Кумане (Нови Бечеј)

Кумане е село во Србија во општина Нови Бечеј во Централниот банатски округ. Според пописот од 2011 година, имало 3284 жители (според пописот од 2002 година, 3814, а според пописот од 1991 година, имало 4068 жители).

Центарот на Кумане

Грб на Кумане од 1851 година

Историја

Кумане го добил името по номадскиот азиски народ со татарско потекло, Кумани, кој продреле дури до Унгарија во 11 век. Под денешното име селото за првпат се споменува во Пеќскиот катастар, список на прилози од Пеќската патријаршија од 1660 година и 1661 година.

Црквата Свети Архангел

Врз основа на археолошките наоди, утврдено било дека просторот на селото бил населен во неолитот, а некои наоди укажуваат дека се во 6 и 7 век. Тука со векови живееле Аварите и Словените.

Кумане не бил секогаш на денешната локација (Црн песок). До 1801 година селото се наоѓало на 4 километри западно, покрај поранешниот лев брег на Тиса (тој дел од областа сега се нарекува Старо село).

Најстариот пишан споменик што се чува во куманската црква е протоколот на родените во 1757 година. Во него селото се води како Шанац Кумани. Во 1774 година, австрискиот царски ревизор Ерлер изјавил дека местото „Куман“ припаѓа на областа и округот Бекерец. Населението било српско. Во 1797 година, Кумане имал двајца православни свештеници. Тоа биле парохијаните, свештеникот Стефан Секулиќ (р.1756) и свештеникот Стефан Веселинов (1791).

Во Кумани во април 1858 година избувнал пожар во куќа направена од рогозина. Една домаќинка по печењето леб околу три часот попладне фрлила ќумур, кој силниот ветер го однел. За кратко време изгореле 146 куќи. Загинале четири лица, меѓу кои и , кој тргнал да спасува други.

Селото е населено (во 1936 година во селото имало 6.537 жители, а во 2002 година-3.806).

Низ Кумане минува патот Зрењанин-Меленци-Кумане - Нови Бечеј-Ново Милошево-Кикинда, а пред Нови Бечеј еден крак од патот се дели преку реката Тиса за Бечеј. Крај Кумане минува пругата Кикинда-Зрењанин.

Интересни факти

• Во центарот на селото има споменик подигнат на 1 јуни 1952 година на паднатите борци од Втората светска војна. Тој ден секоја година се слави како слава на селото.
• Селото е познато по киното наречено „Куманац кинемаскоп“, со најширок кино екран во Банат.
• Во месноста Куманац, во дворот на пумпната станица на Банатскиот брег на Тиса, се наоѓа педункуларен даб стар над 300 години. Според студијата на Војводинскиот завод за заштита на природата, дабот е најубавиот примерок од овој вид во Војводина.
• Недалеку од Кумане се наоѓа бањата Русанда, позната по своите лековити својства на минералниот пелоид (кал) од езерото.

Познати жители

• Лаза Телечки (1841-1873) — голем српски глумец и истакнат член на Српскиот народен театар во Нови Сад. Денеска во Куман од негова страна се одржува манифестацијата „Денови на Лаза Телечки“.
• Јаков Немешев (1796-1849) - познат виолинист и фолк пејач (Куманчан, живеел во Нови Сад), роден слеп, познат како Из Кумана Јаша.
• Љубица Одаџиќ (1913-1942) - Народен херој на Југославија и учесник во Народноослободителната борба. Една од главните улици на Куман го носи нејзиното име.
• Јован Веселинов „Жарко“ (1906-1982) - Народен херој на Југославија и поранешен претседател на Народното собрание на Социјалистичка Република Србија.
• д-р Милош Ѓорѓевиќ (1842-1918) - познат правник од 19 век. Тој бил еден од главните соработници на Михаило Полит-Десанчиќ и лидер на Либералната партија во Зрењанин. Имал титула кралски советник. Последните 10 години од животот бил директор на „Штедилницата Голема Бекерец“.
• Милан Р. Варадинац (1939-2020) - историчар и писател на документарни филмови за културата на Куман. Негови најпознати дела се „Куманите во спортот и културата“, „Раѓање на близнаци во Кумано“, „Хроника на ловот во Куманово“. . .
• д-р Душко Летиќ (* 1959) - професор на Факултетот за технички науки на Универзитетот во Нови Сад. Автор е на бројни книги, меѓу кои и „Оперативно истражување“.
• Гордана Цветиќ-Достаниќ (* 1954) - ценет економист и директор на Белградската берза. Добитник е на наградата „Менаџер на годината во областа на банкарството и финансиите“.

