Пенеда-Жереш

Национален парк Пенеда-Жереш (португалски: Parque Nacional da Peneda-Gerês), исто така познат едноставно како Жереш, е најстариот и најголем национален парк во Португалија и се наоѓа во областа Виана до Кастело, Брага и Вила Реал. Создаден е на 8 мај 1971 година поради националниот и меѓународниот научен интерес, со цел да се заштити почвата, водата, флората, фауната и пределот, притоа зачувувајќи ја неговата вредност за постојните човечки и природни ресурси. Образованието и туризмот се исто така цели на паркот.

Национален парк Пенеда-Жереш
МСЗП — Категорија II (национален парк)
Поглед кон жолтеникавата област од Сиера Амарела
Местоположба на Пенеда-Жереш
Место	Северен регион, Португалија
Координати	41°43′49.22″N 8°9′42.05″W
Должина	45,44 km (28,24 ми)
Ширина	45,34 km (28,17 ми)
Површина	702,90 km2 (271,39 sq mi)
Максимална висина	1546 метри
Воспоставен(а)	мај 1971
Мрежна страница	Parque Natural da Peneda-Gerês

Историја

Долмени во Сера до Соажо, користени од раните жители во негoстољубивата висока надморска височина

Римски мост Кава да Велха, изграден во 1 век од нашата ера, поправан во текот на 7 и 8 век.

Бидејќи планините Жереш се непријателско место, најстарите знаци на човечко присуство датираат само од 6000 п.н.е. до 3000 п.н.е. Долмени и други мегалитски гробници се наоѓаат во регионот, вклучително и во близина на Кастро Лабореиро и Мурела. Човечките активности се состоеле од одгледување на животни, а археолошките докази укажуваат на почеток на намалување на шумите.

Римскиот пат го минува регионот, кој порано ги поврзувал римските цивити Астурика Августа и Бракара Августа. Долгите делови од патот сè уште се зачувани, покрај реката Хомем, заедно со неколку римски мостови и бројни милјокази. Германското племе Бури ги придружувало Свевите во нивната инвазија на Пиринејскиот Полуостров и воспоставувањето на Галаеција (денешна северна Португалија и Галисија). Бурите се населиле во регионот помеѓу реките Кавадо и Хомем, во областа подоцна позната како Тераш де Буро (Земја на Бури).

Повторното населување на планинските области започнало во 12 век, интензивирајќи се во 16 век со воведувањето на пченка, грав и компир од Америка. Земјоделските полиња ги замениле поранешните пасишта, кои биле преместени во повисоките области, што резултирало во мозаик од полиња, пасишта и шуми.

Пошумувањето на необработените земјишта, наметнато од владата во 1935 година, ги намалило достапните пасишта и придонело за рурален егзодус што продолжил и по 1950-ти години. Сепак, сè уште била вообичаена практиката на жителите на планинските заедници да поминат дел од годината на две локации, пред сè во близина на Кастро Лабореиро. Од околу Велигден до околу Божиќ, жителите живееле во домови над 1.000 метри надморска височина, позната како бранда (од португалски брандо, што значи „благо“ или „нежно“). Во преостанатиот дел од годината, овие жители се селеле во домовите во долината на реката, познати како инвернеира (од португалски инверно, што значи „зима“).

Во 1970 година, селото Виларињо да Фурна било поплавено од браната на реката Хомем. За време на годините со слаби врнежи од дожд, урнатините на селото се појавуваат над водата, привлекувајќи илјадници туристи.

Создавањето на националниот парк (завршено со уредба бр. 187/71, 8 мај 1971 година) предвидувало планински простори, со цел зачувување на животната средина, истовремено дозволувајќи активности за човечки и природни ресурси, кои вклучуваат едукативни, туристички и научни проекти. Главно е зачувувањето на почвите, водата, флората и фауната, покрај зачувувањето на пределите во огромниот планински регион на северозападот на Португалија.

