Википедија

Човекови права во Босна и Херцеговина

Човековите права во Босна и Херцеговина биле критикувани во текот на повеќе години од меѓувладините организации, вклучувајќи го Советот за човекови права на Обединетите нации, Европскиот суд за човекови права и Организацијата за безбедност и соработка во Европа, како и меѓународните и домашни невладини организации како што се Хјуман рајтс воч и Амнести Интернешнл. Владата на Босна и Херцеговина била критикувана за етничка и религиозна дискриминација при нејзиниот третман кон етничките и религиозните малцинства како што се ромскиот народ и еврејскиот народ.[1] Владата, исто така, била критикувана за нејзиниот третман кон внатрешно раселените лица по Босанската војна и неуспехот да им обезбеди на барателите на азил ресурси како храна, засолниште и медицинска помош. Според Здружението на босанските новинари, БХ Новинари, слободата на медиумите е проблем во Босна и Херцеговина, при што новинарите се соочуваат со напади, закани и притисок од владата. Невладините организации за човекови права, исто така, пријавиле мешање во нивната работа од владата. Босанската влада била критикувана од Европската Унија за бавниот одговор на домашното гонење на воените злосторства од војната во Босна по затворањето на Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија во декември 2017 година.

Историја

уреди

Етничкиот судир е мошне истакнат во босанското општество.[2] Трите главни етнички групи се Бошњаците, кои се претежно муслимани, Хрватите, кои се католици и во Република Српска, каде живеат српски православни верници. Овој етнички судир резултирал во Босанската војна, која се случила меѓу 1992 и 1995 година по независноста на Босна и Херцеговина од Социјалистичка Федеративна Република Југославија.[3] со 100.000 смртни случаи.[4] Секоја вклучена националност во текот на судирот извршила воени злосторства и кршење на човековите права. Најголемиот број обвиненија за воени злосторства биле покренати против Србите.

Етничка и верска дискриминација

уреди

Во 2019 година Светска банка објавила извештај според кој дискриминацијата на ромскиот народ е значаен проблем во земјите од Западен Балкан, вклучително и во Босна и Херцеговина. Извештајот открива дека Ромите, кои сочинуваат 1,7% од босанското население, имаат потешкотии во пристапот до основните услуги како што се здравствена заштита, образование, вработување и домување отколку неромското население.[5]

Меѓународната невладина организација Хјуман рајтс воч во својот Годишен извештај за 2020 година утврдила дека дискриминацијата на етничките и верските малцинства останува значајно прашање за човековите права во Босна и Херцеговина.[1] Босанскиот устав забранува етнички малцинства како еврејскиот народ и ромскиот народ, кои се двете најголеми малцински групи во земјата, да се кандидираат за претседател.

Комплексноста на Уставот на Босна и Херцеговина е резултат на Дејтонскиот мировен договор, кој бил потпишан во 1995 година по завршувањето на Босанската војна.[2]

Поради значајната улога што ја играат етничкиот национализам и политиката на етнички идентитет во босанското општество, босанскиот устав предвидува Претседателството на владата да се состои од тројца директно избрани членови.[2] Секој претседател е избран од Бошњаците, Хрватите и Србите. Претседателски кандидат мора да се идентификува само со еден од овие етнички идентитети и не е квалификуван доколку тие се припадници на какви било дополнителни етнички групи, што спречува етнички малцинства, како што се ромскиот и еврејскиот народ, да се кандидираат за претседател, како и секој што припаѓа на повеќе од една од трите главни етнички групи. Дополнително, Бошњаците, Хрватите и Србите можат да гласаат само за еден кандидат кој е од нивната сопствена етничка група.

Овие ограничувања врз основа на етничка припадност за подобност да се кандидираат за избрани функции се контроверзни и се критикувани од меѓународни тела како што е Европскиот суд за човекови права.[1] Во случајот Сејдиќ и Финци против Босна и Херцеговина од 2009 година, Европскиот суд за човекови права пресудил дека босанскиот устав е дискриминирачки и е во спротивност со Европската конвенција за човекови права.[6] Дерво Сејдиќ, Ром и Јакоб Финци, Евреин, поднеле жалби до Европскиот суд за човекови права дека немаат право да се кандидираат за претседател и Домот на народите на Босна и Херцеговина, поради нивното членство во етнички малцински групи, и покрај фактот дека и двајцата биле босански државјани.

