Египетски пирамиди

Египетските пирамиди се антички пирамидално обликувани ѕидни конструкции кои се наоѓаат во Египет. Постојат 138 пирамиди откриени во Египет до 2008 година. Повеќето биле изградени како гробници за фараоните на земјата и нивните сопруги за време на периодите на Старото и Средното Кралство. Најрано откриените египетски пирамиди се наоѓаат во Сакара, северозападно од Мемфис. Најраната меѓу нив е пирамидата на Џосер (изградена 2630 п.н.е.-2611 г. п.н.е.) која била изградена во текот на третата династија. Оваа пирамида и нејзиното целокупно опкружување биле дизајнирани од архитектот Имхотеп и генерално се сметаат за најстарите монументални градби во светот конструирани од обликуван камен и малтер. Најпознатите египетски пирамиди се оние кои се наоѓаат во Гиза, во предградието на Каиро. Неколку од пирамидите во Гиза се вбројуваат меѓу најголемите градби што некогаш биле изградени. Пирамидата на Куфу во Гиза е најголемата египетска пирамида. Таа е едно од седумте чуда на античкиот свет кое сè уште постои.

Поглед кон пирамидите во Гиза. Од десно на лево: Кеопсовата пирамида, Хефреновата пирамида и Микериновата пирамида. Трите мали пирамиди во предниот дел се структури поврзани со Микериновата пирамида.

Пирамидите во хиероглифи

Поглед кон Хефреновата пирамида и Сфингата.

Историски развој

До времето на раниот династички период на египетската историја, оние со доволно средства биле погребани во скалести структури познати како мастаби. Втората историски документирана египетска пирамида му се припишува на архитектот Имхотеп, кој го планирал тоа што египтолозите веруваат дека е гробот на фараонот Џосер. Имхотеп е заслужен бидејќи бил првиот кој ја замислил идејата за редење мастаба гробници една врз друга, создавајќи објект составен од голем број на „скали“ кои се намалуваат кон врвот. Резултатот била Скалестата пирамида на Џосер, која била наменета да служи како гигантски скали по кои душата на покојниот фараон може да се искачи на небото. Најпродуктивната фаза за градење на пирамида се совпаѓа со најголемиот степен на апсолутистичкото фараонско правило. Во тој период е и времето кога биле изградени најпознатите пирамиди, оние во близината на Гиза. Со текот на времето, власта станала помалку централизирана, способноста и желбата за искористување на ресурсите потребни за огромните конструкции се намалиле, и подоцна пирамидите биле помали, полошо градени и често биле градени набрзина. Долго време по завршувањето на периодот на градењето на египетските пирамиди, во она што е денешен Судан започнале да се градат пирамидални гробници. Египетското влијание оставило траг за време на суданското Кралство Марое (приближно во периодот од 300 п.н.е. - 300 од н.е.), кога биле создадени повеќе од двесте пирамидални кралски гробници изградени во близина на главните градови во кралството.

Симболизмот на пирамидата

Обликот на египетската пирамида се смета дека претставува исконска могила од која Египќаните верувале дека е создадена земјата. Формата на пирамидите се смета за претставник на опаѓачките зраци на сонцето, а најмногу пирамиди биле соочени со полиран, високо рефлективен бел варовник, со цел да им даде одличен изглед гледано од дистанца. Пирамидите исто така биле често именувани според начинот на кој се упатувале кон сончевата светлина. На пример формалното име на Свитканата пирамида во Дашур било „Снофру сјае на Југ“.

Иако е општо прифатено дека пирамидите биле погребни споменици, сè уште постои несогласување на посебните богословски принципи кои можеби довеле до нив. Една од теориите е дека тие биле дизајнирани како еден вид на „воскреснувачка машина“.

Египќаните верувале дека темната област на ноќното небо околу која се чини дека ѕвездите се вртат, била физички портал за во рајот. Еден од косите зраци кој се протега од главната гробница низ целото тело на големата пирамида, се упатува директно кон центарот на овој дел од небото. Ова укажува дека пирамидите можеби биле дизајнирани да служат како средство за магично испраќање на душата на покојниот фараон директно во живеалиштето на боговите.

Сите египетски пирамиди се градени на западниот брег на Нил, кое како место на заоѓањето на сонцето било поврзано со царството на мртвите во египетската митологија.

Број и локација на пирамидите

Главна статија: Список на египетски пирамиди

Во 1842 година Карл Ричард Лепсиус го создал првиот список на пирамиди, во кој тој изброи 67. До ноември 2008 година биле идентификувани 118 египетски пирамиди.

Локацијата на 29-та пирамида, која Лепсиус ја нарекува „безглава пирамида“ била изгубена по вторпат кога структурата била закопана од страна на подоцнежниот пустински песок според записите на Лепсиус. Била повторно најдена во текот на археолошкото копање спроведено во 2008 година.

Многу пирамиди се во лоша состојба или се закопани од пустинскиот песок. Доколку се видливи, тие изгледаат слично како могили од урнатини. Како последица археолозите продолжуваат да ја идентификуваат и проучуваат претходно непознатата структура на пирамидата.

