Заеднички мир

Заеднички мир (старогрчки: Κοινὴ Εἰρήνη, Коине Ирини) — еден од највлијателните концепти на грчката политичка мисла од 4 век п.н.е., заедно со идејата за панхеленизмот. Терминот го опишува и концептот на посакуван, постојан мир меѓу грчките градови-држави (полиси) и еден вид мировен договор кој ги исполнува трите основни критериуми на овој концепт: тој морал да ги вклучи сите грчки градови-држави, да се признае автономијата и еднаквоста на сите градови-држави без да се води сметка за нивната воена моќ, и тој морал да биде замислен да остане во сила трајно.

Грчката божица Ирина, олицетворение на мирот, го држи Плут, богот на богатството, во рацете (римска копија на статуа од Кефисодот ; Атина околу 370 п.н.е.

Застапниците на Заедничкиот Мир го гледале како начин да се стави крај на ендемската војна што ги зафатило грчките полиси од избувнувањето на Пелопонеската војна во 431 п.н.е. Од Кралскиот мир од 387/6 п.н.е. до основањето на Коринтскиот Сојуз во 338 п.н.е., идејата за Заеднички мир влијаела на сите мировни договори меѓу грчките полиси. На крајот, сепак, се покажало дека само силна хегемонистичка сила може долго да одржува сеопфатен мир. Во современи времиња, концептот е оживеан и во 20 век, принципот на Заеднички мир претставува камен-темелник на меѓународните организации како Лигата на народите и Обединетите нации.

Идеја

Идејата за заеднички мир се развила од постарите идеи кои постепено се формирале во политичките интеракции од 5 век п.н.е. во Грција. Нејзиното привремено спроведување, сепак, се должи помалку на реализацијата на потребата за постојан мир, отколку на фактот дека се сметало дека им служи на интересите на неколку последователни хегемонистички сили. Според тоа, историјата на Заеднички мир не е само дел од историјата на идеите, туку и од дипломатската историја на Грција во децениите помеѓу Пелопонеската војна и доаѓањето на Филип II Македонски и Александар Велики и нивното освојување на полисите.

Развој

Спартански хоплит

Грчкиот збор Eirene (Ирена), кој првично означувал само „состојба на мир“, го развил поврзаното значење на „мировен договор“ на почетокот на 4 век п.н.е. Ова било последица на промената на ставовите за војната и мирот генерално. Веќе во 5 век п.н.е., војните меѓу грчките полиси биле завршувани со договори, кои станале познати како спондај (σπονδαί), синтекај (συνθήκαι) или дијалисес полему (διάλυσεις πολέμου). Сите овие услови на крајот само укажувале на примирје или привремен прекин од војната. Но, како резултат на бескрајната војна од средината на тој век, постепено се развила идејата дека состојбата на мир наместо војна треба да биде нормална состојба на меѓународните работи. Ова се рефлектира во зголемената важност на терминот Eirene и во неговата употреба како термин за мировни договори.

Терминот „Заеднички мир“ првпат бил употребен во 391 п.н.е., во врска со неуспешните преговори меѓу Атина и Спарта за ставање крај на Коринтската војна. Атинскиот политичар Андоцид во својот говор ги советувал своите сограѓани за прифаќање koine eirene. Веројатно терминот веќе бил навлезен во општиот јазик пред ова, но овој говор е првата потврда. Првиот договор во кој всушност биле користени термините eirene и koine eirene бил „Кралскиот мир“ наметнат од Спартанците и Персијците во 387/6 п.н.е. Фразата koine eirene се појавува само во официјален документ за прв пат во мировниот договор склучен по битката кај Мантинеја во 362 година п.н.е.

Општо земено, терминот koine eirene е ретко потврден во современите извори. Авторите како Исократ, Демостен и Ксенофонт воопшто не го користеле во своите дела. Но, тие се однесуваат на неговите суштински карактеристики за секој од мировните договори кои историчарот Диодор од 1 век п.н.е. постојано ги нарекува koine eirene. Фактот дека Диодор го засновал својот извештај за периодот од 386 до 361 година на современиот автор Ефор, многу веројатно го прави терминот во општа употреба во тоа време. Се појавува и во натписот од средината на 4 век п.н.е. од Аргос, познат како Одговор на сатрапите, чиј точен датум и околности се непознати.

Карактеристики

Во говорот на Андоцид и одредбите на Кралскиот мир се откриваат две карактеристики кои биле нови за мировните договори во тоа време. Една од нив била дека сите грчки град-држави (со неколку исклучоци) требало да бидат автономни. Другата била дека секој од овие нацрт-договори биле испратени до сите полиси. Затоа, мирот повеќе не се претставувал како билатерален договор меѓу два поранешни непријателски полиси или сојузи, туку како мултилатерален договор, кој исто така би ги опфатил сите страни кои не биле вклучени во судирот, колку што е можно повеќе.

