Никита Илич Толстој
Никита Илич Толстој (15 април 1923, Вршац, Кралство СХС - 27 јуни 1996, Москва, Русија) — советски и руски лингвист-славист и фолклорист, доктор по филолошки науки, професор. Академик на Академијата на науките на СССР (1987 ; дописен член 1984), надворешен член на МАНУ и САНУ. Добитник на Демидовата награда во 1994 година .
| Никита Илич Толстој Никита Ильич Толстой | ||
| ||
| Роден | 15 април 1923 Вршац, Кралство СХС | |
|---|---|---|
| Починал | 27 јуни 1996 Москва},  Русија | |
| Националност | Русин | |
| Занимање | лингвист | |
Автор на неколку стотици трудови за историјата на словенските литературни јазици, словенската дијалектологија, старословенскиот и црковнословенскиот, етнолингвистиката и лексикологијата; специјалист по ономастика[1].
Животопис
уредиНикита е правнук на писателот Лав Толстој. Неговиот дедо Иљја Лвович бил вториот син на писателот, неговиот татко - Иљја Илич - поморски офицер на руската флота. По револуцијата, семејството на Никита Илич емигрирало во Србија.
Припадник на партизанското движење во Србија (1941-1944). Во одредот неговото име било Никита Русот. Учествувал во Втората светска војна (1944-1945) како дел од Црвената армија, приклучувајќи се во нејзините редови како доброволец. „Сакам да се борам како што се борел мојот прадедо во близина на Севастопол“, напишал во својата пријава за приклучување на Црвената армија како доброволец[2].
Во 1945 година, заедно со неговите родители, тој отишол во СССР, се запишал на Филолошкиот факултет на Московскиот државен универзитет (специјалност „Бугарски јазик и литература“). Дипломската работа ја напишал под раководство на академик В.В. Виноградов. Предавал на МГИМО (1952-1956). Во 1954 година ја одбранил докторската теза „Кратки и целосни облици на придавки во старословенскиот јазик“ (ментор професор С. Б. Бернштајн), а во 1972 година - докторската дисертација „Искуство во семантичката анализа на словенската географска терминологија“ .
Работел на Институтот за славистика и балканистика на Академијата на науките на СССР, каде од 1977 година раководел со групата (секторот) за етнолингвистика и фолклор; од 1968 година предавал на Московскиот државен универзитет, професор (1976). Заменик-главен уредник на списанието „Советска славистика“ (1965-1987), во 1969-1970 година, како извршен секретар на списанието „Проблеми на лингвистиката“, всушност дејствувал како уредник. За дописен член на Академијата на науките на СССР бил избран на 26 декември 1984 година на Катедрата за литература и јазик, а академик на 23 декември 1987 година, член на Президиумот на Руската академија на науките (1992-1996 година). Странски член на МАНУ, САНУ и други словенски академии.
Бил на чело на Советскиот, а потоа и на Рускиот комитет на слависти (1986-1996), одиграл важна улога во воспоставувањето меѓународни односи на советската славистика по 1956 година. Бил претседател на управниот одбор на Меѓународната фондација за словенска литература и словенски култури. Член на голем број владини совети и комисии, вклучувајќи го и Советот за руски јазик при претседателот на Руската Федерација.
Во последните години од својот живот, бил претседател на советот на Руската хуманитарна фондација, главен уредник на списанијата „Лингивистички прашања“ и „Жива старина“ (обновено издание).
Починал по тешко боледување во Москва на 27 јуни 1996 година. Бил погребан на семејните гробишта на Толстој во селото Кочаки, кое се наоѓа во близина на Јаснаја Полјана.
Семејство
уредиПравнук на Лав Толстој, внук на вториот син на писателот - Иљја Лвович Толстој, син на Иљја Илич Толстој (1897-1970 година, поморски офицер од последната генерација дипломци на Поморскиот корпус ; по враќањето од емиграција - соработник професор на Московскиот државен универзитет, автор на првиот српскохрватски-руски речник во СССР).
Сопругата Светлана Толстаја (родена 1938 година ) била академик на Руската академија на науките, етнограф и словенски филолог. Нивните ќерки: Марфа (родена 1965 година) е лингвист, вработена во Институтот за славистика на Руската академија на науките [3], а Ана (родена 1971 година) е ТВ-водителка позната како Фјокла Толстаја.