Најнеодамнешната пирамида што е откриена е онаа на кралицата Сешешет, мајка на фараонот Тети од Шестата династија, која се наоѓа во Сакара. Ова откритие било објавено од страна на Захи Хавас, на 11 ноември 2008 година.

Сите египетски пирамиди, со исклучок на малата пирамида од Трета династија во Завјет ел Арјан, се ситуирани на западниот брег на Нил, и повеќето се групирани во неколку пирамидални полиња.

Абу Раваш

Абу Раваш е местото на египетската најсеверна пирамида (освен урнатините на Лепсиус, пирамидата број 1) – најразрушената пирамида на Џедефре, син и наследник на Куфу. Оригинално се мислело дека оваа пирамида никогаш и не била завршена, но моменталното археолошко сфаќање е дека не само што таа била завршена, но и дека оригинално била иста големина со пирамидата на Менкауре што би ја сместило помеѓу петте најголеми пирамиди во Египет.

Нејзината локација соседно од големи раскрсници ја направиле лесен извор на камен. Каменоломството што започнало во римско време, оставило малку од петнаесетте ката на подредени камења на природното ритче кое оформувало дел од јадрото на пирамидата. Малата соседна пирамида е во подобра состојба.

Гиза

Гиза е локацијата на пирамидата на Куфу (исто позната како Големата пирамида или Кеопсова пирамида). Нешто помалата пирамида на Кафре (или Кефрен), релативно скромната по големина пирамидата на Менкауре (од Микерниус), заедно со неколку помали соседни зданија познати како „пирамидите на кралицата“,и големата сфинга.

Од трите, само Кефреновата пирамида задржала дел од оригиналниот варовников полир во близина на нејзиниот врв. Пирамидата изгледа поголема од соседната, пирамидата на Куфу, по особина на својата поткрената локација и по стрмниот агол на навалување на конструкцијата – но е, всушност, помала и во висина и во волумен.

Гробницата кај Гиза е популарно туристичко одредиште оддамнина, и била популаризирана во хеленистичко време кога Големата пирамида била вбројана од Антипатар од Сидон како едно од седумте чуда на светот. Денес единственото од тие чуда кое сè уште постои.

Завјет ел Арјан

Завјет ел Арјан е на половина пат помеѓу Гиза и Абусир, и претставува локацијата на две незавршени пирамиди од Старото Кралство. Сопственик на северната градба се верува дека е фараонот Небка, додека јужната е својствена за третата династија на фараонот Каба, исто познат како Хуџефа, наследник на Сехемхет. Четири годишното владеење на Каба како фараон, повеќе од потребно го објаснува сличното прерано намалување на неговата скалеста пирамида. Денес таа е висока околу 20 метри, а ако била завршена најверојатно би преминувала висина од над 40 метри.

Абусир

Абусир има вкупно 14 пирамиди. Ова место служело како главна кралска гробница за време на Петтата династија. Квалитетот на изградбата на пирамидите во Абусир е понизок од оној на Четвртата династија, најверојатно укажува на пад на кралската моќ или помалку жива економија. Тие се помали од нивните претходници и се изградени од локален варовник со низок квалитет.

Трите главни пирамиди се пирамидата на Ниусере (која е и најзачувана), пирамидата на Нефериркаре Какаи и пирамидата на Сахуре. Ова место е исто и дом на незавршената пирамида на Неферефре. Сите од поголемите пирамиди во Абусир се градени како скалести пирамиди, иако најголемата од нив, пирамидата на Нефериркаре Какаи, се верува дека оригинално била градена како скалеста пирамида до 70 метри височина, а потоа била трансформирана во „вистинска“ пирамида со тоа што скалите биле потполнети со малтер.

Сакара

Главни пирамиди сместени во Сакара се скалестата пирамида на Џосер – генерално идентификувана како светската најстара постоечка монументална градба која е изградена од обликуван камен – пирамидата на Мерикаре, пирамидата на Усеркаф и пирамидата на Тети. Исто во Сакара е и пирамидата на Унас која содржи пирамидален насип кој е еден од најдобро сочуваните во Египет. Оваа пирамида е исто и предмет на еден од најраните познати обиди за реставрирање изведен од син на Рамзес II. Сакара е локацијата и на незавршената скалеста пирамида на Џосеровиот наследник Секемхет позната како закопаната пирамида. Археолозите веруваат дека доколку оваа пирамида била завршена, таа би била поголема од Џосеровата.

Јужно од главното пирамидално поле во Сакара има втора колекција на подоцни, помали пирамиди, вклучувајќи ги оние на Пепи I и Џедкаре Исеси, Меренре I, Какаре Иби и Пепи II. Повеќето од нив се во лоша состојба на зачуваност. Фараонот Шепсескаф од Четвртата династија, или не го ценел интересот или немал капацитет да преземе градење на пирамиди како неговите претходници. Неговиот гроб, кој е исто ситуиран во јужна Сакара бил изграден како мастаба и комплекс на храмови каде што се нудат жртви на боговите. Меѓу луѓето е познат како „Мастабата на фараонот“.