Третата карактеристика не е експлицитно спомената, но може да се заклучи од отсуството на одредено временско ограничување. Во 5 век претставувало практика мировните договори да имаат одреден период на важност. Триесетгодишниот мир од 446/5 п.н.е. помеѓу Атина и Спарта бил именуван за периодот кога се очекувало да трае. Никискиот мир од 421 година п.н.е. требало да трае педесет години, додека договорите со одреден период од сто години практично требало да траат вечно. Ова произлегува од идејата дека мирот не се склучувал меѓу државите како такви, туку меѓу нивното население, а со тоа и најдолгиот можен временски период што би можел да трае еден договор бил животот на една генерација - која можела само да склучува договори за самиата себе, а не и за нејзините потомци. Спротивно на тоа, коине во принцип бил дизајниран да трае вечно. Иако тоа всушност не била експлицитно наведено во договорите, тоа е јасно од внатрешната логика на клаузулите за автономија, бидејќи независноста со хронолошки граници не би била независност.

Мултилатералност

Биста на Перикле

Билатералните мировни договори од 5 век п.н.е. помеѓу Атина и Спарта во голема мера ги игнорирале интересите на другите страни - вклучително и нивните сопствени сојузници, кои дури и не биле консултирани. Дури и договорот од 404 п.н.е., според кој завршила Пелопонеската војна и во пракса претставува диктат од спартанската страна, формално бил договор меѓу Спарта и Атина. Тој не содржел никакви услови во врска со сојузниците на Атина во Делскиот Сојуз и всушност бил склучен и покрај противењето на сојузниците на Спартанците. Според тоа, договорот во целост ги одразува условите и идеите на 5 век, во кој имало само две големи хегемонистички сили во Грција, на кои биле подредени сите други полиси.

Идејата за мултилатерален панхеленски договор не била нова. По поразот по инвазијата на Ксеркс, општ мир бил склучен во 481 година, иако тој бил привремен. Во 450 п.н.е., се наведува дека Перикле сакал да свика општа мировна конференција во Атина. Се известува дека одбивањето на Спартанците да учествуваат поради нивниот страв од атинската хегемонија значело дека тоа всушност никогаш не се случило. Освен некои мултилатерални договори меѓу поединечни полиси во Сицилија и Јонија, верското здружение на Амфиктионскиот Сојуз бил единствениот мултилатерален договор на античка Грција кој бил траен и значаен. Амфиктионската заклетва се откажала од уништување на земјите-членки во војна или отстранување на нивната вода. Полисите кои ја прекршиле оваа заклетва и самите би биле загрозени со уништување. Ова би можело да биде претходник на коине еирене.

Тоа што станало сè повообичаено да се склучуваат мировни договори врз основа на коине еирене по 387 г.п.н.е. имало практичен аспект. Последователните хегемонијални сили не биле поединечни полиси, туку неколку спротивставени полиси или сојузи со приближно еднаква сила. Со нив мирот бил можен само ако сите заедно се согласат. За општо прифаќање на таков мултилатерален договор, клаузулата за автономија била првиот услов.

Клаузула за автономија

Грчкиот термин автономија го означува правото и способноста на граѓаните на полисот да го користат својот правен систем или номос (νόμος) и да бидат ослободени од секакво потчинување на други полиси. Бидејќи полисот станал карактеристичен облик на државата во Грција, во нивните меѓусебни односи постоел непишан закон дека секој од нив – дури и најнезначајните – треба да биде автономен. Единствен исклучок од ова биле малите градови Атика и Лаконија, кои долго време биле целосно интегрирани во атинскиот и спартанскиот полис. Тоа претставувало извор на значителна тензија во IV век, кога Тебанците се обидиле да ги вклучат градовите Беотија во еден полис на ист начин.

Меѓутоа, по Персиските војни, подготвеноста да се формираат лиги, наречени коине или symmachiai под водство на хегемонска сила се зголемила. Тие биле влезени доброволно, така што теоретски не бил нарушен принципот на автономија. Но, бидејќи персиската закана опаѓала во значење, се сметало дека Атињаните сакале да го претворат Делскиот сојуз што ќе го контролират тие како поморска империја. Така, Атињаните ги нарушиле основите на автономијата: слободата на полисите да живеат под сопствените политички системи, да бидат ослободени од гарнизони, свештеници, надворешна правна јурисдикција и данок. Воведувањето на форос (φόρος, т.е. придонеси за воени цели), преместувањето на ризницата на лигата од Делос во Атина и присилното воведување на демократски устави засновани на атинскиот модел кај некои членови на лигата, се чинело дека го прекршуваат принципот на автономија.

Спартанците, чијашто Пелопонески сојуз бил релативн лабаво организиран, почнале да го користат барањето за автономија како дипломатско средство за да ја ослабат Атинскиот Сојуз од средината на 5 век п.н.е. Жалбите на сојузниците на Атињаните ги прифатиле како свои: за време и по Пелопонеската војна, Спартанците се претставувале како заштитници на слободата на сите грчки држави. Така, клаузулата за автономија не била само клучна компонента на секој Заеднички мир затоа што помалите град-држави ја гледале како начин да ја обезбедат својата независност, туку и и уште поважно затоа што поголемите сили можеле да ја искористат за да ги унапредат своите интереси.

