Википедија

Кукута

Кукута (науч. Conium maculatum), разговорно познат како шипки, отровен пенар или див пенар — високо отровно двегодишно тревно цветно растение од семејството на моркови штитоцветни, кое живее во Европа и Северна Африка. Цврсто растение кое било способно да живее во различни средини, Кукута бил широко натурализиран на места надвор од неговиот роден опсег, како што се делови од Австралија, Западна Азија и Северна и Јужна Америка, каде што е однесен. Тој бил способен да се шири и со тоа да стане инвазивен плевел.

Илустрација од 19 век на Conium maculatum

Сите делови на растението се токсични, особено семињата и корените, а особено ако се голтнат. Под соодветни услови растението расте доста брзо во текот на сезоната на растење и може да достигне висина од 2 метри, со долг продорен корен. Растението има карактеристичен мирис кој обично се смета за непријатен кога го носи ветрот. Шупливите стебла обично се забележуваат со темна кафеава боја пред растението да умре и стануваат суви и кафеави по завршувањето на неговиот двогодишен животен циклус.

Таксономија

уреди

Името на родот „Кукута“ се однесува на koneios, грчкиот збор за „вртење“ или „виор“, алудирајќи на вртоглавицата која е ефект од отровот на растението по внесување во организмот. На англиски јазик го викаат хемлок.

Растението било идентификувано од Карл Линеј во неговата публикација од 1753 година..[1]

Опис

уреди
 
Може да порасне до висина од 1,5 до 3 метри.

Кукута е тревно двогодишно цветно растение кое расте до 1,5 - 2,5 метри високо, со мазно, зелено, шупливо стебло, обично набраздено со црвена или виолетова боја на долната половина од стеблото. Сите делови на растението се без влакна (голи): листовите се со две до четири перки, ситно поделени и чипкасти, целокупно триаголни во форма, до 50 см долги и 40 см широки.[2] Цветот е мал и бел, и секој цвет има пет ливчиња.[3] Растението изгледа како растението див морков (Daucus carota).

Распространетост

уреди

Растението потекнувало од Европа и средоземниот регион.[4]

Живеалиште им се некои шуми (и на други места) во повеќето окрузи на Британските Острови;[5] во Алстер особено во округот Даун, округот Антрим и округот Лондондери.[6]

Се одомаќило во Азија, Северна Америка, Австралија и Нов Зеланд.[7][8][9] Понекогаш се среќава околу реките во југоисточна Австралија и Тасманија. 

Екологија

уреди

Растението Кукута често се наоѓа во водена почва, особено во близина на потоци, ровови и други водени површини. Се појавува и на патиштата, на рабовите на култивирани полиња и на отпадни површини.[8] Кукутаот расте во прилично влажна почва,[10] но исто така и на посуви груби пасишта, патишта и нарушена почва. Го јадат ларвите на некои пеперуги, вклучително и молци, особено отровниот молец Agonopterix alstroemeriana.

Токсичност

уреди

Отровната кукута е исполнет со конини и со некои слични отровни алкалоиди и е отровен за сите цицачи (и многу други организми) кои го јадат. Интоксикација била забележана кај говеда, свињи, овци, кози, магариња, зајаци и коњи. Внесување повеќе од 150-300 мг конин, приближно еднаков на шест до осум лисја, може да биде фатален за возрасни луѓе.[11] Семињата и корените се исто така токсични, повеќе од листовите.[12] Додека токсичноста на кукута првенствено произлегува од консумирање, труењето може да биде резултат и од вдишување и од контакт со кожата.[13]  Земјоделците, исто така, треба да внимаваат сеното што им се дава на животните да не го содржи ова растение. Отровната кукута е најотровна во пролет кога концентрацијата на γ-коницеин (претходник на други токсини) е на својот врв.[14][15]

Алкалоиди

уреди
 
Хемиска структура на еден од двата енантиомери, изомерот ( S )-(+), на конининот, каде што природните мешавини се сметаат за веројатни рацемати (еднакви мешавини) на овој и ( R )-(-) изомерот.[16]

