Википедија

Серски манастир

манастир во Серско, Егејска Македонија

Серски манастир „Св. Јован Претеча“ (грчки: Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών) или ретко Маргарит — женски манастир во Серско, Егејска Македонија. Влегува во состав на Серско-нигритската епархија на Цариградската патријаршија.[1][2]

Серски манастир
Свети Јован Претеча
Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών
Поглед на манастирот
Карта
41°8′10.9″N 23°37′9.5″E / 41.136361° СГШ; 23.619306° ИГД / 41.136361; 23.619306
МестоСерско
ЗемјаЕгејска Македонија, Грција
ВероисповедЦариградска патријаршија
Архитектура
Културнонаследна категоријаспоменик на културата
Изградба1270 – 1275
Управа
Архијерејско намесништвоСерско
ЕпархијаСерско-нигритска

Манастирoт се наоѓа на 10 км северосзточно од градот Сер. Сместен е во подножјето на планината Сминица, во долината на Бродска Река. Југозападно од манастирот е Јоаникиевият мост кој води до главната манастирска порта. Тој мост е изграден во 1835 г. и денес е споменик на културата.

Историја уреди

 
Серскиот манастир на османлиска разгледница

Манастирот е основан меѓу 1270 и 1275 г. од Јоаким, подоцна епископ на Зихна.[3]

Во манастирот е погребан цариградскиот патријарх Генадиј II, кој на стари години се повлекол во манастирот и таму починал во 1473 г.[4] Неговиот гроб се наоѓа во манастирската црква.[5]

Во 1630 г. манастирот е живописан од зографи од Линотопската школа.[6]

Се претпоставува дека иконостасот на манастирската црква е дело на мијачкиот мајстор Петре Филиповски - Гарката.[7]

Според османлискиот дефтер од 1568-69 г. манастирот имал шест овоштарници, два маслинарника, 7 воденици, три чифлика, куќи и 18 продавници во Сер, како и неколку куќи, овоштарници, маслинарници и зимски пасишта во областите на Зихна, Солунско и Мадемско.[8]

Во 1845 г. рускиот славист Виктор Григорович го посетил Серскиот манастир и во „Очерк путешествия по Европейской Турции“ запишал дека зад грчкиот јазик монасите го прикриваат своето македонско потекло.[9] Манастирската библиотека е добро уредена, но словенските книги се изгорени. Во тоа време манастирот бил ставропигијален, а богослужбата се одвивала на грчки јазик.[10]

Многу од монасите на манастирот во минатото биле Македонци, а во манастирското училиште се образувале македонски деца од околните села. Затоа Македонците го сметале манастирот за свој и го дарувале. Тука меѓу монасите најрано се разбудила словенската националната свест во Серско, до тој степен што серскиот митрополит Неофит го нарекол „огниште на панславизмот“. Според истиот владика „3⁄4 во манастирот биле словеногласни, а едвај 1⁄4 се Грци“.[11] Во XIX век манастирот бил едно од најважните духовни центри во Источна Македонија.[12]

Во 1870 г., по решение на грчката управа, директорот на главното грчко училиште во Сер се замонашил под името Христофор со цел да ги контролира приврзаниците на словенството во манастирот. Организирал грчко образование и воспитание на македонските деца од околните села и му се спротивставил на игуменот Дионисиј од Горно Броди.[13] Во писмо од 26 јануари 1873 г. до патријархот Антим IV, монасите во манастирот ја искажале својата намера црврсто да се придржуваат кон елинизмот и како „доказ за нивниот максимален филелинизам“ го наведуваат фактот дека во манастирот работи грчко училиште во кое учат над 40 деца од околните македонски села[9][14]

 
Серскиот манастир на гравура од 1864 г.

Во 1878 г. митрополитот Натанаил Серски го истерал проигуменот Дионисиј] и го заплашувал игуменот Теодосиј Гологанов.[15] Во 1889 г. Стефан Верковиќ („Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи“) забележал дека во манастирот живееле 60 монаси и 60 лица манастирска прислуга. Големата црква на манастирот била изградена со средства на македонските христијани од околните села.[16][17]

Георги Стрезов во 1891 г. вели дека манстирот има 25 монаси.[18]

По потпаѓањето под Грција во 1913 г. грчката власт почнала да ги брише сите словенски натписи во него.[19]

Според Антон Попстоилов во 1916 г. во манастирската библиотека се чувале четири пергаментни хрисовули на грчки јазик од царевите Андроник II и Андроник III Палеолог, 100 пергаментни ракописи со верска содржина, 200 хартиени ракописи, неколку кондики, многу старопечатни книги, преписи на султански фермани, препис на хрисовул од царот Стефан Душан, два хронографи од 1611 и 1626 г. и други на број 1.500 примероци. Меѓу ракописите повеќе немало ниту еден словенски раскопис.[20]

Во 1962 г. манастирот е прогласен за заштитен споменик на културата.[21] Во 1991 г. за заштитени се прогласени и манастирскиот аквадукт, неговите мостови, двете градби западно од манастирот и параклисите „Св. Петка“, „Св. Архангели“, „Рождество на пресв. Богородица“, „Успение на пресв. Богородица“ и „Св. Бессребреници Кузман и Дамјан“.[22] Во 1993 г. во списокот се додадени училиштето, библиотеката, кулата и дворот.[23]

