Википедија

Морис Сводеш

Морис Сводеш (22 јануари 1909 — 20 јули 1967) — американски лингвист што специјализирал компаративна и историска лингвистика.

Морис Сводеш
Morris Swadesh
Роден(а)22 јануари 1909(1909-01-22)
Холјок Масачусетс, САД
Починал(а)20 јули 1967(1967-07-20) (возр. 58)
Мексико Сити, Мексико
Академска заднина
Образование
ДисертацијаThe Internal Economy of the Nootka Word (1933)
Докторски менторЕдвард Сапир
Академска работа
ГранкаЛингвист
Установи
Главни интереси

Сводеш е роден во Масачусетс, а родителите му биле бесарабиски Евреи. Дипломирал и магистрирал на Чикашкиот универзитет, под менторство на Едвард Сапир, а потоа го следел Сапир на Јејлскиот универзитет каде што докторирал во 1933 година. Сводеш предавал на Висконскиот универзитет во Медисон од 1937 до 1939 година, а потоа за време на Втората светска војна работел на проекти со Војската на САД и Управата на стратешките служби. По крајот на војната станал професор на Њујоршкиот градски колеџ, но бил отпуштен во 1949 година заради неговото членство во Комунистичката партија. Поголемиот дел од остатокот од животот го поминал предавајќи во Мексико и Канада.

Сводеш имал особен интерес за американските староседелски јазици и спровел обемна теренска работа низ Северна Америка. Бил еден од пионерите на глотохронологијата и лексикостатистиката и е познат по неговото создавање на Сводешовиот список, зборник од основни поими за кои се верува дека се претставени низ културите и затоа е погоден за меѓујазична споредба. Сводеш верувал дека неговите техники можат да откријат длабоки врски помеѓу навидум неповрзани јазици, со што се овозможува идентификација на макросемејства, а можеби дури и на „прачовечки“ јазик. Неговите теории често биле противречни, а некои биле отфрлени од подоцнежните лингвисти.

Младост и образование

уреди

Сводеш е роден во 1909 година во Холјок, Масачусетс, од родители еврејски доселеници од Бесарабија. Неговите родители владееле повеќе јазици, а тој пораснал со јидиш, нешто руски и англиски како негови први јазици.

Сводеш дипломирал и магистрирал на Чикашкиот универзитет, каде што започнал да студира со лингвистот Едвард Сапир. Потоа го следел Сапир на Јејлскиот универзитет, каде што докторирал во 1933 година. Вдахновен од раните списоци на Сапир на сличности на зборови меѓу домородните американски јазици, го започнал своето животно дело во споредбената лингвистика.

Рана кариера

уреди

Во 1930-тите, Сводеш спровел обемна теренска работа на повеќе од 20 американски староседелски јазици, со патувања во Канада, Мексико и САД. Најмногу работел на читимачкиот јазик, сега изумрен изолиран јазик што се користел меѓу домородните луѓе на Луизијана. Неговите теренски белешки и следователните публикации го сочинуваат главниот извор на информации за овој изумрен јазик. Тој, исто така, спровел помала теренска работа за меноминискиот и махиканскиот јазик, во Висконсин и Њујорк, соодветно. И двата се дел од семејството на алгонкински јазици.

Сводеш предавал лингвистика и антропологија на Висконсинскиот универзитет во Медисон од 1937 до 1939 година. Во тоа време го осмислил и организирал оригиналниот јазичен и фолклорен проект Онајда. Во оваа програма учествувале повеќе од десетина Онајди во Висконсин (за време на администрацијата на Френклин Д. Рузвелт) за снимање и преведување текстови на онајдскиот јазик. (Онајда историски била еден од петте народи на Ирокејската конфедерација, со нивната историска територија сместена во средиштето на државата Њујорк, но некои се преселиле во Висконсин во 19 век.) Во истото раздобје во други проекти, писатели ги запишувале државните истории и водичи, а истражувачите собирале усмени преданија на Афроамериканците кои биле родени во ропство пред крајот на Граѓанската војна.

Висконскиот универзитет го пуштил Сведеш да си оди токму кога требало да го започне проектот. Флојд Лунсбери, сè уште бил студент кога му бил доделен проектот да го заврши. Лунсбери ги продолжил студиите по лингвистика, подоцна станал професор по антропологија и лингвистика на Јејлскиот универзитет.