Кукута е познато растение по тоа што е исклучително отровно. Неговите ткива содржат различни алкалоиди. Во цветните пупки, главниот пронајден алкалоид бил γ-коницин. Оваа молекула подоцна се трансформира во конинин за време на развојот на плодот.[17] Алкалоидите се испарливи; затоа, истражувачите претпоставуваат дека овие алкалоиди играат важна улога во привлекувањето на опрашувачите како што се пеперугите и пчелите.[18]

Кукута ги содржи пиперидинските алкалоиди конинин, N- метилкониин, конхидрин, псевдоконхидрин и гама-коницеин (или г-коницеин), кој е претходник на другите алкалоиди на кукута.[8][19][20][21]

Кониинот има хемиска структура и фармаколошки својства слични на оние на никотинот.[8][22] Кониинот делува директно на централниот нервен систем преку инхибиторно дејство на никотинските ацетилхолински рецептори. Во доволно високи концентрации, конининот може да биде опасен за луѓето и добитокот.[20] Со неговата висока моќност, ингестијата на навидум мали дози лесно може да предизвика респираторен колапс и смрт.[23]

Содржината на алкалоид пронајден во Кукута, исто така, влијае врз терморегулаторниот центар со феномен наречен периферна вазоконстрикција, што резултира со хипотермија кај телињата.[24] Дополнително, било откриено дека алкалоидот ги стимулира симпатичките ганглии и го намалувал влијанието на парасимпатичните ганглии кај стаорци и зајаци, предизвикувајќи зголемен пулс.[25]

Кониинот, исто така, има значителни токсични ефекти врз бубрезите. Присуството на рабдомиолиза и акутна тубуларна некроза било прикажано кај пациенти кои умреле од труење со кукута. За дел од овие пациенти било откриено и акутно оштетување на бубрезите.[26] Кониинот е токсичен за бубрезите, бидејќи доведува до стегање на сфинктерот на мочниот меур и на крајот до акумулација на урината.[27]

Токсикологија

уреди

Кратко време по внесување во организмот, алкалоидите предизвикуваат потенцијално фатална невромускулна дисфункција поради откажување на респираторните мускули. Акутната токсичност, ако не е смртоносна, може да се реши со спонтано закрепнување, под услов да се избегне понатамошна изложеност. Смртта може да се спречи со вештачка вентилација додека ефектите не исчезнат 48-72 часа подоцна.[8] За возрасен, ингестија на повеќе од 100 mg (0,1 грам) кониин (околу шест до осум свежи листови или помала доза од семиња или корен) може да биде фатална. Ефектите слични на наркотици може да се забележат веднаш по 30 минути по ингестијата на зелената лисна материја од растението, при што жртвите заспиваат.[28]

Почетокот на симптомите е со мускулна парализа што доведува до парализа на респираторните мускули, предизвикувајќи смрт поради недостаток на кислород.[29]

Забележано е дека отруените животни се враќаат да се хранат со растението по првичното труење. Хроничната токсичност ги погодува само бремените животни, при што потомството се раѓа со малформации. Оштетувањето на фетусот поради хронична токсичност е неповратно. Иако артрогрипозата може хируршки да се коригира во некои случаи, повеќето од неформираните животни умираат. Ваквите загуби може да бидат потценети, барем во некои региони, поради тешкотијата да се поврзат малформациите со многу пораното труење на мајките. 

Бидејќи не е достапен специфичен противотров, превенцијата е единствениот начин да се спречи труењето предизвикано од растението. Се сметало дека алкалоидите на ова растение може да навлезат во синџирот на исхрана на човекот преку млекото и птиците, но научните студии ги отфрлиле овие тврдења.[30]

Историски и културни референци

уреди

Во Стара Грција, ова растение се користело за труење на осудените затвореници. Кукута било растението кое ги убило Терамен, Сократ, Полемарх и Фокион.[31] Сократ, најпознатата жртва на труење, бил обвинет за безбожност и расипување на умовите на младите луѓе од Атина во 399 г. п.н.е.