Во 1997 година, Пенеда-Жереш била вклучена во мрежата Натура 2000, а во 1999 година, била назначена Специјална област за заштита на дивите птици. Покрај тоа, тој исто така опфаќа важна област на природна шума, која е дел од Европската мрежа на биогенетски резервати, и е призната како национален парк од Меѓународниот сојуз за заштита на природата. Во 2007 година, областа била прифатена во мрежата ПАН Паркови што ги потврдува квалитетните заштитени подрачја, според строгите критериуми за зачувување на природата, културните услуги и одржливоста.

Географија

Националниот парк Пенеда-Жереш се наоѓа на северозападот на Португалија, се протега низ општините Мелгачо, Аркос де Валдевез и Понте да Барка (во областа Виана до Кастело), Тераш де Буро (област Брага) и Монталегре (област Вила Реал). Паркот вклучува површина од 702,90 км², од кои 52,75 км² се јавни земјишта, 194,38 км² се приватна сопственост, а останатите 455,77 км² се заеднички.

Поглед на реката Лима и пределот во рамки на националниот парк

Заоблени карпи и камења од гранитната структура Жереш, околу малото езерско котелче

Глацијарна долина на реката Хомем

Над долината во Терас де Буро се формира магла

Физичка географија

Паркот е огромен простор во форма на амфитеатар извајан во текот на варисцинската орогенеза од геолошки сили, ветер и вода, и се протега од Кастро Лабореиро до висорамнините Мурела, опфаќајќи ги Сера да Пенада, Сера до Соахо, Сера Амарела и Сера до Жереш. Овие формираат бариера помеѓу океанските рамнини на нејзиниот запад и висорамнините на исток. Највисоки врвови се Пенеда (1340 м), Соахо (1430 м), Амарело (1350 м), Жереш (1545 м) и Алтар дос Каброеш (1538 м) сместен на границата со Галисија, каде продолжува како дел од Сера до Ксурес.

Гранитните карпи што доминираат во овој дел биле создадени за време на процесот на континентален судир што го обединил долниот Пиринејски Полуостров со Европа, помеѓу 380 и 275 милиони години. Најстарата карпа, кај Амарела, датира од пред 310 милиони години.

Клима

Регионот на Националниот парк Пенада Жереш спаѓа во преодна зона помеѓу атлантската и средоземната средина, и е под влијание на разни климатски системи: Атлантик, Медитеран и Континентал. На нејзината клима има големо влијание топографијата; планините прават бариера при премин на топла и влажна воздушна маса што доаѓа од Атлантскиот Океан, што резултира со зголемени врнежи во текот на целата година.

Паркот е во дел од Португалија (и Европа) кој е под влијание на екстремни врнежи од дожд, добивајќи нивоа на врнежи од 3200 милиметри годишно на поголема надморска височина и 1600 милиметри на помала надморска височина, со повеќе од 130 врнежливи денови на година. Просечните дневни високи температури се движат од 10 °C до 21 °C, со одредена варијација; високите подрачја имаат просечна висока температура од околу 11 °C, која се движи од 4 °C до 20 °C. Ова е едно од ретките места во Португалија со океанска клима, додека областите во долините, како што се Хомем, Лима и Долините на реката Кавадо, имаат потопла клима, со максимални дневни температури кои се движат од 12 °C до 28 °C (со просечна температура од 20 °C), преминувајќи во врела-летна средоземна клима.

Следствено, областа е склона кон разни микроклими, погодени од варијации на надморска височина, топографски одлики, човечко занимање, различни изложености и топлински варијации. Слично на тоа, варијацијата на температурата резултира со варијација на растителноста карактеристична за средоземната, евро-сибирската и алпската средина.

