Еколошка ниша
Еколошка ниша претставува местото кое го зазема еден вид во биоценозата, вклучувајќи го и комплексот на неговите биоценотички врски со факторите на животната средина.[1] Поимот е воведен во 1914 година од страна на Џ. Гринел и во 1927 од страна на Чарлс Елтон[2].
Еколошка ниша е збирот на факторите од кои зависи постоењето на даден вид, од кои како основен се јавува местото на видот во ланецот на исхрана. Според Хачинсон,[3] еколошката ниша може да биде:
- фундаментална — определена од комбинацијата на услови и ресурси кои му дозволуваат на даден вид да одржи животоспособна популација;
- реализирана — чии својства се обусловени од конкурентните видови.
Оваа разлика укажува на тоа дека меѓувидовата конкуренција води кон намалување на плодноста и животоспособноста и дека во фундаменталната ниша може да има таков дел кој го зазема даден вид, каде како резултат на меѓувидовата конкуренција, дадениот вид не е во состојба да живее и успешно да се размножува. Овој дел од фундаменталната ниша на видот отсуствува во неговата реализирана ниша (Бигон и др., 1989). На овој начин, реализираната ниша секогаш влегува во состав на фундаменталната или е еднаква на неа.
Принцип на компетициско исклучување
уредиСуштината на принципот на компетициско исклучување, познат и како принцип на Гаузе, се состои во тоа што секој вид има своја сопствена еколошка ниша. Два различни вида не можат да заземат иста еколошка ниша. Формулиран на ваков начин, принципот на Гаузе бил критикуван. На пример, еден од познатите противречности на овој принцип е „планктонскиот парадокс“. Сите видови на живи организми кои припаѓаат на планктонот живеат на мошне ограничен простор и употребуваат ресурси од еден тип (главно сончева енергија и морски минерални соединенија). Современиот пристап кон проблемот на разделување на еколошките ниши на неколку видови укажува на тоа дека во некои случаи два вида можат да споделат една еколошка ниша, а во некои случаи ова води кон изумирање на еден од видовите.
Гаузе го формулирал принципот на компетициско исклучување работејќи со инфузориите Paramecium caudatum, P. aurelia и P. bursaria. Сите три вида растеле многу добро во монокултури, достигнувајќи во епруветите со течен медиум стабилни вредности на ограничувачките густини на популацијата. Како храна на инфузориите им служеле бактериски или квасочни клетки што растеле на овесно брашно кое регуларно било додавано. Меѓутоа, кога тој ја измоделирал еколошката ниша, заедно растејќи ги P. caudatum и P. aurelia, се покажало дека P. aurelia го надрастила P. caudatum. При заедничко растење, Р. caudatum и Р. bursaria коегзиситираат, но со густина на популацијата на пониско ниво за разлика од монокултура. Се покажало дека тие биле просторно разделени во епруветите — Р.bursaria се наоѓала на дното од епруветите и се исхранувала со квасци, додека Р. caudatum бил во горниот дел и се хранел со бактерии.
Оттогаш, принципот на компетициско исклучување, кој гласи дека „целосните конкуренти не можат да постојат бесконечно“, станал една од главните догми на теоретската екологија. На ваков начин, ако два вида коегзистираат, тогаш меѓу нив мора да постои некаква еколошка разлика, а тоа значи дека секој од нив зазема своја сопствена ниша.
Кога слабиот конкурент е во конкуренција со посилен, тогаш тој ја губи својата реализирана ниша.
Наводи
уреди- ↑ Pocheville, Arnaud (2015). „The Ecological Niche: History and Recent Controversies“. Во Heams, Thomas; Huneman, Philippe; Lecointre, Guillaume; и др. (уред.). Handbook of Evolutionary Thinking in the Sciences. Dordrecht: Springer. стр. 547–586. ISBN 978-94-017-9014-7.
- ↑ Екологија на животната средина Архивирано на 1 декември 2009 г. (руски)
- ↑ В.Грант. Еволуција на организмите. М.:Мир. Глава 22 Архивирано на 9 мај 2011 г. (руски)