Галерија

уреди
  •  
    Отровно растение
  •  
    Conium maculatum во Чино, Калифорнија
  •  
    Семето кон крајот на летото
  •  
    Смртта на Сократ, од Жак-Луј Давид (1787)

Наводи

уреди
  1. ↑ „Conium maculatum (poison hemlock)“. www.cabi.org. Посетено на 2020-12-03.
  2. ↑ Altervista Flora Italiana, Cicuta maggiore, Conium maculatum L. includes photos and European distribution map
  3. ↑ Holm, LeRoy G. (1997). World weeds: natural histories and distribution. New York: Wiley. ISBN 0471047015.
  4. ↑ Vetter, J (September 2004). „Poison Hemlock (Conium maculatum L.)“. Food Chem Toxicol. 42 (9): 1374–82. doi:10.1016/j.fct.2004.04.009. PMID 15234067.
  5. ↑ Clapham, A.R.; Tutin, T.G.; Warburg, E.F. (1968). Excursion Flora of the British Isles (2. изд.). ISBN 0521-04656-4.
  6. ↑ Hackney, P., уред. (1992). Stewart & Corry's Flora of the North-east of Ireland. Institute of Irish Studies and The Queen's University of Belfast. ISBN 0-85389-446-9.
  7. ↑ „Atlas of Living Australia, Conium maculatum L., Carrot Fern“. Архивирано од изворникот на 2015-09-19. Посетено на 2015-06-13.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Schep, L. J.; Slaughter, R. J.; Beasley, D. M. (2009). „Nicotinic Plant Poisoning“. Clinical Toxicology. 47 (8): 771–781. doi:10.1080/15563650903252186. PMID 19778187.
  9. ↑ Zehui, Pan; Watson, Mark F. „31. Conium Linnaeus, Sp. Pl. 1: 243. 1753“. Flora of China. Посетено на January 23, 2017.
  10. ↑ Online Atlas of the British and Irish Flora: Conium maculatum
  11. ↑ Hotti, Hannu; Rischer, Heiko (2017-11-14). „The killer of Socrates: Coniine and Related Alkaloids in the Plant Kingdom“. Molecules. 22 (11): 1962. doi:10.3390/molecules22111962. ISSN 1420-3049. PMC 6150177. PMID 29135964.
  12. ↑ „IPCS INCHEM: International Programme on Chemical Safety“. Choice Reviews Online. 34 (11): 34–6285-34-6285. 1997-07-01. doi:10.5860/choice.34-6285. ISSN 0009-4978.
  13. ↑ DNRP-WLRD-RRS Staff (November 28, 2016). „Poison-hemlock“. Noxious Weeds in King County, Weed Identification Photos. Seattle, WA: Department of Natural Resources and Parks (DNRP), Water and Land Resources Division (WLRD), Rural and Regional Services (RRS) section. Посетено на January 23, 2017.
  14. ↑ Cheeke, Peter (31 Aug 1989). Toxicants of Plant Origin: Alkaloids, Volume 1 (1. изд.). Boca Raton, Florida: CRC Press. стр. 118. ISBN 978-0849369902.
  15. ↑ „Poison Hemlock: Options for Control“ (PDF). co.lincoln.wa.us. Lincoln County Noxious Weed Control Board. Архивирано од изворникот (PDF) на 4 March 2016. Посетено на 3 May 2015.
  16. ↑ Stephen T. Lee; Benedict T. Green; Kevin D. Welch; James A. Pfister; Kip E. Panter (2008). „Stereoselective potencies and relative toxicities of coniine enantiomers“. Chemical Research in Toxicology. 21 (10): 2061–2064. doi:10.1021/tx800229w. PMID 18763813.
  17. ↑ Cromwell, B. T. (October 1956). „The separation, micro-estimation and distribution of the alkaloids of hemlock (Conium maculatum L.)“. Biochemical Journal. 64 (2): 259–266. doi:10.1042/bj0640259. ISSN 0264-6021. PMC 1199726. PMID 13363836.
