Куќа на Ќитановци (Вевчани)
Куќа на Ќитановци, позната и како Куќа на Китановци — староградска куќа во селото Вевчани, Македонија. Куќата е прогласена за споменик на културата на Македонија.[1]
| Куќа на Ќитановци | |
|---|---|
.jpg) Поглед кон куќата | |
 | |
| Општи податоци | |
| Статус | Споменик на културата |
| Вид | куќа |
| Стил | староградски |
| Место | Вевчани, Струшко |
| Земја | Македонија |
| Почната | 1904 |
| Завршена | 1906 |
| Нарачател | Андре Китаноски |
| Технички податоци | |
| Катови | 3 |
| Подна површина | 193 м2 |
Историја уреди
Позадина уреди
Претходниот дом на Ќитановци, поточна на Андре Ќитаноски, била веднаш над стариот среден јаз што тече низ Вевчани. Ќитановци тоа место го викале „Долни Ќитаној“. Од оваа куќа е сочуван камен од ќошот на кого е издлабена годината 1872 година. Истиот камен е сега во куќата на Андре.[2]
Изградба и почетоци уреди
Куќата почнал да ја гради Андре Ќитаноски со негови средства стекнати во градот Галати, Влашка,[3] денешна Романија, кој во 1898 година го купил плацот и почнал да го рамни местото.[2] Камен-темелникот бил поставен пролетта 1904 година. На свеченоста присуствувале охридскиот валија и чаушот со дваесетина војници. Куќата била завршена во 1906 година. Во целата градба (куќата, авлиите, просториите за стоката и економијата, плевната, куличето и подѕидувањето на јазот и целиот простор) се вградени околу 2.500 кубни метри камен. Тогаш, за прват бил употребен цемент во некоја куќа од Струшко-охридскиот регион.[2] Просториите во кои бил користен цемент служеле како простории за личната хигиена. Во периодот колку што траела градбата постојано биле ангажирани 25 работници, а греди и друг материјал се носеле од планината Јабланица.[2] Каменот, кој го делкале познатите дримколски мајстори, бил плаќал во злато. Биле воспоставени и пет варници. Подоцна, една од тие пет варници, служела како бунар. Дрвенаријата била правена на лице место од вевчански мајстори. Бил изграден и дрвен мост кој ја поврзувал куќата со дворот, авлијата и бавчата. Во 1906 година, Ќитановци се вселиле во куќата.[3]
Еден дел од дворот бил покриен (сулдерма) со ќерамиди, на крајот на двор имало чешма која постојано течела.[2] Во 1908 година, од Солун бил купен тросед, двосед, фотељи, огледало и пиштол со дрвена футрола.[3]
Постоела и семејна стражарница, за да ги чува децата и жените од арнаутските банди, чија цел на напади биле богатите печалбарски семејства.[4]
Во 1925 година, во оваа куќа е направен и првиот македонско-романски речник со 87 збора.[3]
Во 1941 година дел од имотнината на куќата бил одземен од албанските власти. Подоцна, тука била сместена и партизанската радиостаница. За време на НОБ, во 1944 година во куќата бил одржан првиот состанок на НОО за Струшко. Во неа е формиран и првиот Народен одбор на струшката околија. Во знак на заслуга, на 2 август 1954 година, на куќата е откриена и спомен плоча.[3][4]
Во 1946 година, за прв пат бил сменет покривот. Во 1994 година, повторно бил сменет покривот.[3]
Пролетта 2006 година бил поправан симсот на балконите.[3]
Во 2011 година, куќата бил прогласена за Споменик на културата.[3]
Архитектура уреди
Куќата на Ќитановци претставува високо развиена куќа со троделна поделба на основата и средиштно поставен чардак.[5]
Икона-заштитничка на куќата е Богородица, донесена од Одеса како подарок, која била вградена во еден од ѕидовите, во присуство на три попови.[3][4]
Мебелот во куќата бил донесен од европските средишта, а целиот приход кој семејството го заработил од ресторанот на брегот на Црното Море, го насочувале кон изградба на куќата во највисок стил.
Поистакнати лица кои живееле во куќата уреди
- Мишо Китаноски ― публицист и хроничар на Вевчани[4]
Познати лица кои влегле во куќата уреди
- Кузман Јосифовски Питу и Владо Малески престојувале за време на Втората светска војна[4]
Куќата во уметноста уреди
Куќата е спомената во песните „У Китаној“ од Сашо Бетоски, и „Куќата вевчанска китаноска“ од Васил Мукаетов.[4] Еден од сопствениците на куќата, Мишо Ќитаноски, ја напишал песната „Песна за Вевчани“ каде ја спомнува неговата куќа.[6]
Галерија уреди
-
Спомен-плоча за одржан состанок во НОБ -
Влезот -
Куќата во 2018 година -
Куќата во 2018 година -
Куќата во 2023 година -
Куќата во 2023 година -
Куќата во 2023 година -
Куќата во 2023 година
Наводи уреди
- ↑ Список на заштитени добра. Состојба до 31.12.2012. Скопје: Управа за заштита на културното наследство.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Ќитаноски, Мишо. Куќата на Ќитановци во Вевчани, Македонија. стр. де факто 2 (нема наведено страници во брошурата).
|access-date=бара|url=(help) - ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 Ќитаноски, Мишо. Куќата на Ќитановци во Вевчани, Македонија. стр. де факто 3 (нема наведено страници во брошурата).
|access-date=бара|url=(help) - ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 „Весникот „Нова Македонија" пишува: Во Вевчани Куќата на Китановци 110 години му оделева на времето“. publicitet.mk. 29 октомври 2016. Посетено на 10 февруари 2023.
- ↑ „Архитектура“. Vevcani info. Архивирано од изворникот на 2016-08-22. Посетено на 17 ноември 2018.
- ↑ Ќитаноски, Мишо. Куќата на Ќитановци во Вевчани, Македонија. стр. де факто 4 (нема наведено страници во брошурата).
|access-date=бара|url=(help)
Надворешни врски уреди
Куќа на Ќитановци (Вевчани) на Ризницата ?
41°14′28.29″N 20°35′28.55″E / 41.2411917° СГШ; 20.5912639° ИГД