Климатски податоци за Кабрил, 585 м or 1,919 ст, 1982-2000 нормални и екстремни
Месец	Јан	Фев	Мар	Апр	Мај	Јун	Јул	Авг	Сеп	Окт	Ное	Дек	Годишно
Највисока забележана °C (°F)	20.5 (68.9)	23.0 (73.4)	27.0 (80.6)	29.0 (84.2)	31.2 (88.2)	36.3 (97.3)	38.0 (100.4)	38.0 (100.4)	36.0 (96.8)	31.7 (89.1)	24.5 (76.1)	22.0 (71.6)	38 (100.4)
Прос. висока °C (°F)	11.5 (52.7)	12.6 (54.7)	16.1 (61)	16.2 (61.2)	19.2 (66.6)	23.6 (74.5)	27.0 (80.6)	27.1 (80.8)	24.0 (75.2)	18.8 (65.8)	14.5 (58.1)	12.2 (54)	18.57 (65.43)
Сред. дневна °C (°F)	8.0 (46.4)	8.8 (47.8)	11.3 (52.3)	11.7 (53.1)	14.4 (57.9)	18.4 (65.1)	21.1 (70)	21.2 (70.2)	18.8 (65.8)	14.7 (58.5)	11.1 (52)	8.9 (48)	14.03 (57.26)
Прос. ниска °C (°F)	4.4 (39.9)	4.9 (40.8)	6.6 (43.9)	7.1 (44.8)	9.5 (49.1)	12.9 (55.2)	15.2 (59.4)	15.2 (59.4)	13.6 (56.5)	10.5 (50.9)	7.6 (45.7)	5.7 (42.3)	9.43 (48.99)
Најниска забележана °C (°F)	−6.0 (21.2)	−3.2 (26.2)	−2.0 (28.4)	−1.0 (30.2)	2.3 (36.1)	4.2 (39.6)	8.0 (46.4)	8.0 (46.4)	5.0 (41)	4.0 (39.2)	−0.5 (31.1)	−0.2 (31.6)	−6 (21.2)
Прос. дожд мм (ин)	151.0 (5.945)	141.5 (5.571)	66.3 (2.61)	115.6 (4.551)	99.2 (3.906)	45.1 (1.776)	19.8 (0.78)	28.0 (1.102)	66.7 (2.626)	140.8 (5.543)	176.2 (6.937)	195.5 (7.697)	1.245,7 (49,044)
Прос. бр. дождливи денови (≥ 0.1 mm)	11.9	9.7	6.5	10.0	9.0	4.7	2.7	3.1	5.8	10.3	11.8	12.3	97.8
Сред. бр. сончеви часови месечно	130.6	127.9	193.9	174.2	222.6	270.8	313.7	297.4	228.4	160.5	113.5	99.5	2.333
Извор: Instituto de Meteorologia

Климатски податоци за Леонте, 862 м or 2,828 ст, (1912/1913–2016/2017)
Месец	Јан	Фев	Мар	Апр	Мај	Јун	Јул	Авг	Сеп	Окт	Ное	Дек	Годишно
Прос. врнежи мм (ин)	421.2 (16.583)	329.3 (12.965)	310.8 (12.236)	213.8 (8.417)	211.5 (8.327)	109.9 (4.327)	53.8 (2.118)	65.2 (2.567)	153.7 (6.051)	207.5 (8.169)	327.6 (12.898)	406.7 (16.012)	2.873,9 (113,146)
Извор: Leonte pluviometric station

Жив свет

Панорама на реката Хомем

Ривас-Мартинес дефинирале дека подножјето на Сера да Жереш заедно со подножјето на Сера да Кабреира (земјиште под сливот на Томега, Аве и Кавадо) ја сочинуваат границата помеѓу евро-сибирските и средоземните региони, што на Пенеда-Жереш му дава цветно и фитогеографско значење.

Флора

Умерени широколисни и мешани шуми на Пенеда-Жереш

Планина колонизирана од папрати. Во паркот има над 24 видови папрати.

Опфатеноста на биомасата на Сера да Жереш, Сера Амарела, Сера до Пенеда и Сера до Соахо, како и висорамнините Мурела и Кастро Лабореиро, доминираат четири различни видови жив свет: дабова шума, грмушки, мочуришта и крајбрежна растителност.

