Википедија

Основно образование

Основно образование и воспитание — дејност од голем непосреден и општествен интерес и се врши како јавна служба. Основното образование и воспитување е задолжително.

Деца во основно училиште во Чиле.
Вкупна нето стапка на запишување во основно образование, 2015 година.[1]

Меѓународната стандардна класификација на образованието го смета основното образование за еднофазно, каде што програмите обично се осмислени да обезбедат основни вештини за читање, пишување и математика и да воспостават цврста основа за учење. Ова е ISCED ниво 1: Основно образование или прва фаза од основното образование.[2]

Основно образование во Македонија

уреди

Основното образование во Македонија е задолжително и бесплатно и трае девет години. Наставата во прво одделение ја изведува наставник по одделенска настава, педагог или наставник за предучилишно воспитание. Наставата во второ и трето одделение ја изведува наставник по одделенска настава или педагог. За изведување на наставата по англиски јазик од прво до трето одделение се вклучува наставник по англиски јазик. Вториот циклус ги опфаќа четврто, петто и шесто одделение. Наставата во четврто одделение ја изведува наставник по одделенска настава или педагог, освен за наставата по англиски јазик и за наставата по македонски јазик за учениците од припадниците на заедниците кои наставата ја остваруваат на јазик и писмо различни од македонскиот јазик и неговото кирилско писмо. Наставата во петто одделение продолжува да ја изведува наставник по одделенска настава или педагог, освен за наставата по англиски јазик и за наставата по македонски јазик за учениците од припадниците на заедниците кои наставата ја остваруваат на јазик и писмо различни од македонскиот јазик и неговото кирилско писмо, а по природни науки и техничко образование се вклучуваат и предметни наставници. За изведување на наставата по физичко и здравствено образование од прво до петто одделение се вклучува и наставник по физичко и здравствено образование. Наставата од шесто до деветто одделение ја изведуваат предметни наставници.[3]

Историја

уреди

Во предаграрните култури, децата учеле следејќи го својот нагон за игра. Немало потреба од задолжително образование.[4] Во аграрните култури, земјоделството, одгледувањето, размената и градењето вештини можело да се пренесат од возрасни на деца или од мајстор на чирак. Општествата се согласуваат околу потребата нивните деца да учат и да ги попримаат нивните културни обичаи и верувања. Тие се обидуваат да го направат тоа неформално во семејството или со собирање на децата и задолжување на учител кој ќе се справи со задачата. Ова добро функционирало за земјопоседниците, но децата на безземните од седумгодишна возраст работеле како слуги. Во еден извор од почетокот на XV век, еден француски гроф советувал дека благородниците ловци треба да „изберат момче слуга од седум или осум години“ и дека „...ова момче треба да биде претепано додека не му се всади страв од непочитување на наредбите на своите господари“. Во документот се наведени задачите што момчето требало да ги извршува секојдневно и дека момчето ќе спие на мансардата над кучкарникот за да се грижи за потребите на кучињата.[4][5]

Верските заедници станале носители на образованието и ги определувале наставниот план и програма. Приоритет било да научат да рецитираат делови од нивниот свет текст. За да може нивното општество да напредува, усното предание морало да се замени со пишани текстови; некои ученици морале да запишуваат делови. Учениците во манастирите морале да го читаат напишаното на верски јазик, не само на народен јазик. Ова довело до формално образование во медресите и училиштата. Мартин Лутер изјавил дека спасението зависи од сопственото читање на Светото писмо на секое лице.[4]

Историја на основното образование во Европа

уреди

За време на грчката и римската доба, момчињата биле образувани од нивните мајки до седумгодишна возраст, а потоа, според културата на нивното место и време, тие започнувале со формално образование. Во Спарта до дванаесет години, во воена академија се развивала физичка подготвеност и борбени вештини, но и читање, пишување и сметање,[6] додека во Атина нагласокот бил на разбирање на законите на полисот, читање, пишување, аритметика и музика, со гимнастика и атлетика,[7] и учење на моралните приказни на Хомер. Девојките целото образование го добивале дома. Во Рим, основното училиште било наречено лудус; наставната програма се развивала низ вековите со изучувањето на латинскиот и грчкиот јазик. Во 94 година, Квинтилијан го објавил систематското образовно дело Institutio Oratoria.[8] Тој направил разлика помеѓу наставата и учењето и дека детето од 7 до 14 години учи преку сетилно искуство, учи да формира идеи, развива јазик и памтење. Тој им препорачал на наставниците да ги мотивираат своите ученици правејќи ги часовите интересни, а не со физичко казнување.[9] Тривиумот (граматика, реторика и логика) и квадривиумот (аритметика, геометрија, астрономија и музика) биле наследство од римскиот наставен план и програм.[10]

Ренесанса

уреди
 
Присцијан

Додека хуманизмот забележал голема промена во второстепената наставна програма, првостепената наставна програма останала непроменета.[11] Се верувало дека со проучување на делата на великаните, древните луѓе кои владееле со царствата, ќе се стекне способност да се успее на кое било поле. Момчињата од ренесансата учеле латинска граматика од петгодишна возраст користејќи ги истите книги како и римското дете. Постоеле граматики на Донат и Присцијан, потоа Цезаровите коментари, по што следела латинската Вулгата на Свети Јероним.[12]