Центар за култура

Селската црква била изградена во периодот од 1820 до 1830 година. Посветен била на светите архангели Михаил и Гаврил. Станува збор за еднокорабна градба со камбанарија на западната фасада, која се издига од предната страна на фасадата. Иконостасот и ѕидното сликарство се дело на сликарот Никола Алексиќ од 1854 година.

Училиште

Школувањето во Куман почнало да се развива на почетокот на 20 век. Бидејќи немало соодветен простор, наставата се одвивала во зградите на месната заедница и Домот на културата. Изградбата на новата училишна зграда започнала на почетокот на 1960-тите, а отворањето се одржало на 29 ноември 1965 година. Отворено било ново основно училиште наречено „Станчиќ Милан-Уча“, во чест на наставникот загинат во војната. Новоизграденото училиште, со опремени училници и кабинети, било активно на меѓуучилишни натпревари и имало бројни секции: фотосекција, аероклуб, училиштен хор, училиштен оркестар и литературна секција.

Денес, основното училиште е едно од најдобро опремените. Има опремени кабинети за: музичка култура (со музички инструменти), информатика (со компјутери), биологија (со биолошки инструменти и препарати), физика и хемија (со соодветна опрема за работа); како и вежбалница со придружна опрема. Училиштето секоја година организира ученички спортски турнири, ученички крос-кантри, училиштен хор, училиштен оркестар, литературна, рецитаторска, новинарска секција, а во рамките на „Детската недела“ маскенбал, изложба на кучиња, игра без граници, часови на отворено, волонтирање на село, менување на улогите на учениците и наставниците, како и на студентската забава. Во рамките на училишниот простор има две игралишта за кошарка и две фудбалски игралишта, за голем и мал фудбал. Училиштето располага со современи методи на осигурување и обезбедување на учениците.

Настани во рамките на училиштето

Секоја година во ноември, Денот на училиштето се одбележува со положување цвеќе на гробот на Милан Станчиќ-Уче, кој се наоѓа во училишниот двор. Наставниците и наставниците заедно со своите ученици организираат манифестација за жителите на Куман во форма на претстава, која вообичаено се одржува во селскиот Дом на културата.

Адаптацијата на Домот на културата во Куман се вршело во текот на зимата до јуни 1986 година, за што биле потрошени над 50 милиони динари. Отворена била кино сала (со најголем екран во Банат), бина, гардеробер, влезен простор и простор за качување горе. Кино-театар салата со околу 300 седишта била модерно уредена, а подот со пад од 15 степени, нови седишта, простор за кино проектор, ново осветлување.

КУД „Јован Ачимац“

Културно-уметничкото друштво „Јован Аќимац“ е едно од најстарите културно-уметнички друштва во областа, основано во средината на 1920-тите 20 век во Кумане.

Селска библиотека

Селската библиотека во Кумане е огранок на Народната библиотека во Нови Бечеј. Основана била пред повеќе од 100 години и содржи десетици илјади книги.

Индустрија

• Населението во Кумане главно се занимава со земјоделство. Мештаните обработуваат свои и туѓи површини во Атар Куман, а се занимаваат и со сточарство.
• Неземјоделци во Куман се вработени во хемиската индустрија „Бисер АД“. Оваа компанија е основана во 1978 година. година, а основна дејност е производство на хемикалии за домаќинство, козметика, како и производство на индустриски хемикалии.

Демографија

Во населеното место Кумане живеат 2958 полнолетни жители, а просечната возраст на населението е 39,3 години (37,8 за мажи и 40,8 за жени). Во населбата има 1366 домаќинства, а просечниот број на членови по домаќинство е 2,79.

Оваа населба е претежно населена со Срби (според пописот од 2002 година), а во последните три пописи е забележан пад на населението.

Надворешни врски

• Списание за национална географија, култура и традиција - Србија плус
• Село на сточари и факултет („Политика“, 27.04.2015)