Развој на заедничкиот мир

Дали мировниот договор претставувал заеднички мир или не, денеска е неизвесно за некои договори. Во продолжение, се користело широка дефиниција за да се разјасни развојот на идејата за Заедничкиот мир. Критериуми за вклучување се клаузулата за автономија и дозволата за приклучување на сите грчки полови, без разлика дали таа опција е навистина прифатена.

Пропаднат мир од 391 п.н.е

Во 392/1 п.н.е., во текот на Коринтската војна, Спарта поднела првична понуда за мир до персискиот сатрап на Лидија, Тирибаз. Спартанците биле под притисок да се извлечат од нивната безнадежна војна во Мала Азија и истовремено да ја обноват својата воена надмоќ во континентална Грција. За ова било неопходно, прво, да се отстапи персиската контрола над грчките градови Јонија и, второ, да се прекинат сојузите на Персијците со грчките противници на Спарта, особено со Атина. Истовремено, Големиот крал требало да биде убеден дека нема да се формира нова грчка сила во Егејското Море што би можела да ја предизвика персиската контрола врз јонските градови.

Договорот кој би ги решил сите овие проблеми бил Спарта и Персија да гарантираат автономија на сите грчки држави (освен оние во Мала Азија). Спартанците тогаш би можеле да укажат на заштитата на општо признатиот принцип како исход од војната. Во исто време, ова требало да им овозможи на Спартанците да го поделат грчкиот свет на голем број слаби поединечни држави, обезбедувајќи ја спартанската хегемонија и задоволувајќи ја персиската желба за безбедност. Грчките полиси природно го отфрлиле договорот без контрола. И персискиот крал Артаксеркс II бил склонет кон отфрлување на договорот. Тој го отповикал Тирибаз и го заменил со нов сатрап, Струтас, кој го зајакнал персискиот сојуз со Атина.

Неколку месеци подоцна, Спартанците се обиделе да се помират со нивните грчки непријатели на конференција во нивниот град. Уште еднаш, тие го направиле принципот на автономија основа на секој договор, овојпат со отстапки за Атина и Теба. Атињаните би ги задржале островите Лемнос, Имброс и Скирос, додека би било признаено тебанското поседување на Орхомен.

За време на овие преговори, терминот „Заеднички мир“ бил за прв пат употребен за сите Грци. Атинскиот оратор Андоцид го употребил во еден говор, во кој напразно ги поттикнувал своите сонародници да ја прифатат спартанската понуда:

Размислете и за ова, Атињани: токму сега преговарате за мир и слобода заеднички за сите Грци и предизвикувате сите да споделуваат контрола над сè.

—Андокид, „За мирот“ 17

Андокид направил разлика меѓу договори и вистински мир. Тој се повикал на панеленскиот идеал, притоа идеализирајќи го проектот за заеднички мир. Меѓутоа, додека го правел тоа, тој го испуштил фактот дека јонските градови за чија слобода Атина војувала со Персија стотина години претходно, ќе бидат напуштени како резултат на овој договор. На крајот, Атињаните го отфрлиле договорот главно поради тоа (и затоа што по нивниот сојуз со Струтас, тие верувале дека се во посилна позиција).

Мир на Анталкида

Кралот Артаксеркс смета дека градовите во Азија се негови, како и островите Клазомени и Кипар, но дека на сите грчки градови големи и мали треба да им се дозволи да бидат автономни, освен Лемнос, Имброс и Скирос, кои треба да бидат атински, како по старо. И ако некој не го прифати овој мир, ќе војувам против нив, со оние што го сакаат тоа, по копно и по море, со бродови и со пари.

—Ксенофон, „Хеленика“ 5.1.31

Ксенофонт

Меѓутоа, успесите на атинската флота во 390 п.н.е. довеле до преиспитување на персискиот двор, кој не сакал Атињаните да станат премногу силни. Струтас бил заменет две години подоцна од неговиот претходник Тирибаз, кој преговарал за мир со спартанскиот пратеник Анталкида. Договорот што произлегол, познат како „Мирот на Анталкида“ или „Кралскиот мир“ во суштина ги прифатил спартанските предлози од 392/1. Најважните услови биле вклучување на сите грчки држави и гарантирање на нивната слобода и автономија. Единствено јонските градови, Кипар и Клазомени, кои останале под персиска контрола, и трите гореспоменатите острови под атинска власт биле исклучени. Атињаните морале да ги предадат сите други поседи и распаѓањето на сите сојузи било неизбежна последица на договорот. Клучниот пасус доаѓа од Ксенофон, чија Хеленика е најважниот извор за овој период:

за добрата среќа на Атињаните и сојузниците на Атињаните: така што Спартанците ќе им дозволат на Грците да бидат слободни и автономни и да живеат во мир, поседувајќи ја безбедно целата своја (територија), [и така дека [мирот и пријателството за кои Грците] и кралот [се заколнаа] ќе бидат во сила [и ќе опстојат] во согласност со 15-те договори]

—Родос и Озборн, „Грчки историски натписи 404–323 п.н.е.“ (2007), бр. 22.

