Википедија

Ѕонгка

национален јазик на Бутан
(Пренасочено од Јазикот џонгка)

Ѕонгка (རྫོང་ཁ་; Вајли: rdzong-kha, Jong-kă) или бутански, поретко нгалопски — јазик од групата тибетски јазик во семејството на синотибетски јазици. Ова е националнен и службен јазик во Бутан.[1] Иако јазикот не е мнозински во државата, сепак бутанското кралско семејство и влада се одлучиле да го воведат јазикот како службен низ целата територија на државата. Ѕонгка е најдолг автохтон пишан јазик во Бутан. Ѕонгка се пишува на тибетско писмо.

Ѕонгка
Застапен воБутан, Сиким (Индија)
НародНгалопи
Говорници170,000  (2006)
втор јазик: ~ 470.000
Јазично семејство
Дијалекти
Писмотибетско писмо
Статус
Службен во Бутан
Регулативен органКомисија за развој на ѕонгка
Јазични кодови
ISO 639-1dz
ISO 639-2dzo
ISO 639-3или:
dzo — Dzongkha
adp — Adap
{{{mapalt}}}
Окрузите во Бутан каде мнозински јазик е ѕонгка.
Индско писмо
Индско писмо
 Оваа страница содржи индски текст. Без соодветна поддршка самогласките може да се прикажуваат на неправилни места, а зборовите може да бидат без сврзници. Повеќе...

Потекло на поимот

уреди

Името на јазикот е ѕонгка, кое потекнува од зборовите „dzong“ (бутански будистички манастир) и „kha“ (јазик). Во превод, името значи „јазик кој се зборува во ѕонгите“. Важно е да се напомене дека јазикот не се именува како „бутански“ (таков јазик нема), но сепак поимот „бутански“ се користи за именување на несродниот белуџиски јазик. Поради ова, поимот „бутански јазик“ доста често се меша.

Класификација

уреди

Од јазична гледна точка, ѕонгка е најсроден со сикимскиот јазик (Вајли: 'Bras-ljongs-skad), националниот јазик на кралството Сиким. Покрај со него, јазикот е сроден и со другите бутански јазици како што се чочанаканскиот, брокпанскиот, брокатскиот и лакаскиот јазик.

Ѕонгка има и сличности со џумованскиот кој се зборува во јужен Тибет и со дранџонгкејскиот јазик кој се зборува во Сиким.[2] Подалечен јазик на ѕонгка е стандардниот тибетски јазик. Иако се меѓусебно разбирливи, двата пишани јазика биле под различни влијанија на литургискиот јазик - класичен тибетски јазик, кој во Бутан е познат како чокејски. Чокејскиот се користел во Бутан со векови и се користел во образовниот систем ви Бутан сè до 1960-тите години. Јазикот бил заменет со стандардниот ѕонгка.[3]

Географска распространетост

уреди

Ѕонгка е мајчин јазик на населението во осум западни окрузи во Бутан, каде е и мнозински јазик. Осумте окрузи се Вангди Подранг, Пунака, Тимпу, Гаса, Паро, Ха, Дагана и Чука.[4] Јазикот го зборуваат и во останатите бутански окрузи, но во помал број. Исто така, ѕонгка се зборува во близина на индискиот град Калимпонг, град кој некогаш бил под бутанска управа, а денес е во Западен Бенгал. Јазикот е задолжителен во бутанските училишта и претставува лингва франка во јужните и источните предели на Бутан.

Писмо

уреди
Главна статија: Тибетско писмо

Ѕонгка се пишува на бутанска варијанта на тибетското писмо.

Тибетското писмо е службено писмо за тибетските и некои останати јужноазиски јазици. Тибетското писмо не е азбука, туку абугида и е дел од групата на индиски писма. Како и сите абугиди, така и ова писмо е азбучно-сегментско, односно секој знак е составен од комбинација на согласка и самогласка. Печатната форма на тибетското писмо се нарекува „учен“ (тибетски: དབུ་ཅན་, Вајли: dbu-can; 'со рака'), додека пак ракописната форма на писмото се нарекува „уме“ (тибетски: དབུ་མེད་, Вајли: dbu-med; 'безглавно').

Ова писмо е тесно сврзано со поширокиот тибетски културен идентитет. Освен во Тибет, ова писмо се користи и во Бутан, Индија, Непал и Пакистан.[5] Од тибетското писмо настанале следниве писма: лумбуанско писмо, лепчанско писмо,[6] и пагспа.[6] Тибетското писмо настанало од писмото брами или „индиско писмо“.