Претходно непозната пирамида била откриена на север во Сакара, доцна во 2008. Се верува дека е гроб на мајката на Тети. Моментално стои со висина околу 5 метри, иако оригиналната висина е поблиску до 14 метри.

Дашур

Дашур е дискутабилно најважното пирамидално место во Египет надвор од Гиза и Сакара, иако сè до 1996 местото било непристапно поради неговата локација во воена база, и било релативно непознато надвор од археолошките кругови.

Јужната пирамида на Снеферу позната како „Свиткана пирамида“, се верува дека е првата египетска пирамида планирана од нејзините градители да биде „вистинска“ мазнострана пирамида од самиот почеток.

Како вистинска мазнострана градба Свитканата пирамида била само делумен успех речиси уникат видно очигледен, исто е и единствената Голема египетска пирамида што задржала забележителен дел од нејзиниот мазен надворешен варовников полир, недопрен. Како таква и служи како најдобриот современ пример за тоа како Старите Египќани планирале да изгледаат пирамидите.

Неколку километри на север од оваа пирамида е и последната, и најуспешната од трите пирамиди конструирани за време на владеењето на Снофру, Црвената пирамида, која е прва успешно завршена мазнострана пирамида. Оваа градба е третата најголема пирамида во Египет, после пирамидите на Куфу и Кафре во Гиза.

Исто во Дашур се наоѓа пирамидата позната како Црна пирамида на Аменемхат III како и одреден број мали, најчесто разурнати помошни пирамиди.

Мазгуна

Мазгуна е сместена на југ од Дашур, оваа област била користена во првиот посреден период од повеќе кралеви кои ги конструирале нивните пирамиди од кал и цигли.

Лишт

Две поголеми пирамиди се знае дека биле изградени во Лишт: оние на Аменемхат I и неговиот син Сенусрет I. Втората е обиколена од урнатините на десет помали помошни пирамиди. Една од овие помошни пирамиди се знае дека е на роднина на Аменемхат, Каба II. Местото кое е во соседство на оазата Фајум, на пола пат помеѓу Дашур и Медум, е околу 100 километри јужно од Каиро, се верува дека е во соседството на античкиот град Ититави (точната локација сè уште останува непозната) кој бил главен град на Египет за време на Дванаесеттата династија.

Медум

Пирамидата во Медум е една од трите конструирани за време владеењето на Снофру и се верува дека градењето го започнал таткото на тој фараон и претходник, Хуни. Како и да е тој податок е несигурен, бидејќи нема пронајдено доказ за името на Хуни на местото. Била конструирана како скалеста пирамида, а подоцна е преправена во „вистинска“ мазнострана пирамида, кога скалите биле пополнети и бил додаден надворешен полир.

Пирамидата настрадала во неколку катастрофални пропаѓања во стариот и средниот век. Средновековните арапски писатели ја опишуваат со седум спрата, иако денес постојат само најгорните три од нив. Земајќи ја структурата предвид, таа е чудна структура со изглед на кула. Ридот на кој пирамидата е сместена не е природно настанат рид, туку е мала планина од шут настанат кога долните нивоа и надворешниот полир на пирамидата се распаднале.

Хавара

Аменемхат III бил последниот моќен владетел на дванаеста династија и пирамидата која тој ја изградил во Хавара, близу Фаиум, се верува дека е подоцна градена од таканаречената црна пирамида, изградена од истиот владетел на Дашур. Се верува дека токму пирамидата во Хавара е последното почивалиште на Аменемхет.

Ел Лахун

Пирамидата на Сенусрет II во Ел Лахун е најјужната кралска гробна пирамидална градба во Египет. Нејзините градители го скратиле времето за работа потребно за конструирање при генијално искористување на дванаесет метри висок варовнички природен рид како основа и јадро.

Литература

• Edwards, I.E.S., The Pyramids of Egypt Penguin Books Ltd; New Ed edition (5 Dec 1991), ISBN 978-0140136340
• Lehner, Mark, The Complete Pyramids, Thames & Hudson, 1997, ISBN 978-0500050842
• Mendelssohn, Kurt, The Riddle of the Pyramids, Thames & Hudson Ltd (6 May 1974), ISBN 978-0500050156

Надворешни врски

• Newsweek's Interactive Graphic on Djedefre's pyramid with Interactive Timeline of the major pyramids of ancient Egypt Архивирано на 17 јуни 2008 г.
• Ancient Authors– A site that quotes descriptions of the "Labyrinth" of Amenemhet III's pyramid at el-Lahun by various ancient authors.
• ANCIENT EGYPT - History & Chronology– A site detailing the major pyramid sites of ancient Egypt and Nubia (Sudan).
• Pyramids in relation with the Noble Quraan (Quran)
• diagram of an ancient pyramid from bbc.co.uk
• Pyramids World Heritage Site in panographies Архивирано на 26 декември 2017 г. - 360 degree interactive imaging
• The Pyramids of Egypt - The meaning and construction of the Egyptian pyramids by Egyptologist Professor Nabil Swelim.