Повеќето научници го гледаат Анталкидскиот мир како прв пример за заеднички мир. Херман Бенгтсон заедничкиот мир го прифаќа како пропратен ефект на договорот, кој првично бил само декрет на Големиот крал (од кој го добил и своето име). Спартанците биле назначени за чувари (prostatai) на мирот, со моќ да ги толкуваат и спроведуваат неговите одредби. Сите грчки држави се заколнале дека ќе го почитуваат овој декрет во Спарта - во светлината на заканата на Големиот крал дека ќе војува со секој што ќе одбие да го стори тоа. Овој факт и горенаведените исклучоци покажуваат дека заедничкиот мир не бил целосно постигнат. Додека автономијата и вклучувањето на сите градови биле загарантирани, тие биле целосно зависни од интересите на истите тие сили кои го иницирале и гарантирале заедничкиот мир.

Артаксеркс немал намера на Грција да и обезбеди траен мир, туку да ја подели и политички да ја ослабне. Спартанците покажале желба за мир, но и желба да си обезбедат сопствена хегемонија. Спартанското толкување на автономијата барало распуштање на сите сојузи освен нивниот сопствено Пелопонески Сојуз, бидејќи тој не бил обединет или централно организиран, туку наместо тоа бил систем на билатерални договори што Спартанците ги имале склучено со секој поединечен член. Според Спартанското гледиште, билатералните договори меѓу поединечни држави не биле вклучени во забраната за сојузи контролирани од хегемонска сила, иако во пракса тоа е токму она што била Пелопонеската лига.

Затоа, Спартанците останале најсилната воена сила во Грција. Под изговор дека го штитат принципот на автономија, тие одржувале хегемонистичка позиција во следните неколку години, што во голема мера ја злоупотребувало автономијата на другите држави, како што се Халкидскиот Сојуз и градот Мантинеја.

Заедничкиот мир од 375 п.н.е

Во 382 п.н.е., Спартанците ја зазеле Кадмеја, тврдината на Теба, чија зголемена сила им претставувала трн во око. Овој чин ги чинело остатокот од нивната заслуга како заштитници на автономијата и довело до Беотска војна со Тебанците и нивните атински сојузници. Во текот на ова, во пролетта 377 п.н.е., била основана Втората атинска конфедерација. Оваа лига претставува прекршување на клаузулите од Мирот на Анталкида. Но, можно е мнозинството од егејските острови и крајбрежните држави во тој момент да ја гледале Атина како подобар застапник на принципот на автономија, како резултат на нивната поддршка за Тебанците. Договорот за сојузот бил експлицитно склучен:

Така, Атињаните умно ја искористиле ситуацијата и обновувањето на поморската конфедерација јасно го донело со себе заложбата за одржување на мирот на кралот. Биле потребни помалку од триесет години спартанска хегемонија за да се сменат ставовите кон Атинското Кралство. Првиот соју бил претставен како закана за автономијата, но за вториот се тврдело дека е нејзин заштитник. За да се спречат Атињаните повторно да заземат хегемонска позиција, новата лига била организирана во согласност со принципите на заедничкиот мир. Ова е знак дека овие принципи биле општо прифатени во тоа време.

Кога воените судири со Спарта стагнирале во 375 п.н.е., во Спарта и Атина се развила идеја за мир. Спартанците повеќе не можеле да се надеваат на победа и Атињаните ги постигнале своите цели: ослободување на Теба од контролата на Спартанците и признавање на морската лига како компатибилна со условите на мирот на Анталкида. Диодор известува дека амбасадата на големиот крал дошла да обезбеди обновување на мирот, бидејќи на Персијците им бил потребен мир во Грција за да ги ослободат платениците за војната што сакале да ја преземат во Египет. Грчките држави го прифатиле договорот и Заедничкиот мир бил обновен.

Во тој момент, Заедничкиот мир бил проширен во еден поглед: како што веќе било предвидено во условите на Втората атинска конфедерација, се барало сите странски гарнизони да бидат отстранети од сите градови. Ова било насочено особено кон Спартанците кои имале гарнизони во некои градови во јужна Беотија, како што се Теспиите (всушност на нивно барање, како заштита од Тебанците). Така, Тебанците станале главни корисници на Заедничкиот мир од 375 година п.н.е. Спартанците ја започнале војната врз основа на истата основа на која Атињаните тогаш сакале да ја прекинат: да го спречат понатамошниот раст на тебанската моќ. Меѓутоа, на крајот заминувањето на Спартанските трупи под изговор на принципот на автономија им оставило на Тебанците одврзани раце во Беотија. И покрај тоа, Атињаните биле јасно на победничката страна: нивниот успех лежи во признавањето на новата конфедерација. Ниту Спартанците ниту Персијците не можеле да направат ништо за ова, како што направиле десет години претходно.