Во мај 1939 година, Сводеш отишол во Мексико, каде што бил вработен да ѝ помага на владата на мексиканскиот претседател Лазаро Карденас, кој го промовирал образованието на домородните народи.[1] Сводеш го научил пурепечанскиот јазик за оваа работа. Заедно со наставниците во селските училишта, Сводеш работел во домородните села, учејќи ги луѓето прво да читаат на нивните јазици, пред да ги учи шпански. Работел со народите Тарахума, Пурепеча и Отоми. Сводеш исто така научил шпански за помалку од една година. Говорел доволно течно што можел да одржи низа предавања по лингвистика (на шпански) на Мичоаканскиот универзитет де Сан Николас де Хидалго и да ја објави својата прва книга La Nueva Filologia, на шпански во 1941 година.[1]

Враќајќи се во САД, за време на Втората светска војна, Сводеш работеше на воени проекти за американската армија и ОСС за да состават референтни материјали на бурмански, кинески, руски и шпански. [1] Тој, исто така, напиша учебници кои лесно се учат за војниците да учат руски и кинески. [1]

Сводеш служел во Бурма, каде што поручникот Роџер Хилсман ги опишал неговите лингвистички вештини како извонредни. Сводеш доволно го научил јазикот нага, откако помина само еден ден со местен водич, дека тој можеше да одржи десетминутен говор за благодарност на тој јазик.[2] Хилсман навел дека Сводеш бил голем противник на расната сегрегација во Соединетите Држави.[2]

Црвениот страв

уреди

Во мај 1949 година, Сводеш беше отпуштен од Градскиот колеџ во Њујорк (CCNY) поради обвинувања дека е комунист. Тоа било времето на Црвениот страв, и тој бел еден од бројните антрополози и други академици кои биле отпуштени од работа за време на макартизмот. Сводеш бил член на Комунистичката партија на Денвер и бил активен во протестното движење против егзекуцијата на осудените шпиони, Јулиус и Етел Розенберг.[3] Сводеш продолжил да работи во САД до 1954 година, потпомогнат од ограниченото финансирање од Американското филозофско друштво на Филделфија.

Подоцнежна кариера

уреди

Во 1956 година Сводеш се вратил во Мексико, каде што работел како истражувач во Националниот автономен универзитет на Мексико и предавал лингвистика на „Националното училиште за антропологија и историја“ (Escuela Nacional de Antropología e Historia), во Мексико Сити.

Во 1966 година бил назначен за професор по општа лингвистика на Албертскиот универзитет во Канада. Пред смртта, летото 1967 година, работел на планови за голем истражувачки проект во Западна Канада.[1]

Работа на историска лингвистика

уреди

Сводеш е најпознат по неговата работа во историската лингвистика. Секој јазик се менува со векови (размислете, на пример, промените на англискиот јазик од средниот век). Некои јазици се разијдуваат и стануваат посебни дијалекти, или јазици кои сè уште припаѓаат на истото јазично семејство. Следењето на сличностите и разликите меѓу јазиците е дел од историската лингвистика. Сводеш предложил голем број далечни генетски врски меѓу јазиците.

Тој бил главен зачетник на лексикостатистиката, која се обидува да ги класифицира јазиците врз основа на степенот до кој тие ги замениле основните зборови што може да се реконструираат во протојазикот, и глотохронологијата, која ја проширува лексикостатистиката со пресметување на датумите на разијдување од стапката на лексичко задржување.

Сводеш станал советник на Меѓународниот сојуз за помошни јазици, која ја стандардизирал интерлингва и ја претставил на јавноста во 1951 година (Esterhill 2000). Во оваа улога, тој ги создал списоците од 100 и 200 основни вокабуларски ставки, користени (со одредени варијации) и во лексикостатистиката и во глотохронологијата за споредба меѓу јазиците. Оттогаш тие се познати како Сводешови списоци.

Some scholars considered Swadesh as a supporter of monogenesis, the theory that all languages have a common origin: "Swadesh sought to show that all the world's languages are related in one large family" (Ruhlen 1994:215). Others believe that Swadesh proposed early linkages, but believed that languages diverged immediately among peoples, as he expressed in his major, but unfinished work, The Origin and Diversification of Language (1971), published posthumously.

Личен живот

уреди

Сводеш извесно време бил оженет со Мери Хас, колешка американска лингвистка. Подоцна се оженил со Френсис Леон, со која работел во Мексико во 1930-тите. Се развеле во доцните 1950-ти. По враќањето во Мексико во 1956 година се оженил со лингвистката Евангелина Арана.

Починал во Мексико Сити во јули 1967 година.

