеќе чекори за дестилација.[12]
Вегетаријанство и веганство
уредиСледбениците на Романската православна црква постат во неколку периоди во текот на црковниот календар, што е најголем дел од годината. Во романската православна традиција, приврзаниците се држат на диета без никакви производи од животинско потекло вовремето на постот. Како резултат на тоа, веганската храна е изобилна во продавниците и рестораните; сепак, Романците можеби не се запознаени со веганската или вегетаријанската исхрана како избор на начин на живот постојано.[13]
Поврзано
уредиБелешки и наводи
уреди- ↑ 1,0 1,1 „Bucătăria românească. Istoria gastronomiei românești“. Hendi (романски). Посетено на 2020-09-09.
- ↑ "Lumea" nr 17,1946,p 1,Art:O carte de bucate, G. Călinescu
- ↑ Food Cultures of the World Encyclopedia [4 volumes]: [4 volumes].
- ↑ „Ignatul or Ignat's Day (December 20)“. Архивирано од изворникот на 2013-05-05. Посетено на 2009-02-22.
- ↑ Christmas customs in Romania Архивирано на {{{2}}}.: "pig's ritual sacrifice"
- ↑ Making lamb drob
- ↑ Traditional recipe for drob de miel Архивирано на 6 октомври 2011 г., with step-by-step photos
- ↑ A photo of pasca
- ↑ Pasca recipe
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Educations.com/Study in Romania
- ↑ „Final 2009 Data“. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Архивирано од изворникот на 2012-06-19. Посетено на 2024-08-16.
- ↑ „Țuica production consumed 75% of Romanian plums in 2003“. Архивирано од изворникот на 2011-09-29. Посетено на 2009-02-22.
- ↑ „What Vegan Travelers Need to Know about Dining in Romania“. Huffington Post. 2017-02-14. Посетено на 2018-07-30.
Други извори
уреди- Николае Клепер, Вкусот на Романија, Хипокрен, Њујорк, 1999 година,ISBN 978-0-7818-0766-1 ,ISBN 0-7818-0766-2