Разновидноста на флората вклучува 823 васкуларни таксони кои се јавуваат во 128 видови природна растителност. Дабовите шуми кои се вообичаени низ целиот парк, се специјално концентрирани во долините на реките Рамискал, Пенеда, Жереш и Бередо. Во овие пошумени делови доминираат пиренејските (Quercus pyrenaica) и европските (Quercus robur) дабови, кои и самите се разликуваат меѓу пониските и изложените крила (Rusceto-Quercetum roboris) и оние дабови со атлантски одлики (Myretillo-Quercetum roboris). Првата асоцијација најчесто се среќава со европски даб (Quercus rober), плутар даб (Quercus suber), бодликав залист (Ruscus aculeatus), јавор (Acer pseudoplatanus) и португалски ловор (Prunus lusitanica), додека втората асоцијација ги обединува европските и пиринејските дабови со боровинка (Vaccinium myrtillus), дрво јагода (Arbutus unedo) и европска божиковина (Ilex aquifolium). На горните надморски височини има делови со европски даб (Holco-Quercetum pyrenacia), кое е интегрирано во друга група (Quericon robri-patraea). Овие дабови, во текот на населувањето на луѓето, биле предмет на интензивна сеча, што резултирало во општа деградација на просторите, каде нема ништо повеќе од грмушка.

Меѓу грмушките кои го карактеризираат остатокот од просторите (74% од паркот), доминираат: Ulex minor, Ulex europaeus, Erica umbellata и Calluna vulgaris, со мешавини од обична смрека (Juniperus communis), вресови (Erica australis) во горните надморски височини, додека грмушките на помала надморска височина вклучуваат Erica tetralix, Ulex minor, Erica tetralix, Drosera rotundifolia, Pinguicula lusitanica,Viola palustris и Molinia caerulea.

Бреговите и мочуришните делови покрај речните текови се исто така места на ретки видови на папрати (Woodwardia radicans), врба (Salix repens), бреза (Betula pubescens), листопадни грмушки (Spiraea hypericifolia), потоа Circaea lusitanica и Angelica laevis.

Постојат 627 видови флора идентификувани од Сера и Карвало (1989) кои се сметаат за загрозени, и вклучуваат две лековити растенија: кантарион од видот Hypericum androsaemum и месојадното Drosera rotundifolia. Врз основа на списокот за заштита на ботанички видови и категориите на UICN: за 18 се смета дека се во ризик од истребување, 17 се ранливи категории, и една е ретка. Тие исто така идентификувале два вида како изумрени во границите на паркот: здравец (Geranium lanuginosum) и миризлива орхидеја (Gymnadenia conopsea). Постојат три ендемски видови. За оние фактори за кои се знае дека ги загрозуваат овие живеалишта, вклучуваат: природни и вештачки пожари, употреба на шумата како гориво и земјоделска употреба на живеалиштата.

Фауна

Диви коњи Гарано живееле во овој регион уште од праисторијата

Диви крави во паркот

Саламандер, кој живее од паркот, е многу зависен од чисти потоци во планинските влажни подрачја. Иако е честа појава во Жереш, тој е ранлив вид.

Голем дел од студиите спроведени на видовите што го населуваат паркот се концентрирани во областа Маташ[ де Албергарија / Палхеирош, традиционално идентификувана како „срцето“ на паркот. Работата на Факултетот за науки на универзитетот во Порто и универзитетот во Минхо е концентрирана на неколку цицачи (пиринејски воден крт, европска видра, срна и дива свиња), влекачи и риби. Овие студии разгледале голем број на видови и фактори кои влијаат врз нивните живеалишта.