Сиромашните

уреди

Иако гимназиите биле основани за да обезбедат основно образование, тие барале од нивните ученици да поседуваат одредени вештини при уписот. Особено очекувале да знаат да читаат и пишуваат на народен јазик. Имало потреба од нешто поосновно.[13]

Развојот на детето во фазата на основно образование

уреди

Жан Пијаже бил одговорен за воспоставување рамка која го опишува интелектуалниот, моралниот и емоционалниот развој на децата.[14] Докторирал во 1918 година и вршел постдокторски истражувања во Цирих и Париз.[15] Неговите мисли се развиле во четири фази:

  • социолошки модел на развој, каде што децата преминале од позиција на егоцентризам во социоцентризам. Тој истакнал дека има постепен напредок од интуитивни кон научни, а потоа и општествено прифатливи одговори.
  • биолошки модел на интелектуален развој - ова може да се гледа како продолжување на биолошкиот процес на адаптација на видовите, покажувајќи два тековни процеси: асимилација и акомодација.
  • разработка на логички модел на интелектуален развој, каде што тој тврди дека интелигенцијата се развива во низа фази поврзани со возраста и дека тие се прогресивни, бидејќи една фаза мора да се постигне пред да се случи следната. За секоја фаза на развој, детето ствара поглед на стварноста поврзан со возраста.
  • проучување на фигуративната мисла - ова вклучувало памтење и перцепција. Теоријата на Пијаже се заснова на биолошко созревање и фази; важен е поимот спремност. Информациите или концептите треба да се предаваат кога учениците ќе достигнат соодветна фаза на когнитивен развој, а не пред тоа.[16]

Користејќи ја оваа рамка, може да се испита нивото на развој на детето. Неговата теорија вклучувала четири фази: сензомоторен период, предоперативен период, конкретен оперативен период и формален оперативен период.[17]

Теоријата на Лев Виготски[18] се засновала на социјално учење, каде што други поупатени (МКО) му помагаат на детето да напредува во зоната на проксимален развој. Во рамките на зоната на проксимален развој, постојат вештини кои детето може да ги прави, но треба да му се покажат за да премине од желба кон независно знаење.[18] Помошта или инструкциите стануваат облик на наставни скелиња; овој поим и идеја биле развиени од Џером Брунер, Дејвид Вуд и Гејл Рос.[19] Тие се во доменот на:[20] [21] интелектуални, физички, вештини за учење, јазични и емоционални состојби.

Наводи

уреди
  1. ↑ „Total net enrollment rate in primary education“. Our World in Data. Посетено на 7 March 2020.
  2. ↑ Annex III in the ISCED 2011 English.pdf Navigate to International Standard Classification of Education (ISCED)
  3. ↑ „ЗАКОН ЗА ОСНОВНОТО ОБРАЗОВАНИЕ“ (PDF). Министерство за образование и наука. Посетено на 6 јуни 2024.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Gray, Peter. „A Brief History of Education“. Psychology Today. Посетено на 8 March 2021.
  5. ↑ Orme, N (2001). Medieval children. стр. 315.
  6. ↑ Gutek, Gerald L. (14 December 1994). A History of the Western Educational Experience: Second Edition. Waveland Press. стр. 203. ISBN 978-1-4786-3010-4. Архивирано од изворникот на 2 September 2019. Посетено на 16 April 2019. Укажано повеќе од еден |pages= и |page= (help)
  7. ↑ Gutek 1994
  8. ↑ Gutek 1994
  9. ↑ Gutek 1994
  10. ↑ Gutek 1994
  11. ↑ Black, Robert (2001). „Humanism and Education in Medieval and Renaissance Italy: Tradition and Innovation in Latin Schools from the Twelfth to the Fifteenth Century“. Journal of Interdisciplinary History: 489. ISSN 1530-9169.
  12. ↑ Bertlett, Kenneth (15 December 2016). „The Italian Renaissance - The Education and Learning During the Renaissance“. The Great Courses Daily. University of Toronto. Архивирано од изворникот на 19 April 2019. Посетено на 19 April 2019.
  13. ↑ The Education of the Working Classes to 1870 | British History Online. London. 1969. стр. 240. Архивирано од изворникот на 22 April 2019. Посетено на 22 April 2019.
  14. ↑ Burman, J. T. (2011). „The zeroeth Piaget“. Theory & Psychology. 21 (1): 130–135. doi:10.1177/0959354310361407.
  15. ↑ Beilin, H. (1992). „Piaget's enduring contribution to developmental psychology“. Developmental Psychology. 28 (2): 191–204. doi:10.1037/0012-1649.28.2.191.
  16. ↑ Jean Piaget — Енциклопедија Британика (англиски)
  17. ↑ Weiten 2017
  18. ↑ 18,0 18,1 Yasnitsky, A. (2018) Vygotsky: An Intellectual Biography. London and New York: Routledge BOOK PREVIEW
  19. ↑ Zone of Proximal Development and Cultural Tools Scaffolding, Guided Participation, 2006. In Key concepts in developmental psychology. Retrieved from Credo Reference Database
  20. ↑ „School-age children development: MedlinePlus Medical Encyclopedia“. medlineplus.gov. NIH. Посетено на 18 September 2019.
  21. ↑ Talukder, Parvej Husen (2023-03-23). „The Importance of Acquiring Education for Children“. Kavya Kishor English (англиски). Посетено на 2023-03-23.

Литература

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Основно_образование&oldid=5210975“