Википедија

Леонардо Лоредан

Леонардо Лоредан (16 ноември 1436 – 22 јуни 1521) бил венецијански благородник и државник кој владеел како 75-ти дужд на Венеција од 1501 година до неговата смрт во 1521 година. Како владетел за време на војната, неговиот брод бил еден од најважните во историјата на Венеција. Во драматичните настани од почетокот на 16 век, макијавелистичките заговори на Лоредан и лукавите политички маневри против Лигата на Камбре, Османлиите, Мамелуците, Папата, Република Џенова, Светото Римско Царство, Французите, Египќаните и Португалците ја спасил Венеција од пропаст.

Џовани Белини, портрет на дуждот Леонардо Лоредан

Роден во благородното семејство Лоредан во 1436 година, Леонардо ја посветил својата младост на класичното образование, по што се фокусирал на трговијата во Африка и Левант, во согласност со семејната традиција. Легендата вели дека во Африка една гатачка му ја предвидела иднината на принцот во неговата татковина. Во 1461 година се оженил со Морозина Џустиниани, чие влијателно семејство, според некои историчари, одиграло значајна улога во неговиот избор за дужд подоцна.

Тој го започнал своето политичко искачување како адвокат па правен судија, кој се занимавал главно со финансиски скандали и стечаи, по што следела славна кариера која вклучувала позиции како што се виш судија на колеџот, војводски советник за Канареџо, и конечно обвинител на Свети Марко, една од највисоките и најистакнатите функции во Венецијанската Република, што му овозможило да се искачи на политичкиот врв на државата. Во октомври 1501 година, тој бил избран за 75-ти дужд на Венеција.

Владеењето на Лоредан започнало за време на катастрофалната Втора Отоманско-венецијанска војна, која тој ја решил со мировен договор во 1503 година по цена на значително губење на територијата. Подоцна истата година настанал спор помеѓу Лоредан и папата Јулиј II, откако Венеција ја окупирала територијата во северните папски држави. Ова ескалирало во војната на Лигата на Камбреи од 1509 година, во која Венеција се борела против сојузот на папата и Франција. Венеција била поразена, но во 1513 година Лоредан склучил нов сојуз со францускиот крал Луј XII против папата Јулиј. Ова резултирало со решавачка победа.

Под негово владеење, во 1516 година, бил донесен декрет за формално изолирање на Евреите од Венеција. Така е создадено првото „гето“ во светот, по кое сите останати го добиваат своето име.

И покрај тоа што неговите последни години биле оптоварени со финансиски и политички скандали, некои вештачки монтирани од ривалски семејства, Лоредан починал со голема слава во јуни 1521 година и бил погребан во базиликата Свети Јован и Павле, во едноставен гроб кој повеќе не постои. Во 1572 година, му била подигната монументална гробница во базиликата, украсена со коринтски столбови направени од мермер Карара, во која биле вклучени дела на архитектите и скулпторите Џироламо Грапиља, Џироламо Кампања и Данезе Катанео.

Лоредан бил прикажан во бројни портрети и слики, од кои најпознат е Портретот на дуждот Леонардо Лоредан, насликан од Џовани Белини во 1501 година и сега изложен во Националната галерија во Лондон. Во 1507 година, Белини го насликал Лоредан со неговите четири сина во Портретот на семејството Лоредан, сега изложен во Гемалдегалерија во Берлин. Лоредан, исто така, бил особено портретиран од Виторе Карпачо, а постхумно од Помпео Батони во делото познато како Триумфот на Венеција (1737), каде што е прикажан пред Дуждовата палата опкружен со митолошки фигури кои ја симболизираат неговата победа над Лигата на Камбре. Во 1503 година, во негова чест бил создаден Панегирикус Леонардо Лауредано.

Ран живот и брак уреди

 
Грб на Леонардо Лоредан

Леонардо Лоредан е роден во Венеција на 16 ноември 1436 година како најстар син на Героламо Лоредан ди С. Витале, познат како дал Барбаро, и на Доната Дона ди Натале, внука на надбискупот на Кандија, Пјетро. Од детството Леонардо покажал „исклучителна зрелост, комбинирана со добрина и со најблагородниот талент на гениј“, како што сведочел историчарот Андреа Навагеро. По доброто класично образование, тој со одреден успех се посвети на трговијата во Северна Африка и Левант, за да ги зголеми финансиите на семејството. Легендата вели дека додека бил во Африка, гатачка му ја предвидувал иднината на принцот во неговата татковина.