Приближно 235 видови ’рбетници биле идентификувани во границите на паркот, од кои 200 се загрозени или се под заштита. Овие вклучуваат три вида лилјаци (од осумте кои постојат): Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus hipposideros и Rhinoloplus euryale. Други видови од особено значење се: ровчици (Sorex granarius), европска златна куна (Martes martes), европската дива мачка (Felis silvestris), саламандер (Chioglossa lusitanica) и змија отровница (Vipera latastei). Неколку од локалните видови се заштитени со Конвенцијата за зачувување на европскиот див свет и природните живеалишта. Црвената верверица (Sciurus vulgaris) чие живеалиште е ограничено во континентална Португалија, е уште еден вид што е вообичаен за паркот. По отсуство од четири века на територијата на Португалија, нејзината бројност започна да се бележи во 1985-1986 година, во Виана до Кастело. Регистрирани единки имало и во Албергарија, Ламас де Муро и Сера да Панеда, додека во Шпанија биле идентификувани средби преку границата. Срните, кои се симбол на паркот, се среќаваат во поголем број покрај границите на паркот, каде наоѓаат засолниште и храна.

Во меѓувреме, други цицачи, како што е популацијата на пиринејски волк (Canis lupus signatus) се намалила поради човечко насилство, додека бројот на примероци е ограничен. Заедно со златниот орел, волкот се сметал за закана за добитокот, и го ловелеа до истребување, иако бил заштитен со закон уште од крајот на 20 век. Кафеавите мечки исчезнале од регионот во 17 век, а изумрениот португалски козорог (Capra pyrenaica lusitanica), локално познат како коза Жереш, последен пат бил виден во 1890-ти години. Повеќе од еден век подоцна, неговата еколошка ниша била природно преземена ос шпанските козорози кои доаѓаат од Галисија, и брои околу 100 животни во 2011 година.

Вреди да се спомене Gaelic gearran, раса на мали коњски видови кои биле предци на галисискиот коњ и андалусискиот коњ, и кои претежно живеат во дивината, но се нежна раса без значителен страв од луѓето. Долго време овие коњибиле користени во фармите на Виларињо дас Фурнаш (пред да биде преплавена со изградбата на браната), но подоцна почнале слободно да се движат помеѓу португалско-шпанската граница по 1979 година.

Постојат 147 птичји видови кои се поврзани со паркот Пенеда-Жереш, особено долж регионот Мурела во јужниот дел на нејзините граници. Во овој регион, иако може да варира во текот на целата година (со оглед на климата и сезоната), приближно 36 видови прават гнездо во областа. Особено забележителни во овој парк се: полска еја (Circus cyaneus), европски осојад (Pernis apivorus), шлука бекасина (Gallinago gallinago), сиво свраче (Lanius colurio), жолтогрла стрнарка (Emberiza citrinella), градинарско грмушарче (Sylvia borin) и обично ливадарче (Saxicola rubetra). За ливадарчето, областа Мурела е уникатно гнездо во Португалија, додека сивото свраче и жолтогрлата стрнарка се ограничени на платото Кастро Ломбеиро и северните делови на паркот.

Исто така, важно е да се истакне дека саламандерот (Chioglossa lusitanica), кој е ендемичен вид за северозападен Пиринејски Полуостров, типично е поврзан со планинските области со зголемени врнежи.

Водите на паркот се преполни со разни видови, честопати наречени „реки пастрмки“ поради изобилството на пастрмка во нив. Иако бројно се намалил, лососот сè уште се мрести во реките на паркот.

Видовите што добро претставени во паркот Пенеда-Жереш вклучуваат:

• Пиринејски воден крт (Galemys pyrenaicus), вообичаено ограничен на северните делови на Пиринејскиот Полуостров и француските Пиринеи;
• Европска видра (Lutra lutra), месојад добро прилагоден на водите на паркот, но во опаѓање низ цела Европа, ги населува водотеците и ги користи бреговите за засолниште;
• Пиринејски смарагден гуштер (Lacerta schreiberi), ендемичен за западните делови на Пиринејскиот Полуостров, живее во планинските речни долини, каде се штити со растителност;
• Пиринска жаба (Rana iberica), заедничка за северозападна Иберија, Португалија и планинските земји.