Библиографија

уреди
  • Swadesh, Morris; Sapir, Edward (1932). Morris, Alice V. (уред.). The Expression of the Ending-Point Relation in English, French, and German. Language Monographs No. 10. Baltimore: Linguistic Society of America. стр. 125. OCLC 1400339.
  • Swadesh, Morris (1934). „The Phonemic Principle a Language“. Language. 10. doi:10.2307/409603. ISSN 0097-8507. JSTOR 409603. OCLC 5552875275.
  • Swadesh, Morris (1937). „A Method for Phonetic Accuracy and Speed“. American Anthropologist. 39 (4): 728–732. doi:10.1525/aa.1937.39.4.02a00440. ISSN 0002-7294. OCLC 5549225298.
  • Swadesh, Morris; Sapir, Edward (1939). Nootka Texts. Tales and Ethnologic Narratives. William Dwight Whitney Linguistic Series. Philadelphia: Linguistic Society of America. OCLC 5254767.
  • Swadesh, Morris (1940). Orientaciones Lingüísticas para Maestros en Zonas Indígenas (шпански). Mexico: Departamento de Asuntos Indígenas de la República Mexicana. стр. 77. OCLC 419279.
  • Swadesh, Morris (1940). Lounsbury, F.; Archequette, Oscar (уред.). OnΔyo-da?a.ga. Deyelihwahgwa.ta [Oneida Hymn Book] (Oneida). Oneida, Wisconsin. стр. 100.CS1-одржување: непрепознаен јазик (link)
  • Swadesh, Mauricio (1941). La Nueva Filología. Biblioteca del Maestro No. 4 (шпански). Mexico: El Nacional. стр. 288. OCLC 3895563.
  • Swadesh, Morris (1944). How to Pick up a Foreign Language. Washington, D.C.: Office of Strategic Services. стр. 14.
  • Swadesh, Morris (1945). Talking Russian before you know it. New York: H. Holt and Company. стр. 134. OCLC 1225155.
  • Swadesh, Morris (1945). The Words you Need in Burmese. Washington, D.C.: Office of Strategic Services. стр. 35.
  • Swadesh, Morris (1948). Chinese in your Pocket. New York: H. Holt and Company. стр. 185. OCLC 1414110. Reprinted 1964 with the title Conversational Chinese for Beginners.
  • Swadesh, Morris (1950). „Salish internal relationships“. International Journal of American Linguistics. 16 (4): 157–167. doi:10.1086/464084. ISSN 0020-7071. JSTOR 1262898. OCLC 5546476900.
  • Swadesh, Morris (1951). Basic Vocabulary of Glottochronology (Mimeo). Denver.
  • Swadesh, Morris (1952). „Lexico-statistic dating of prehistoric ethnic contacts“. Proceedings of the American Philosophical Society. 96: 452–463. JSTOR 3143802.
  • Swadesh, Morris (1954). Amerindian Non-Cultural Vocabularies. Denver. OCLC 80278568.
  • Swadesh, Morris (1955). „Towards greater accuracy in lexicostatistic dating“. International Journal of American Linguistics. 21 (2): 121–137. doi:10.1086/464321. ISSN 0020-7071. JSTOR 1263939. OCLC 6822154981.
  • Swadesh, Morris (1955). Amerindian Non-Cultural Vocabularies (Revised. изд.). Denver. OCLC 41054226.
  • Swadesh, Morris; Sapir, Edward (1955). Native Accounts of Nootka Ethnography. 1. Bloomington: Indiana University Research Center in Anthropology, Folklore and Linguistics. стр. 457. OCLC 2326833.
  • Swadesh, Morris; Castro, A.; Pedraza, J.; Wallis, E. (1956). Los Otomíes hablamos en Castellano (Mimeo) (шпански). Mexico: Patronato Indígena del Valle del Mezquital e Instituto Lingüístico de Verano. стр. 21.
  • Swadesh, Morris (1956). Juegos para Aprender Castellano (шпански). Mexico: Instituto Indigenista Interamericano.
  • Swadesh, Morris (1957). Términos de Parentesco Comunes entre Tarasco y Zuñi. Antropológica (шпански). 3. Mexico: Cuadernos del Instituto de Investigaciones Históricas de la Universidad Nacional Autónoma de México. стр. 39. OCLC 4322563.
  • Swadesh, Morris (1959). „Linguistics as an Instrument of Prehistory“. Southwestern Journal of Anthropology. 15: 20–35. doi:10.1086/soutjanth.15.1.3629001. ISSN 0038-4801. OCLC 5546689895.