  18. ↑ Roberts, Margaret F. (1998), „Enzymology of Alkaloid Biosynthesis“, Alkaloids, Springer US, стр. 109–146, doi:10.1007/978-1-4757-2905-4_5, ISBN 9781441932631
  19. ↑ Reynolds, T. (June 2005). „Hemlock Alkaloids from Socrates to Poison Aloes“. Phytochemistry. 66 (12): 1399–1406. doi:10.1016/j.phytochem.2005.04.039. PMID 15955542.
  20. ↑ 20,0 20,1 Vetter, J. (September 2004). „Poison Hemlock (Conium maculatum L.)“. Food and Chemical Toxicology. 42 (9): 1373–1382. doi:10.1016/j.fct.2004.04.009. PMID 15234067.
  21. ↑ „Conium maculatum TOXINZ - Poisons Information“. www.toxinz.com. Архивирано од изворникот на 2017-05-23. Посетено на 2017-05-29.
  22. ↑ Brooks, D. E. (2010-06-28). „Plant Poisoning, Hemlock“. MedScape. eMedicine. Посетено на 2012-03-02.
  23. ↑ Tilford, Gregory L. (1997). Edible and Medicinal Plants of the West. ISBN 978-0-87842-359-0.
  24. ↑ López, T.A.; Cid, M.S.; Bianchini, M.L. (June 1999). „Biochemistry of hemlock (Conium maculatum L.) alkaloids and their acute and chronic toxicity in livestock. A review“. Toxicon. 37 (6): 841–865. doi:10.1016/s0041-0101(98)00204-9. ISSN 0041-0101. PMID 10340826.
  25. ↑ Forsyth, Carol S.; Frank, Anthony A. (July 1993). „Evaluation of developmental toxicity of coniine to rats and rabbits“. Teratology. 48 (1): 59–64. doi:10.1002/tera.1420480110. ISSN 0040-3709. PMID 8351649.
  26. ↑ Rizzi, D; Basile, C; Di Maggio, A; и др. (1991). „Clinical spectrum of accidental hemlock poisoning: neurotoxic manifestations, rhabdomyolysis and acute tubular necrosis“. Nephrol. Dial. Transplant. 6 (12): 939–43. doi:10.1093/ndt/6.12.939. PMID 1798593.
  27. ↑ Barceloux, Donald G. (2008), „Poison Hemlock (Conium maculatum L.)“, Medical Toxicology of Natural Substances: Foods, Fungi, Medicinal Herbs, Plants, and Venomous Animals, John Wiley & Sons, Inc., стр. 796–799, doi:10.1002/9780470330319.ch131, ISBN 9780470330319
  28. ↑ Drummer, Olaf H.; Roberts, Anthony N.; Bedford, Paul J.; Crump, Kerryn L.; Phelan, Michael H. (1995). „Three deaths from hemlock poisoning“. The Medical Journal of Australia. 162 (5): 592–593. doi:10.5694/j.1326-5377.1995.tb138553.x. PMID 7791646.
  29. ↑ „Conium maculatum L.“. Inchem. IPCS (International Programme on Chemical Safety). Посетено на 2012-07-06.
  30. ↑ Frank, A. A.; Reed, W.M. (April 1990). „Comparative Toxicity of Coniine, an Alkaloid of Conium maculatum (Poison Hemlock), in Chickens, Quails, and Turkeys“. Avian Diseases. 34 (2): 433–437. doi:10.2307/1591432. JSTOR 1591432. PMID 2369382.
  31. ↑ Blamey, M.; Fitter, R.; Fitter, A. (2003). Wild flowers of Britain and Ireland: The Complete Guide to the British and Irish Flora. London: A & C Black. ISBN 978-1408179505.

Надворешни врски

уреди
  • „Conium“. Flora Europaea. Royal Botanic Garden Edinburgh.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кукута&oldid=5266930“