Екорегиони, заштитени области

Логото Пенеда-Жереш со поглед на една од летните куќи во близина на Жереш

Класификацијата на Пенеда-Жереш како национален парк од 1971 година произлегла од група правила и барања утврдени за да се овозможи: разумно користење на ресурсите на паркот, зачувување на постојните видови на флора и фауна, овозможувајќи продолжување на соживотот, притоа обезбедувајќи опкружување за научна, едукативна и туристичка истрага.

Човечки населби

Една од населбите во Жереш

Иако има променлив раст во целиот регион, има општо намалување на популацијата во оние административни единици што спаѓаат во Националниот парк Пенеда-Жереш (1981–1991), во општините Мелгачо (-16,8%), Аркос де Валдевез (-13,4%), Понте де Барса (-6,1%), Терас де Буро (-7,2%), и Монталегре (-20,3%). Имало население од 9.099 жители според пописот во 1991 година, што е пад од 16% од 10.849 регистрирани во 1981 година.

Овие жители се концентрирани првенствено во разни агломерации: мали јадра одделени едни од други; проширување на зградите сместени покрај патиштата; некои изолирани групи; конструкции покрај земјоделски патишта во пасишта; и три или повеќе домови изолирани од пасишта. Следствено, постојат шест хомогени зони:

Некои од селата во високите земјишта се наоѓаат во близина на обработливите површини. Терасите, изградени за подобро искористување на овие оскудни земјишта, и традиционалните куќи, со гранитни sидови и покриви од слама, го обликуваат пределот со неизбришлив, хармоничен, човечки белег во некои од најизолираните села, како што се Питош да Хуниас и Ермида.

Економија

Примарниот економски сектор доминира во активностите на жителите кои живеат на територијата на паркот. Иако земјоделската активност останува тешка, таа сепак ги надминува секундарните и терцијалните активности кои, покрај Тераш де Буро и Понте да Барка, биле незначителни. Недостапноста и намалениот потенцијал за надворешни инвестиции, ги концентрирале овие активности во регионот, пред сè, во истражувањето на шумарството, поддршката на хидро-електричното производство, и туризмот. Но, и ова е ограничено; туризмот е концентриран генерално во околината на Калдаш до Жереш, хидро-електричниот пренос не влијаел врз локалната економија и заедно со шумарството не забележал значителна реинвестиција или рекапитализација на богатството (со остварен приход пренесен надвор од локалниот пазар).

Примарниот сектор, иако најголем придонесувач, е егзистенција во најдобар случај: поддржан од постара (претежно женска) популација; индивидуалните парцели се мали и се поделени; производители кои поддржуваат семејни или локални клиенти; производство кое првенствено е концентрирано за лична потрошувачка; лоши комерцијални мрежи; и физичка и социјална изолација, со ограничена образовна поддршка. Помеѓу 60-70% од производството е поддржано од субвенции.

Индустриските активности во граѓанските парохии во рамките на паркот се слабо диверзифицирани и поддржуваат семејни деловни активности. Градежната изградба, иако е еден од поголемите економски поддржувачи, има мал ефект врз локалните приходи, бидејќи мнозинството вработени доаѓаат надвор од регионот. Иако има неколку поголеми активности (пекарство, градежништво и столарија), повеќето се на мали сопственици-оператори, кои поддржуваат локална потрошувачка или повремена продажба. Честопати, занаетчиските производители исчезнувале и не биле заменети со масовно производство.

Слично на тоа, терцијарните активности се ограничени мали оператори; обично слабо диверзифицирани, доминирани од трговски друштва и фокусирани на локалната потрошувачка. Тие се управувани од семејства и немаат потреба од многу вработувања. Кафулињата и рестораните се добар пример за претприемништво, со многу од нив кои се наоѓаат на границите на паркот, пред сè во областа на Жереш. Другите активности на услужниот сектор се концентрирани во рамки на урбанизираните општински места и поголемите села, со многу подинамични јадра центар на поштенски услуги, банки, и здравствени домови.