Научна дејност
уредиМеѓу достигнувањата на Н. И. Толстој - концептот на словенската јазична ситуација и изградбата на хиерархиска „пирамида на жанрови“, во согласност со која е избран јазикот на текстовите (врвот на пирамидата е поблизок до црковнословенскиот, основата е до народниот јазик ). Тој го предложил поимот „древнословенски јазик“ како заеднички за старословенскиот и црковнословенскиот книжевен јазик на сите Словени.
Н.И. Толстој беше основач на советската етнолингвистика. Во 1950-тите ги истражувал бугарските дијалекти во Бесарабија, Приазовје и Бугарија. Создал своја етнолингвистичка научна школа, заснована на огромен теренски материјал собран во дијалектолошките и етнографските експедиции во Полисје [4] (во 1962-1986 година директно ги водел експедициите). Го иницирал создавањето на речникот „Словенски древности “.
Творештво
уредиПогледнете го целосниот список на објавени дела на веб-страницата на конференцијата „Толстоеви читања“
- Славянская географическая терминология: Семасиологические этюды / Отв. ред. д-р филол. наук С. Б. Бернштейн. Институт славяноведения и балканистики АН СССР.. — М.: Наука, 1969. — 264 с. — 2500 экз. (в пер.) (2-е изд. — 2006).
- История и структура славянских литературных языков Архивирано на 3 декември 2021 г.. — М., 1988.
- Избранные труды. Архивирано на 13 април 2023 г. — Т. 1-3. — 1998—1999.
Наводи
уреди- ↑ Анатолий Петрович Афанасьев Региональная ономастика" Полиграф-Сервис, 2001 — стр.10
- ↑ О людях Московского университета 2019.
- ↑ Толстая Марфа Никитична Архивирано на 16 февруари 2016 г. на сайте Института славяноведения
- ↑ Гребенюк В. П. Памяти Никиты Ильича Толстого Архивирано на 16 март 2012 г. // Вестник РГНФ. — 1996 — № 3.
Литература
уреди- Гребенюк В. П. Памяти Никиты Ильича Толстого // Вестник РГНФ. — 1996 — № 3
- Празен навод (help) Архивски примерок на Семрежниот архив (англиски)
- Мокиенко В. М. Славистическое наследие Н. И. Толстого // Greifswalder Beiträge zur Slawistik. 1998. № 3;
- Молдован А. М. Слово о Н. И. Толстом // Язык культуры: Семантика и грамматика. М., 2004.
- Никита Ильич Толстой / сост. Л. В. Шутько; авт. вступительной статьи А. Д. Дуличенко. — М.: Наука, 1993 (Материалы к биобиблиографии учёных. Сер. литературы и языка. Вып. 23). ISBN 5-02-011558-4;
- . ISBN 5-02-011750-1. Занемарен непознатиот параметар
|место=(help); Занемарен непознатиот параметар|страницы=(help); Занемарен непознатиот параметар|ответственный=(help); Занемарен непознатиот параметар|страниц=(help); Занемарен непознатиот параметар|часть=(help); Занемарен непознатиот параметар|заглавие=(help); Занемарен непознатиот параметар|тираж=(help); Занемарен непознатиот параметар|год=(help); Занемарен непознатиот параметар|автор=(help); Занемарен непознатиот параметар|издательство=(help); Отсутно или празно|title=(help) - Раденкович, Любинко Никита Ильич Толстой — знаменитый славист, гражданин и Сербии и России // Славянский вестник, 2016
- . ISBN 978-5-19-011397-6. Занемарен непознатиот параметар
|место=(help); Занемарен непознатиот параметар|страницы=(help); Занемарен непознатиот параметар|страниц=(help); Занемарен непознатиот параметар|часть=(help); Занемарен непознатиот параметар|издание=(help); Занемарен непознатиот параметар|заглавие=(help); Занемарен непознатиот параметар|тираж=(help); Занемарен непознатиот параметар|издательство=(help); Занемарен непознатиот параметар|год=(help); Занемарен непознатиот параметар|автор=(help); Отсутно или празно|title=(help) - Предлошка:БРЭ
- Philologia slavica: К 70-летию академика Н. И. Толстого. М., 1993;