И покрај персиската дипломатска инволвираност, Заедничкиот мир од 375 година може да се смета како првиот што произлегол главно од грчката иницијатива и во кој сите страни биле со приближно еднаква сила и на тој начин добиле еднакви услови. За прв пат се сметало дека е можен мирен систем без спроведување од страна на хегемонистичка сила.

Неуспешни преговори од 371 п.н.е

Две спротивставени политички групи веќе се развиле во Атина пред договорот од 375 п.н.е.: првата барала договор со Спарта, а другата зацврстување на сојузот со Теба. Меѓутоа, антиспартанските сили ја прецениле позицијата на Атина по мирот и го поддржале демократскиот бунт против владата на островот Коркира, која била во сојуз со Спарта. Така, Спартанците, кои не биле задоволни од резултатот од претходните судири, веќе имале основа да се вратат во војна година и пол по мирот. Во исто време, ситуацијата дополнително се усложнувала со фактот што Теба го уништила градот Платаја во 374/3 п.н.е., кој имал свој стар сојуз со Атина, а исто така бил во сојуз со Спарта од 380 п.н.е. Затоа, Спартанците испратиле војници во Фокис, за да се закануваат на Теба и да ги отстранат неуспесите од претходните години. Така, во 371 п.н.е. уште еднаш избувнал општ судир.

Во Атина, сепак, умерените политичари сметале дека најдобриот исход за нивниот град лежи во политиката на неутралност и предложиле нов заеднички мир. Да се поддржи Теба решително ќе ја зацврсти нивната позиција. Поддршката на Спарта, од друга страна, би ги вознемирила нивните сојузници, кои ги гледале како закана за нивното право на автономија. Понатамошни фактори биле исто така релевантни: доколку Спартанците ја одбијат предложената лига, Атињаните ќе биле принудени да водат две војни одеднаш. Затоа, Атињаните решиле да ја превидат судбината на Платаја и ги поканиле Тебанците на мировна конференција во Спарта. Спартанците биле уште повеќе подготвени да склучат мир во тој момент, бидејќи нивните акции во Фокида доживеале неуспех. Така, заканувањето на Теба станало неверојатно, но Спартанците не сметале дека се во никаква опасност.

Заедничкиот мир, кој во тој момент бил предложен на иницијатива на Атињаните, повторно доживеал критична иновација. Преовладувало атинското толкување на автономијата и според Ксенофон, Спартанците се обврзале да ги отстранат сите нивни штети од градовите на мирот. Ова било тешка ситуација, бидејќи по 375 п.н.е., релевантни биле само градовите на Пелопонез (главната област на влијание на Спарта). Уште поважни за континуираниот развој на идејата за мир биле правилата кои предвидувале сите страни да ги демобилизираат своите трупи и флоти и кои им дозволувале на партнерите од договорот да си помагаат еден на друг во случај на напад. Конечната клаузула, која не наметнувала должност да помогне, била вклучена на барање на Атина. Тие имале намера да го искористат подоцна за да ја задржат можноста за одржување на рамнотежата на силите меѓу другите две сили.

Сметано изолирано, овој мировен договор може да се земе како вешто парче од атинската дипломатија. Но, бидејќи тој всушност никогаш не стапил во сила, може единствено да се шпекулира дали можел да ја формира основата на траен мир. На крајот на краиштата, партнерите од договорот ја земале предвид идејата дека треба да се стави на располагање доволно сила за употреба против потенцијалните прекршувачи на договорите за да се одржи мирот. Во Анталкидскиот мир, тоа било постигнато преку заканата на Големиот крал. Во договорот меѓу слободните држави, тоа морало да биде договор за заеднички да се спротивстават на напад врз партнер од договорот.

На планираната заклетва на договорот, сепак, настанал сериозен јаз меѓу Теба и Спарта. Тебанските пратеници првично се заколнале на договорот во името на нивниот град и дозволиле тоа име да биде ставено на договорот. Но, следниот ден, тие побарале името на Теба да се замени со името на Беотската лига, бидејќи тие тврделе дека имаат право да ја претставуваат. Спартанците категорично го отфрлиле ова, бидејќи според нив, градовите во Беотската лига треба да бидат автономни. Расколот довел до војна и само дваесет дена подоцна, се случила битката кај Леуктра, која се покажала како прв пораз на Спартанците во отворена битка и решително го променила односот на силите во Грција во корист на Теба.

Грција за време на тебанската хегемонија, 371–362 п.н.е.

По битката, воената активност престанала. Отпрвин, Тебанците не презеле понатамошни воени дејствија против Спартанците, кои на крајот испратиле трупи до Истмут на Коринт за да ја спречат секоја шанса за тебански напад на Пелопонез. Во оваа ситуација, Атињаните ја искористиле иницијативата и свикале мировна конференција, на која можеле уште еднаш да се заколнат на заедничкиот мир и да преговараат за нов договор. Ова било мотивирано од желбата да се спречи понатамошно зголемување на тебанската моќ. Иновација во овој нов мировен договор било тоа што можноста за помош на договорниот партнер во нападот на нарушувач на мирот била трансформирана во должност. Ова претставувало логичен развој на претходниот неуспешен мир и бил пронајден на почетокот на сите идни заеднички мировни договори. Некои истражувачи го гледаат вториот договор од 371 година како основа на воен сојуз (симмахија), како резултат на оваа должност да се интервенира.