Агро-силво-пасторален систем Баросо

Во 2018 година, агро-силво-пасторалниот систем Баросо (БАСП) каде се одгледуваат дрвја заедно со земјоделски култури бил меѓу првите европски места означени како „Глобално важен систем на земјоделско наследство“ (ГИАХС) од Организацијата за храна и земјоделство на Обединетите нации. БАСП е интегриран во националниот парк Пенеда-Жереш, бидејќи се занимава со земјоделство во хармонија со природата. Од 57 ГИАХС што постоеле во светот во 2018 година, само шест биле назначени во Европа. Автохтоната раса говеда ББароса со долги закривени рогови, кои можат да растат и повеќе од 100 см во должина, има заштитен статус. Животните пасат слободно на традиционалните пасишта и мочуриштата, во услови кои се идеални за нивната благосостојба. Говедата уживаат во чистата природа, карактеристична за овие места, придонесувајќи многу за зачувување и биоразновидноста на пределот, како и за руралната економска одржливост. Говедата Бароса биле опширно проучувани поради нивното античко генетско потекло.

Туризам

Амбари класифицирани како имот од јавен интерес.

Паркот се обидува истовремено да го поттикне и контролира туризмот, бидејќи природата на паркот не би одолеала на огромен проток на туристи. Соодветно на тоа, има шест мали места за кампување и се обележани неколку патеки за пешачење, поради што релативно лесно може да се најдат многу од најинтересните места, како што се кастро локациите во Кастро Лабореиро и Калцедонија и манастирот во Питос дас Хуниас.

Локациите во близина на неколку големи патишта се најпосетувани. Многу од нив се поврзани со религиозноста на луѓето во северна Португалија, како што се светилиштата во Сенхора да Пенеда и Сао Бенто да Порта Аберта. Другите, како што се Соахо и Линдосо, прикажуваат мали, традиционални амбари изградени од гранит. Соахо е типично португалско село, сместено на една од падините на планините Пенеда.

Веројатно двете најпознати и посетени одлики се многуте водопади, претежно оној близу старата гранична станица во Портела до Хомем и селото Виларињо дас Фурнас, секогаш кога браната Виларињо дас Фурнас е доволно ниска.

Домашните животни исто така заслужуваат да бидат забележани. Автохтониот Бароса и помалиот добиток Качена, кој се користи во земјоделство, денес се загрозен вид, затоа што ја губат својата корисност; како што е и ловечкото куче, Кастро Лабореиро.

Наводи

Литература

• Henriques, Pedro Castro (1990), Parques e reservas naturais de Portugal (португалски), Lisbon, Portugal: Editorial Verbo, ISBN 972-22-1289-3
• Abreu, Maurício; Fernandes, José Manuel (1994), Serras de Portugal (португалски), Círculo de Leitores, ISBN 972-42-0975-X
• Brilha, J.B.; Dias, G.; Mendes, A.; Henriques, R.; Azevedo, I.; Pereira, R. (1999), „The geological title of the Peneda-Gerês National Park (NW Portugal) and its electronic divulgation“, Во Barettino, D.; Vallejo, M.; Gallego, E. (уред.), Towards a balanced management and conservation of the geological heritage in the millennium (PDF), Salamanca, Spain: Sociedad Geológica de Espanã, стр. 315–318
• Plano de Ordenamento do Parque Natural da Peneda-Gerês (PDF) (португалски), Braga, Portugal: Instituto da Conservação da Natureza, 1995, Архивирано од изворникот (PDF) на 8 October 2011, Посетено на 2 August 2011
• Proença, Vânia Andreia Malheiro (2009), Galicio-Portuguese oak forest of Quercus robur and Quercus pyrenaica: biodiversity patterns and forest response to fire (PDF), Lisbon, Portugal: Faculty of Sciences, University of Lisbon, стр. 172