На 13 декември 2010 г. во Серскиот манастир избувнал стихиен пожар, причинувајќи штети од 2.000.000 евра.[24]

Галерија уреди

  •  
    Свети Четириесет маченици, фреска од 1300 – 1333 г.
  •  
    Легнатиот Христос, фреска од 1358 – 1364 г.
  •  
    Второто пришествие, фреска од XIX век
  •  
    Патријархот Генадиј II, ктиторски портрет од XIX век
  •  
    царот Андроник II Палеолог, ктиторски портрет од XIX век
  •  
    Царски двери од манастирот, XVII век

Поврзано уреди

Наводи уреди

  1. ↑ Βουρουτζίδης, Χαράλαμπος. „Μονή Τιμίου Προδρόμου“. Βιβλιοθήκη Σερρών. Архивирано од изворникот на 2011-11-21. Посетено на 12 мај 2014.
  2. ↑ Δαδάκη, Σταυρούλα. „Μονή Τιμίου Προδρόμου“. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Архивирано од изворникот на 2022-07-10. Посетено на 18 мај 2014.
  3. ↑ „Ιερά Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης“. Архивирано од изворникот на 15 декември 2007. Посетено на 30 март 2009.
  4. ↑ Кънчов, Васил. Избрани произведения, Том I, София, 1970, стр. 178.
  5. ↑ Χρηστίδης, Νικόλαος Χρ (2012). Οι δρόμοι των Σερρών και η Ονοματολογία των (PDF). Σέρρες: Αφοι Χαραλαμπιδη Ο.Ε. стр. 50. Посетено на 25 јуни 2014.
  6. ↑ Στρατή, Αγγελική (2005). „Νέα στοιχεία για τη δραστηριότητα των ζωγράφων από το Λινοτόπι στην Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών“. Μακεδονικά (Τόμος 34): 331. e-ISSN:2241-2018. Архивирано од изворникот на 2015-07-11. Посетено на 10 септември 2015.
  7. ↑ Ќорнаков, Димитар (1997). Петре Гарката. Скопје: НИП Ѓурѓа. стр. 10–13.
  8. ↑ Кил, Махиел. Изкуство и общество в България през турския период, София 2002, с. 121.
  9. ↑ 9,0 9,1 Користејќи ги поимите „бугарски“ и „бугарско“ под влијание на бугарската пропаганда и соодветната грчка пропаганда која го нарекува словенското население „бугарско“, бидејќи поимот „македонски“, според нив, им припаѓа на Грците.
  10. ↑ Викторъ Григоровичъ. „Очеркъ путешествія по Европейской Турціи“. Москва, 1877, с. 122.
  11. ↑ Иванов, Йордан. Българите в Македония. София, 1986, (фототипно издание), стр.368.
  12. ↑ Документи за българското Възраждане от архива на Стефан И. Веркович 1860-1893. София, 1969, стр. 451.
  13. ↑ Райкова, Ана. Стефан Веркович и българите. Доклади до сръбското правителство (1868-1875), София, 1978, с. 167-171.
  14. ↑ „Ιστορικό Ημερολόγιο Σερρών. Ιανουάριος“ (PDF). Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών. Посетено на 30 ноември 2014. εν η σπουδάζουσιν εκ των πέριξ Βουλγαροφώνων χωριών υπέρ τους 40 μαθηταί
  15. ↑ Кирил патриарх Български. Българската екзархия в Одринско и Македония след Освободителната война 1877-1878. Том първи, книга първа, стр. 354.
  16. ↑ Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
  17. ↑ Верковичъ, Стефанъ (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи (PDF). С. Петербургъ: Военная Типографія (въ зданіи Главнаго Штаба). стр. 61.
  18. ↑ Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Седма (XXXVI): 835.
  19. ↑ Цокова, Полина (2009). „Дейността на Неврокопската митрополия в периода на войните 1912 - 1919 година“. Исторически преглед. София: Институт по история при БАН. 65 (1–2): 96.
  20. ↑ Научна експедиция в Македония и Поморавието 1916, Военноpublisherски комплекс „Св. Георги Победоносец“, Университетско publisherство „Св. Климент Охридски“, София, 1993, стр. 320.
  21. ↑ „ΥΑ 15813/19-12-1961 - ΦΕΚ 36/Β/3-2-1962“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 2021-10-28. Посетено на 13 март 2022.
  22. ↑ „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ37/30571/622/6-8-1991 - ΦΕΚ 743/Β/17-9-1991“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 2022-03-13. Посетено на 13 март 2022.
  23. ↑ „ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ37/9075/170/19-2-1993 - ΦΕΚ 169/Β/18-3-1993“. Διαρκής κατάλογος κηρυγμένων αρχαιολογικών τόπων και μνημείων. Архивирано од изворникот на 2022-03-13. Посетено на 13 март 2022.
  24. ↑ Σέρρες: Τα 2 εκατομμύρια ευρώ αγγίζουν οι ζημιές από την πυρκαγιά στο μοναστήρι

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Серски_манастир&oldid=5141815“