Спарси се приклучиле на овој нов договор веднаш поради нивно добро. Нивните соседи, Елеанците веќе направиле обид да го искористат поразот од Спарта во меѓувреме и тие одбиле да ја признаат автономијата на некои од нивните погранични градови, од кои се откажале во 399 п.н.е. под спартанска принуда, но ја вратиле по Леуктра. Фатално, Тебанците не се согласиле со договорот, бидејќи заедничкиот мир не бил во согласност со нивните амбиции за нивната новоосвоена хегемонија. Х. Бенгтсон го гледа овој заеднички мир како ништо повеќе од атински „гест против Теба, без практична вредност“.

Доколку идејата за заеднички мир имала некаква шанса да се заснова на еднакви права за сите држави, тоа било во краткиот период помеѓу 375 п.н.е. и битката кај Леуктра. Единствено тогаш имало три грчки сили со приближно еднаква сила, така што најсилните би можеле да бидат контролирани од сојузот на другите две. Пред и после ова постоела јасно доминантна хегемонска сила (прво Спарта, потоа Теба) која или сакала да го искористи заедничкиот мир за свои цели или целосно го отфрлила. И двата пристапи довеле до понатамошен воен судир. Со неуспехот на преговорите од 371 п.н.е., концептот на заеднички мир во голема мера ја изгубил довербата како дел од политиката.

Мировни договори од 368 и 366 п.н.е

Во годината по Леуктра, Тебанците јасно ја воспоставиле својата хегемонија. Преку походот на Пелопонез, тие ја воспоставиле независноста на Месенијците, кои со векови биле управувани од Спартанците и го поддржале формирањето на Аркадскиот Сојуз. Понатамошната војна против сојузот на Спарта, Атина и Дионисиј I се покажала како неубедлива. Така, во 369/8 п.н.е., сите грчки држави се одзвале на повикот да се состанат на мировна конференција во Делфи, издадена од Ариобарзанес, сатрапот на Фригија. Меѓутоа, преговорите се основале наспроти одбивањето на Спартанците да ја прифатат месенската независност – став кој бил поддржан од Атињаните и од персискиот претставник Филиску. Бидејќи Ариобарзанес малку подоцна се побунил против Големиот крал, не е сосема познато дали тој дејствувал по наредба на кралот или во согласност со неговите сопствени интереси.

Во текот на понатамошните судири, Дионисиј II ја повлекол својата помош од Спартанците, што ги навело уште еднаш да им се обратат на Персијците за помош. Така, во 367/6 п.н.е., грчките пратеници на дворот на Големиот крал се вклучиле во она што античкиот историчар Карл Јулиј Белох го нарекол Веткрихен, во кој тебанскиот Пелопида на крајот бил успешен. Персијците во тој момент ја признале Теба како организациона сила во Грција на ист начин како што ја признале Спарта во Кралскиот мир дваесет години порано. Од тој момент натаму, Месенијците требало да бидат независни од Спарта и Амфип од Атина, додека на Елеанците им била доделена соседната област Трифилија. Понатаму, сите војски и флотата на Атињаните требало да бидат намалени во големина.

Овој обид за заеднички мир бил отфрлен од Спарта и Атина. Тебанците не успеале да ги воодушеват ниту останатите полиси со договорот. Овие два обиди за заеднички мир под тебанската хегемонија претставувале враќање на идејата за мир која била претставена во 387 п.н.е. Персијците се обиделе да го искористат влијанието на грчката хегемонистичка сила за да принудат заеднички мир. Дека и двата обиди, за разлика од Кралскиот мир, биле отфрлени е резултат на тоа што Големиот крал ја изгубил моќта како посредник на мирот, како резултат на бунтот на Ариобарзанес и другите сатрапи. Најважната причина за текот на настаните, сепак, можеби биле искуствата на грчките градови со Парис по Кралскиот мир.

Заедничкиот мир од 362 п.н.е.

Поради зголемениот тебански притисок врз Атина (како што е освојувањето на Ороп во 366 п.н.е.), Атињаните уште еднаш станале непријателски настроени, особено кога вистинската помош од нивните сојузници не успеала да се материјализира. Ниту една од грчките држави не можела да добие целосна доминација во следните години. Судирот кој произлегол од расколот во Аркадската лига исто така останал нерешен. Ова кулминирало во 362 п.н.е. со битката кај Мантинеја, во која Спартанците, Атињаните и нивните сојузници се соочиле со Тебанците и нивните сојузници. По битката, во која бил убиен најистакнатиот тебански командант Епаминонда, двете страни се сметале себеси за победници и повторно склучиле заеднички мир.