Тој имал брат, Пјетро (1466–1510), со лошо здравје и нестабилен карактер, посветен на студирањето алхемија во Падова, каде што се преселил, и бил незаинтересиран за политичкиот живот. Во тестаментот составен во февруари 1474 година во Падова, каде што, таткото го назначил Леонардо како извршител на тестаментот и единствен наследник на имотот, му дал на Пјетро ануитет од 250 дукати. Тој, исто така, имал и сестра, Катерина Лоредан, која подоцна станала Догареса од Венеција со брак со дуждот Антонио Гримани: „Лореданската традиција за патриотизам и благородништво била пренесена во милосрдната личност на Догареса Катерина Лоредан, сестра на дуждот Леонардо Лоредан - Консортот на неговиот наследник дуждот Антонио Гримани“. [1]

Во 1461 година, Леонардо се оженил со Џустина Џустинијани ди Панкрацио ди Марко, која починала во 1500 година, една година пред Леонардо да стане дужд, и со која имал девет деца: обвинителот Лоренцо (1462-1534), Џироламо (1468–1532), единствениот што ја продолжил гранката, Алвисе (1472–1521), Винченцо (починал во Триполи во 1499 година), Бернардо (1481–1519), Доната, сопруга на Џакомо Гусони да С. Витале, Марија, сопруга на Џовани Вениер, од гранката што ги родила дуждот Франческо Вениер (1554–56), Паола, сопруга на Џовани Алвисе Вениер, потомок на дуждот Антонио Вениер (1382–1400) и Елизабета, сопруга на Закарија Приули.

Некои историчари тврдат дека неговиот избор за дужд во октомври 1501 година не се должи целосно на неговиот талент како политичар, туку и затоа што неговата сопруга потекнувала од многу влијателно семејство.[2][3]

Политичка кариера уреди

 
Статуа на Леонардо Лоредан во базиликата Свети Јован и Павле.

Лоредан го започнал своето политичко искачување на 13 декември 1455 година, на деветнаесетгодишна возраст, кога станал адвокат во магистратура која главно се занимавала со финансиски скандали и банкротства, за кои како гарант го имал Филипо Лоредан. Неколку години подоцна, Леонардо станал одговорен за проценка и оценување на надворешно политичките прашања пред нивното испитување во Сенатот. На 13 ноември 1468 година станал конзул на трговците, а на 15 ноември 1473 година бил избран за Камерленго ди Комун. Во 1480 година, заедно со Марко и Агостино Соранцо, Андреа Ерицо, Паоло Контарини и Николо Дона, тој бил избран да управува со приближно 30.000 дукати, собрани преку донации кои требало да се користат за изградба на црква посветена на С. Марија деи Мираколи, во областа С. Леоне (Канареџо), дизајнирана од Пјетро Ломбардо и неговите синови. Во ноември 1483 година бил меѓу избирачите на дуждот Марко Барбариго.

 
Дуждот Леонардо Лоредан со четирите сина, од Џовани Белини, 1507 година, Гемалдегалерија, Берлин.

На 29 април 1487 година бил избран за градоначалник на Падова, преземајќи ја функцијата од Антонио Вениер. Оваа функција ја држел до 1489 година, кога бил избран на престижната позиција на војводски советник. Во јули 1492 година, Лоредан го обезбедил изборот на една од најистакнатите функции во Републиката, обвинител, што му овозможилo да се искачи на политичкиот врв на државата. На 3 мај 1493 година тој бил меѓу гувернерите на ентратот и од 1495 до 1501 година постојано бил реизбиран во Мудриот совет. На 31 март 1495 година бил назначен за преговарач за сојузот помеѓу Венеција, папата Александар VI, светиот римски император Максимилијан I од Хабсбург, шпанските владетели. Фердинанд V и Изабела I и војводата од Милано Лудовико Марија Сфорца (се приклучил и Хенри VII од Англија ), со цел да се спротивстават на воените операции на кралот на Франција, Шарл VIII, кој, речиси без да наиде на отпор, влегол во Неапол во февруари. Армијата на Лигата, предводена од маркизот од Мантуа Франческо II Гонзага, во битката кај Форново на 6 јули ја принуди француската армија да се повлече од италијанската територија. Во октомври истата година, Лоредан го потпишал договорот за спроведување на Николо Орсини, грофот на Питиљано, на службите на Република Венеција како генерален капетан на копнените сили за период од три до четири години.