Наводи

уреди
  1. ↑ „Constitution of the Kingdom of Bhutan. Art. 1, § 8“ (PDF). Government of Bhutan. 2008-07-18. Архивирано од изворникот (PDF) на 2012-09-04. Посетено на 2011-01-01.
  2. ↑ van Driem, George (2007). „Endangered Languages of Bhutan and Sikkim: South Bodish Languages“. Во Moseley, Christopher (уред.). Encyclopedia of the World's Endangered Languages. Routledge. стр. 294. ISBN 0-7007-1197-X.
  3. ↑ George, Van Driem; Tshering of Gaselô, Karma (1998). Languages of the Greater Himalayan Region. I. Leiden, The Netherlands: Research CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies, Leiden University. стр. 7–8. ISBN 90-5789-002-X. Отсутно или празно |title= (help)
  4. ↑ George, Van Driem; Tshering of Gaselô, Karma (1998). Languages of the Greater Himalayan Region. I. Leiden, The Netherlands: Research CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies, Leiden University. стр. 3. ISBN 90-5789-002-X. Отсутно или празно |title= (help)
  5. ↑ Chamberlain 2008
  6. ↑ 6,0 6,1 Daniels, Peter T. and William Bright. The World’s Writing Systems. New York: Oxford University Press, 1996.

Литература

уреди
  • van Driem, George L (1993). Language policy in Bhutan. SOAS, London. Архивирано од изворникот на 2010-11-01.
  • van Driem, George L; Karma Tshering of Gaselô (collab) (1998). Dzongkha. Languages of the Greater Himalayan Region. Leiden: Research School CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies. ISBN 905789002X. - A language textbook with three audio compact disks.
  • van Driem, George (1992). The Grammar of Dzongkha. Thimphu, Bhutan: RGoB, Dzongkha Development Commission (DDC).
  • van Driem, George (1991). Guide to Official Dzongkha Romanization. Thimphu, Bhutan: Dzongkha Development Commission (DDC).
  • van Driem, George (n.d.). The First Linguistic Survey of Bhutan. Thimphu, Bhutan: Dzongkha Development Commission (DDC).
  • Dzongkha Development Commission (1999). The New Dzongkha Grammar (rdzong kha'i brda gzhung gsar pa). Thimphu: Dzongkha Development Commission.
  • Dzongkha Development Commission (1990). Dzongkha Rabsel Lamzang (rdzong kha rab gsal lam bzang). Thimphu: Dzongkha Development Commission.
  • Yoshiro Imaeda (1990). Manual of Spoken Dzongkha in Roman Transcription. Thimphu: Japan Overseas Cooperation Volunteers (JOCV), Bhutan Coordinator Office.
  • van Driem, George (2007), „Endangered Languages of Bhutan and Sikkim: South Bodish Languages“, Во Moseley, Christopher (уред.), Encyclopedia of the World's Endangered Languages, Routledge, стр. 294-295, ISBN 070071197X
  • Dzongkha Development Authority (2005). English-Dzongkha Dictionary (ཨིང་ལིཤ་རྫོང་ཁ་ཤན་སྦྱར་ཚིག་མཛོད།). Thimphu: Dzongkha Development Authority, Ministry of Education. ISBN 999-663-3-5 Проверете ја вредноста |isbn=: length (help).
  • Mazaudon, Martine. 1985. “Dzongkha Number Systems.” S. Ratanakul, D. Thomas & S. Premsirat (eds.). Southeast Asian Linguistic Studies presented to André-G. Haudricourt. Bangkok: Mahidol University. 124-57
  • Mazaudon, Martine & Boyd Michailovsky. 1988. “Lost syllables and tone contour in Dzongkha (Bhutan).” David Bradley, Eugénie J.A. Henderson & Martine Mazaudon (eds.). Prosodic analysis and Asian linguistics: to honour R.K. Sprigg. (Pacific Linguistics, Series C-104). 115-36
  • Mazaudon, Martine & Boyd Michailovsky. 1989. “Syllabicity and suprasegmentals: the Dzongkha monosyllabic noun.” D. Bradley et al. (eds.). Prosodic analysis and Asian linguistics: to honour R.K. Sprigg. Canberra. (Pacific Linguistics). 115-36
  • Michailovsky, Boyd. 1989. “Notes on Dzongkha orthography.” D. Bradley et al. (eds.). Prosodic analysis and Asian linguistics: to honour R.K. Sprigg. Canberra. (Pacific Lingustics). 297-301
  • Tournadre, Nicolas. 1996. “Comparaison des systèmes médiatifs de quatre dialectes tibétains (tibétain central, ladakhi, dzongkha et amdo).” Z. Guentchéva (ed.). L’énonciation médiatisée. Louvain_Paris: Peeters (Bibliothèque de l’Information Grammaticale, 34). 195-214
  • Watters, Stephen A. 1996. A preliminary study of prosody in Dzongkha. Arlington: UT at Arlinton Masters Thesis

Поврзано

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Ѕонгка&oldid=5277865“