  • Swadesh, Morris (1959). Mapas de Clasificación Lingüística de México y las Américas. Antropológica (шпански). 6. Mexico: Cuadernos del Instituto de Investigaciones Históricas de la Universidad Nacional Autónoma de México. OCLC 6348889.
  • Swadesh, Morris (1959). Indian Linguistic Groups of México. Mexico, D.F.: Escuela Nacional de Antropología e Historia. OCLC 6886339.
  • Swadesh, Morris (1959–1960). Materiales para un Diccionario Comparativo de las Lenguas Amerindias.
  • Swadesh, Morris (1960). La Lingüística como Instrumento de la Prehistoria (шпански). 9. Mexico: Instituto Nacional de Antropología e Historia, Dirección de Prehistoria. OCLC 1024559016.
  • Swadesh, Morris; Sapir, Edward (1960). Yana Dictionary. Berkeley: University of California Press. OCLC 568976.
  • Swadesh, Morris (1960). Tras la Huella Lingüística de la Prehistoria. Suplemento del Seminario de Problemas Científicos y Filosóficos, 2 (шпански). 26. Mexico D.F.: Universidad Nacional de México. OCLC 432897137.
  • Swadesh, Morris (1960). Estudios sobre Lengua y Cultura. Acta Antropológica (шпански). Segunda Época, II-2. Mexico D.F.: Escuela Nacional de Antropología e Historia. OCLC 1120282110.
  • Swadesh, Morris (1963). Proyecto de Libro de Lectura y de Cuaderno de Trabajo de Lengua Nacional para 6º (шпански). Mexico.
  • Swadesh, Morris; Arana Osnaya, Evangelina (1965). Los Elementos del Mixteco Antiguo (шпански). Mexico: Instituto Nacional Indigenista, Inst. Nacional de Antropología e Historia. OCLC 253303664.
  • Swadesh, Morris; Álvarez, María Cristina; Arzápalo, Ramón; Bastarrachea, Juan R. (1965–1968). Diccionario de Elementos de la Lengua Maya (шпански). Mexico: Seminario de Estudios de la Escritura Maya, Universidad Nacional Autónoma de México.
  • Swadesh, Mauricio (1966). El lenguaje y la vida humana (шпански). Fondo de Cultura Económica. ISBN 9789681609863.
  • Swadesh, Mauricio; Sancho, Madalena (1966). Los Mil Elementos del Mexicano Clásico. Base Analítica de la Lengua Nahua (шпански). Mexico: Instituto de Investigaciones Históricas de la UNAM. OCLC 3170252.
  • Swadesh, Mauricio; Chuairy, María; Gómez, Guido (1966). El Árabe Literario (шпански). Mexico: El Colegio de México. OCLC 32149279.
  • Swadesh, Morris; Arana, Evangelina (1967). Diccionario Analítico de la Lengua Mampruli (шпански). Mexico: Museo de las Culturas. OCLC 651303144.
  • Swadesh, Morris (1968). Elementos del Tarasco Antiguo (шпански). Instituto de Investigaciones Históricas de la UNAM.
  • Swadesh, Morris (1968). La Nueva Filología. Colección Obras de Mauricio Swadesh editadas por sus Alumnos (шпански). 1 (2nd. изд.). Mexico, D.F.: E. Arana Swadesh. OCLC 1105402796.
  • Swadesh, Morris (1971). The Origin and Diversification of Language. Chicago: Aldine. ISBN 9780202010014 – преку Archive.org.

Поврзано

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Obituary: Morris Swadesh“. American Anthropologist. 70. 1968. doi:10.1525/aa.1968.70.4.02a00070.
  2. ↑ 2,0 2,1 Roger Hilsman (2005). American Guerrilla. Potomac Books. стр. 142–143. ISBN 9781574886917.
  3. ↑ David H. Price (2004). Threatening Anthropology: McCarthyism and the FBI's Surveillance of Activist Anthropologists. Duke University Press. стр. 102–105. ISBN 9780822385684.

Извори

уреди
  • Esterhill, Frank (2000). Interlingua Institute: A History. New York: Interlingua Institute. 
  • Newman, Stanley (1967). „Morris Swadesh (1909-1967)“. Language. 43.
  • . Washington, DC. Отсутно или празно |title= (help)
  • Ruhlen, Merritt (1994). On the Origin of Languages: Studies in Linguistic Taxonomy. Stanford, CA: Stanford University Press.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Морис_Сводеш&oldid=5286970“