За прв пат, договорот не бил постигнат ниту по поттик на една од водечките сили, ниту како резултат на моќта на персискиот крал. Во ова и во одбивањето на грчките држави да го поддржат востанието на големите сатрапи против персискиот крал во Мала Азија, многу историчари виделе позитивен елемент. Според ова гледиште, Грците успеале сами да се контролираат и да воспостават мир. Спротивставениот став е дека основата на овој нов заеднички мир бил едноставно воената и економската исцрпеност на сите страни, што исто така ја направило интервенцијата во Мала Азија сосема незамислива.

Условите на договорот особено укажуваат дека тие произлегле од широко распространета воена премореност и желба да се постигне мир што е можно побргу. Тие и дозволиле на секоја држава да поседува сè што всушност поседувала во времето кога бил склучен договорот. Територијалните судири воопшто не биле решени - тие веќе не биле ни пречка за договор. Аркадската лига останала поделена на северна и јужна половина и Месенијците продолжиле да бидат независни. Бидејќи половина од земјата во сопственост на Спартанците се наоѓала во рамките на Месенија, тие не пристапиле кон овој заеднички мир, но не биле во состојба да ја продолжат војната.

Заедничкиот мир како основа на Коринтската лига

Демостен

По Мантинеја, грчката политика продолжила по истата линија како порано. Кога судирот со растечката моќ на Филип II Македонски станал поинтензивен во 350-тите, идејата за Заеднички мир бил оживеана уште еднаш. Филип најпрво дал предлог за замена на мирот на Филократ кој ја завршил Третата Света војна со заеднички мир. Во следните неколку години, Демостен и другите застапници на децидно антимакедонски пристап добииле предност во Атина. Тие го одбиле предлогот и повикале на војна против Филип Македонски. Во 340/39 п.н.е., Атињаните успешно го собрале сојузот на грчките држави, но нивните сили биле решително поразени од Филип во битката кај Херонеја во 338 п.н.е.

Македонците жестоко реагирале само против Тебанците, сакајќи наместо тоа да ја искористат моќта на Атина и другите држави преку сојузот. Договорот за основање на оваа лига содржел експресна забрана за насилно мешање во уставите на други држави (во суштина клаузула за автономија) и општи забрани за судири и пиратерија за прв пат, како и гаранција за слободна пловидба. Само Спартанците одбиле да се приклучат на оваа лига. Останатите држави требало да испратат претставници, кои ќе се состанат во синедрион (совет). Тие потоа стапиле во личен сојуз со Филип II, со што станал хегемон на Лигата.

Теоретски, на тој начин биле обезбедени слободата и автономијата на грчката држава. Меѓутоа, во пракса, општата забрана за воен судир значело впечатливо ограничување на независноста. Дополнително, Македонците задржале гарнизони во Кадмеја во Теба, Акрокоринт и во Халкида - наводно за да го одржат заедничкиот мир.

Затоа, Коринтската лига го означила крајот на Заедничкиот мир како основа за целосна рамноправност меѓу државите и уште еднаш силно ја поврзала идејата за мир со гаранцијата за хегемонска сила. Сојузот и заедничкиот мир биле меѓусебно поврзани во договорот за лига. Панеленската идеја за обединета Грција и кампањата на одмазда против Персија биле овозможени со овој Заеднички мир.

Причини за неуспех

Со „автономија и слобода“ грчките држави на почетокот на 4 век п.н.е. пронашле формула за инклузивен мировен систем кој бил прифатлив за сите страни. По 387 г.п.н.е. немало мир без него, дури и доколку поединечните обиди се одржувале само по неколку години. Меѓутоа, принципите на заедничкиот мир се нашле и во сојузните договори, како што се Втората атинска морска лига и Коринтската лига. Голема можност за развој на вистински Заеднички мир лежи во фактот што мировната идеја се покажала доволно флексибилна за да се развива понатаму на овој начин.

Научниците како Бенгтсон сметаат дека грчките полиси немале доволно време пред воспоставувањето на македонската хегемонија, целосно да го усвојат Заедничкиот мир како инструмент на мирот и како темели на новиот поредок во грчкиот свет. Најдобрата шанса за траен мир врз основа на еднаквост меѓу полисите најверојатно била пропуштена со неуспехот на Заедничкиот мир од 371 п.н.е. Девет години подоцна, по битката кај Мантинеја, на заедничкиот мир се гледало само како компромисно решение. Заживувањето на концептот од Филип Македонски било преземено само во интерес на македонската моќ, бидејќи претходно се користела за поддршка на интересите на Персија, Спарта, Атина и Теба.

Главниот аспект на неуспехот на Заедничкиот мир лежи во формулирањето на самиот концепт, особено во широката интерпретација на клаузулата за автономија. Меѓусебната контрола на грчките полиси една од друга била можна дури на почетокот на 4 век п.н.е.. Идејата дека какви било ограничувања на способноста да се води војна се ограничувања на слободата и автономијата, го направило речиси сигурно секој систем на мир дека ќе пропадне.