По смртта на Барбариго (20 септември 1501 година), Лоредан бил еден од назначените кандидати за изборот на новиот дужд, кој започнал на 27 септември, а завршил на 2 октомври со Лоредан кој излегол прв (со 27 гласови во шестата рака на првото гласање).[4] Изборот бил успешен благодарение на влијателните односи на неговата сопруга и ненадејната смрт на најпопуларниот противник, богатиот обвинител Филипо Трон, син на дуждот Николо Трон.[2]

Дужд уреди

Војна со Османлиите уреди

Во времето на неговото доаѓање на позицијата дужд, Венеција била вклучена во Отоманско-венецијанската војна, која започнала во 1499 година и војната продолжила лошо и на копно, при што Венецијанците изгубиле значителна територија.[5] Ова го вклучувало и стратешкиот град Модон, кој бил место на крвава битка што вклучувала борби меѓу себе, проследено со обезглавување на стотици Венецијанци по турската победа.[5] Војната ѝ нанела голема штета на венецијанската економија и во 1502–1503 година Лоредан договорил мировен договор со Турците.[6] Во преговорите му помогнал Андреа Грити, Венецијанец кој водел трговија во Константинопол, а подоцна и тој самиот ќе стане дужд на Венеција.[5] Венеција платила висока цена за овој договор, вклучувајќи губење на земјиште и барање да се плати годишен данок на Турците.[6]

Војна на Лигата на Камбре уреди

 
Портрет на дуждот Леонардо Лоредан

По смртта на папата Александар VI во 1503 година, Венеција окупирала неколку територии во северните папски држави.[3] Кога Јулиј II бил избран за наследник на Александар, Венецијанците очекувале нивното заземање на папската територија да биде премолчено прифатено, бидејќи Јулиј го добил прекарот Ил Венецијано поради неговите провенецијански симпатии.[7] Но, наместо тоа, новиот папа ја екскомуницирал Републиката и побарал да се врати земјата.[3] Во 1508 година, Јулиј формирал сојуз наречен Лигата на Камбре, обединувајќија Папската Држава со Франција, Светото Римско Царство и неколку други христијански држави.[3]

Проблемите на дуждот не завршиле во Европа. Во 1509 година се случила битката кај Диу, во Индија, каде што португалската флота ја победила отоманска и мамелучка флота, кои биле префрлени од Средоземното Море во Црвеното Море со помош на Венеција.

 
Алегорија на победата над Лигата на Камбре, од Палма ил Џоване, со дуждот Леонардо Лоредан.

По поразот од силите на лигата во битката кај Агнадело, Венеција открила дека нејзините имоти во Италија драстично се намалуваат. [6] Наскоро паднала Падова, а самата Венеција била загрозена. Лоредан го обединил населението, повикувајќи на пожртвуваност и целосна мобилизација. Падова била повторно заземена, иако Венеција сè уште била принудена да прифати неволен мир, по што му се придружила на папата како сојузник во неговата нова војна против Французите.[6] Сојузот бил на работ на победа, но настанал спор околу територијата. Императорот Максимилијан одбил да ѝ предаде на Републиката која било царска територија, и потпишал договор со папата за целосно исклучување на Венеција од конечната поделба. Кога Републиката се спротивставила, Јулиј се закани дека ќе ја реформира Лигата на Камбре. Во сојуз со францускиот крал Луј XII, Венецијанците постигнале решавачка победа над папските држави,[7] и можеле да ги вратат сите територии што ги изгубиле. Покрај тоа, папството било принудено да врати многу неподмирени долгови кон семејството Лоредан во вкупна вредност од приближно 500.000 дукати, огромна сума пари за тоа време.

Крајот на војната и однесувањето на дуждот, кој можеби мислел дека треба да ужива во последните години од својот живот наместо да ги посвети на управата на државата, довеле до извесна несериозност во венецијанското општество. Во овој период дуждот купувал титули и канцеларии за деца и роднини, искористувајќи го максимумот од своето влијание.

Во јуни 1521 година, здравјето на Лоредан почнало да се влошува и набрзо се развила гангрена во неговата нога. Секаква интервенција била бескорисна, па гангрената се проширила, и го убила ноќта помеѓу 21 и 22 јуни. Се смета дека, за да ги предупредат советниците и регентите на државата, веста за неговата смрт била премолчена од синот на дуждот и била соопштена дури во доцните утрински часови.[8]

Интересно е што непримерното однесување од неговите последни години не го избегнале будното око на инквизиторите на мртвите, магистратура создадена по смртта на Франческо Фоскари, задолжена за истражување на последната „сметка“ на дуждот. Можеби судењето било вештачки монтирано за политички цели, но секако имало инкриминирачки мотиви, бидејќи наследниците на дуждот, и покрај тоа што ги бранел адвокатот Карло Контарини, еден од најдобрите во тоа време, биле осудени на висока парична казна од 9.500 дукати.