Воени злосторства

уреди

Во текот на Босанската војна 1992-1995 се случиле голем број повреди на човековите права.[7] Овие вклучуваат етничко чистење, вонсудски погубувања, силување и мачење. Во декември 2017 година, Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија, судот на Обединетите нации создаден за гонење воени злосторства што се случиле во босанската војна, бил затворен.[8] Домашните судови оттогаш се одговорни за гонење на воени злосторства и злосторства против човештвото што се случиле за време на војната. Извештајот на Советот за човекови права на Обединетите нации при Канцеларијата на Високиот комесаријат на Обединетите нации за Босна и Херцеговина објавила загриженост дека домашните судови на Босна и Херцеговина бавно го завршиле гонењето на случаите за воени злосторства.[9] Жртвите на силување и мачење за време на војната доживуваат бројни предизвици во остварувањето на правдата, со кои се соочуваат со судски такси до 5000 евра доколку нивниот случај не е успешен.[4]

Азиланти и внатрешно раселени лица

уреди

Според податоци од 2020 година, 96.421 Босанци продолжуваат да се класифицираат како внатрешно раселени лица од Босанската војна, која завршила во 1995 година.[1] Педесет и осум проценти од Босанците кои ја напуштиле земјата како бегалци за време на војната, допрва треба да се вратат. Програмата за регионално домување, финансирана од владата, изградила 1000 домови за сместување на внатрешно раселените лица и повратниците.

И Хјуман рајтс воч и Амнести Интернешнл го критикувале управувањето на босанската влада со неодамнешниот прилив на азиланти.[1][8][10] Критиките вклучуваат бавна обработка на апликациите за азил од страна на владите и неуспехот да се обезбеди основна храна, засолниште и медицинска грижа за барателите на азил.

Бранители на човековите права и граѓанското општество

уреди

Хјуман рајтс воч во својот Светски извештај за 2019 година објавил дека бранителите на човековите права и невладините организации се соочуваат со мешање во нивната работа.[8] Тие објавиле дека полицијата издала казни за јавно нарушување на луѓе кои учествуваат на јавни собири и протести.[9] Безбедносната мрежа за европските новинари објавила дека во 2014 година Алијансата на независни социјалдемократи, најголема политичка партија во Република Српска, издала список на новинари и невладини организации за кои смета дека се „несоодветни“.[11] Хјуман рајтс воч исто така известила дека Република Српска подготвила законодавство што ќе им овозможи да ја следат работата и финансиите на невладините организации кои добиваат странски донации.

Слобода на медиуми

уреди

Слободата на печатот е вклучена во босанскиот устав.[12] Фридом Хаус го класифицира печатот на Босна и Херцеговина како делумно слободен. Според Платформата на Советот на Европа за унапредување на заштитата на новинарството и безбедноста на новинарите, од 2015 година имало седум „напади врз физичката безбедност и интегритет на новинарите“,[13] шест инциденти на „малтретирање или заплашување на новинари“, и четири „други напади кои имаат застрашувачки ефекти врз слободата на медиумите“. Според Платформата, петнаесет од овие инциденти не се решени, а два биле решени од страна на босанската влада. Според Хјуман рајтс воч, новинарите доживуваат малтретирање, притисок од политички групи, насилни напади и заплашување, вклучително и смртни закани.[1] Хјуман рајтс воч објавил дека БХ Новинари, синдикатот на новинари во Босна и Херцеговина, пријавил 41 повреди на слободата на печатот во 2019 година.

Сексуална ориентација и родов идентитет

уреди

Исто-сексуалната активност е легална во Босна и Херцеговина.[14] Брак и врски од ист пол не се законски признати според босанските закони. На трансродовите лица им е дозволено да го менуваат својот пол. Во извештајот на Советот за човекови права на Обединетите нации за Босна и Херцеговина во 2019 година, Комитетот за човекови права и Комитетот против мачење изразиле загриженост за недостатокот на истрага од страна на властите за злосторства од омраза извршени кон лезбејки, хомосексуалци, бисексуалци и трансродови лица.[9] Хомофобијата и насилството и злосторствата од омраза врз припадниците на ЛГБТ заедницата е широко распространета во Босна и Херцеговина.[1] Во септември 2008 година, седум цивили и еден полицаец биле повредени од анти-ЛГБТ демонстранти на фестивалот Квир во Сараево.[15] Организаторите на фестивалот добиле анонимни смртни закани пред фестивалот. Шест лица биле хоспитализирани со повреди на главата, а еден од напаѓачите бил приведен од полицијата. Во септември 2019 година, првото босанско дефиле на ЛГБТ се одржало во Сараево, главниот град на земјата.[16] Илјада полицајци биле присутни за да ги заштитат демонстрантите од насилство и злосторства од омраза. Контрапротести се одржале во Сараево од страна на анти-ЛГБТ групи истовремено со парадата на гордоста.