Водачите на полиси биле свесни дека само добрата волја не е доволна за да се гарантира заеднички мир. Во зависност од политичката ситуација, тие развиле механизми за спроведување за да се спречи нарушување на мирот. Тие постепено дошле до заклучок дека заедничкиот мир врз основа на еднакви права за сите држави е можен само доколку сите учесници веднаш треба да му помогнат на која било членка на сојузот кој е нападнат. Ова претпоставувало приближно еднаков баланс на моќ помеѓу грчките држави, кој всушност постоел само за краток период помеѓу 375 п.н.е. и битката кај Леуктра во 371 п.н.е. Пред и по овие датуми, Заедничкиот мир би имал шанса само ако силна гарантна држава била подготвена да обезбеди воена поддршка на договорот по потреба.

Последици

Принципите на Заедничкиот Мир развиени од Грците во четвртиот век п.н.е., само уште еднаш се развиле во Европа во 17 век кога станале основа за трајни мировни договори и системи. Така, Вестфалскиот мир беше првиот европски мировен договор во современо време кој се засновал на принципите на еднаквост на суверените држави и на неповредливоста на нивните внатрешни работи – односно на идејата за автономија. Во своето дело Вечен мир од 1795 година, Имануел Кант отишол чекор понатаму. Тој се залагал не само за принципот на неинтервенција, туку и повикал на Völkerbund (народна лига). Со цел да се стави крај на беззаконската природна ситуација меѓу државите, ова ќе воспостави федерален однос меѓу нив, на начин сличен на заедничкиот мир предложен по битката кај Леуктра. Идеите на Кант биле апелирани во 20 век од основачите на Лигата на народите и Обединетите нации.

Литература

• Ernst Baltrusch. Symmachie und Spondai. Untersuchungen zum griechischen Völkerrecht der archaischen und klassischen Zeit (8.-5. Jahrhundert v. Chr.) Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte, vol. 43, edited by Winfried Bühler et al., Walter de Gruyter, New York, Berlin 1994.
• Hermann Bengtson. Griechische Geschichte. Von den Anfängen bis zur römischen Kaiserzeit. Handbuch der Altertumswissenschaft. Vol. 3, 4. Munich1977, 1996. ISBN 3-406-06660-7.
• Hermann Bengtson (ed.). Die Staatsverträge des Altertums. Bd. 2. Die Verträge der griechisch-römischen Welt von 700 bis 338 v. Chr. Munich/Berlin 1962
• G. L. Cawkwell. "The Common Peace of 366/5 B.C." The Classical Quarterly N.S. 11.1. (1961) pp. 80–86. ISSN 1471-6844

• Max Dieckhoff. "Zwei Friedensreden." Kleinere Attische Redner. edited by Anargyros Anastassiou and Dieter Irmer. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1977, pp. 379–391. ISBN 3-534-03843-6.
• Victor Ehrenberg. Der Staat der Griechen, 2nd edition, Artemis, Zürich 1965.
• John V.A. Fine. The Ancient Greeks: A critical history (Harvard University Press, 1983) ISBN 0-674-03314-0
• Franz Hampl. Die griechischen Staatsverträge des 4. Jahrhunderts vor Christi Geburt. Preisschriften der Fürstlich Jablonowskischen Gesellschaft zu Leipzig. Vol. 54. Leipzig 1938, Rome 1966 (Repr.).
• Martin Jehne. Koine Eirene. Untersuchungen zu den Befriedungs- und Stabilisierungsbemühungen in der griechische Poliswelt des 4. Jahrhunderts v. Chr. Hermes Einzelschrift. Vol. 63. Stuttgart 1994. ISBN 3-515-06199-1.
• Immanuel Kant. Zum Ewigen Frieden. Ein philosophischer Entwurf, edited by Theodor Valentiner, Philipp Reclam Jun., Stuttgart 1983.
• J.A.O Larsen. Greek Federal States: Their Institutions and History. Oxford University Press, London 1968. ISBN 019814265X.
• J.A.O Larsen. "Rezension von T. T. B. Ryder, Koine Eirene." Gnomon 38 (1966) pp. 256–260. ISSN 0017-1417

• Thomas Pistorius. Hegemoniestreben und Autonomiesicherung in der griechischen Vertragspolitik klassischer und hellenistischer Zeit. Europäische Hochschulschriften. Series 3. Geschichte und ihre Hilfswissenschaften. Vol. 272. Frankfurt am Main 1985. ISBN 3-8204-8494-9.
• Timothy T. B. Ryder. Koine Eirene. General Peace and Local Independence in Ancient Greece. Oxford University Press, London 1965.
• Christian Schmidt. Der Dreißigjährige Krieg, C. H. Beck Verlag, München 1995.
• Fritz Taeger. Der Friede von 362/1. Ein Beitrag zur Geschichte der panhellenischen Bewegung im 4. Jahrhundert. Tübinger Beiträge zur Altertumswissenschaft, Vol. 11. Stuttgart 1930.