Смрт уреди

 
Гробница на дуждот Леонардо Лоредан, базилика Свети Јован и Павле

Здравјето на дуждот Лоредан никогаш не било одлично, но неговиот карактер и интелектуалната енергија добро го поддржувале на неговите владини функции. Во 1514 година, поради несреќен пад, тој ја повредил ногата, но никогаш не престанал да претседава со состаноците на суверените совети. Од 14 јуни 1521 година тој повеќе не можел да присуствува на владините состаноци, поради трескавична состојба и неговата состојба брзо се влошила.[9]

Починал во Венеција на 22 јуни 1521 година. Смртта, која се случила меѓу осум и девет, била чувана во тајност по наредба на децата кои, за време на агонијата на нивниот татко, пренесувале мебел и предмети од станот на дуждот до нивната резиденција. Како што е вообичаено, телото било подложено на практики на балсамирање. Утрото на 23 јуни, откако телото било преместено во соба од Дуждовата палата, ковчегот бил затворен. На свечениот погреб пофалбата ја прочитал научникот Андреа Навагеро, а присуствувал и Пјетро Бембо, тогашен игумен и секретар на папата Лав X.[8]

Лоредан починал „со голема слава како принц“. Тој бил погребан во црквата Свети Јован и Павле, во едноставна гробница со небесен мермерен надгробен камен без натпис, поставен над скалите на главниот олтар, кој сега веќе не постои. Во околу 1572 година му бил подигнат погребен споменик, поделен на три дела и украсен со коринтски столбови во мермер, поставени лево од главниот олтар. На десната страна била статуата на Венеција со меч во рака, а лево статуата на Лигата на Камбре, со штит украсен со хералдичките грбови на спротивставените сили (овие и другите во споменикот ги направил Данезе Катанео, ученик на Јакопо Сансовино).[10]

Леонардо Лоредан во уметноста уреди

Во сликарството уреди

Портретот на Џовани Белини на Лоредан е познат по тоа што е еден од првите фронтални портрети на дуждот; во текот на средниот век, смртните мажи биле прикажани во профил, додека фронталниот поглед бил резервиран за посвети теми. Портретот на Белини бил насликан во 1501–02 година и виси во Националната галерија, Лондон.[11]

Повеќе од два века подоцна, кога на Помпео Батони му била дадена детална програма за неговиот голем Триумф на Венеција (1737) од кардиналот Одскалхи кој ја нарачал, Лоредан бил избран да ја претставува функцијата дужд, стоејќи среде група во алегориска персонификација.[12]

Во скулптурата уреди

  •  
    Статуа на дуждот Леонардо Лоредан, од Џироламо Кампања, 1572 година, базилика Санти Џовани е Паоло, Венеција
  •  
    Биста на дуждот Леонардо Лоредан, Палацо Лоредан во Кампо С. Стефано, Венеција
  •  
    Биста на дуждот Леонардо Лоредан, од Катанео, Музеј на уметност во Бирмингем, Бирмингем
  •  
    Дуждот Леонардо Лоредан кај нозете на Богородица со светците, од Пјетро Ломбардо, Дуждовата палата, Венеција
  •  
    Гробот на дуждот Леонардо Лоредан, од Џироламо Грапиља, 1572 година, базилика Санти Џовани е Паоло, Венеција
  •  
    Медал со дуждот Леонардо Лоредан, од Ветор Гамбело, 1508 година, Британски музеј, Лондон

Наводи уреди

  1. ↑ Staley, Edgcumbe (1910). The Dogaressas of Venice: The Wives of the Doges. London: T.W. Laurie. стр. 1.
  2. ↑ 2,0 2,1 Rendina, Claudio (1984). I Dogi: Storia e Segreti. Venice: Newton Compton. стр. 270–279.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Partridge, Loren (2015). Art of Renaissance Venice, 1400–1600. Univ of California Press. стр. 98. ISBN 978-0-520-28179-0.
  4. ↑ Distefano, Giovanni (2011). Enciclopedia Storica Di Venezia. Venice: Supernova. стр. 683. ISBN 978-88-96220-51-1.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Barzman 2017.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Setton 1976.
  7. ↑ 7,0 7,1 Norwich 2003.
  8. ↑ 8,0 8,1 Morelli, Iacopo (1790). Della Istoria Viniziana di Monsignor Pietro Bembo Cardinale
  9. ↑ Spalding, William (1841). Italy and the Italian Islands: From the Earliest Ages to the Present Time. Oliver & Boyd. стр. 144.
  10. ↑ Colombo, Stefano. „The Commemorative Monument to Doge Leonardo Loredan in Santi Giovanni e Paolo: Rethinking the Funerary memory in Early Seventeenth-Century Venice, (Mausolus, Summer Bulletin, 2016), pp. 23–29“ (англиски). Наводот journal бара |journal= (help)
  11. ↑ „Doge Leonardo Loredan“. National Gallery, London. Посетено на 11 September 2018.
  12. ↑ North Carolina Museum of Art

Библиографија уреди

Надворешни врски уреди

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Леонардо_Лоредан&oldid=5050387“