Права на жените

уреди

Организацијата за безбедност и соработка во мисијата на Европа во Босна и Херцеговина известува дека насилството врз жените е широко распространет проблем во босанското општество.[17] Мисијата исто така известува дека жените се недоволно застапени и маргинализирани во приватниот и јавниот сектор. За време на босанската војна 1992-1995 година се појавила епидемија на сексуално насилство.[4][18] Нема официјални податоци за бројот на жени кои биле сексуално нападнати за време на војната, но проценките се движат помеѓу 20, 000 и 50 000 000. Босанскиот правен систем во голема мерка не реагира при гонење на мажи кои извршиле сексуален напад за време на војната.[19] Жртвите ризикуваат да изгубат илјадници евра од судски такси ако ја тужат Република Српска за штета предизвикана од сексуални напади извршени од нивни војници за време на војната.

Меѓународни одговори

уреди

Организацијата за безбедност и соработка во Европа е истакната меѓувладина организација која работи со мисија во Босна и Херцеговина.[20] Тие работат на враќање на мирот и хармонијата во регионот и промовирање на човековите права за сите граѓани на Босна и Херцеговина, вклучително и за ромскиот и еврејскиот народ. UN Women има канцеларија во Босна и Херцеговина, каде што имаат за цел да ја поддржат владата во постигнувањето глобални стандарди за родова еднаквост.[19]

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 „World Report 2020: Rights Trends in Bosnia and Herzegovina“. Human Rights Watch. 2020-01-15. Посетено на 2020-02-13.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Nardelli, Alberto; Dzidic, Denis; Jukic, Elvira (2014-10-08). „Bosnia and Herzegovina: the world's most complicated system of government?“. The Guardian. ISSN 0261-3077. Посетено на 2020-02-13.
  3. ↑ Lampe, John R. „Bosnian War“. Encyclopaedia Britannica. Посетено на 2020-02-20.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Gadzo, Mersiha. „Court fees and fear: Bosnia war rape victims struggle“. Al Jazeera. Посетено на 2020-02-21.
  5. ↑ „Breaking the Cycle of Roma Exclusion in the Western Balkans“. World Bank. Посетено на 2020-02-13.
  6. ↑ „HUDOC - European Court of Human Rights“. hudoc.echr.coe.int. Посетено на 2020-02-13.
  7. ↑ Garms, Ulrich; Peschke, Katharina (2006-05-01). „War Crimes Prosecution in Bosnia and Herzegovina (1992–2002)“. Journal of International Criminal Justice. 4 (2): 258–282. doi:10.1093/jicj/mql015. ISSN 1478-1395.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „World Report 2019: Rights Trends in Bosnia and Herzegovina“. Human Rights Watch. 2018-12-21. Посетено на 2020-02-13.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 United Nations Human Rights Council (2019-11-13). „Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights: Compilation on Bosnia and Herzegovina“. undocs.org. Посетено на 2020-02-13.
  10. ↑ „Bosnia and Herzegovina 2017/2018“. www.amnesty.org. Посетено на 2020-02-13.
  11. ↑ Caucaso, Osservatorio Balcani e. „Media freedom watchdogs slams list of "unsuitable" journalists and NGOs in Bosnia Erzegovina“. Osservatorio Balcani e Caucaso (италијански). Посетено на 2020-02-21.
  12. ↑ „Bosnia and Herzegovina“. freedomhouse.org. 2015-04-21. Архивирано од изворникот на 2020-02-21. Посетено на 2020-02-21.
  13. ↑ „Bosnia and Herzegovina“. Platform to promote the protection of journalism and safety of journalists. Посетено на 2020-02-21.
  14. ↑ „LGBT Rights in Bosnia and Herzegovina“. Equaldex. Посетено на 2020-02-21.
  15. ↑ „Young men attack gay festival in Bosnia“. Reuters. 2008-09-24. Архивирано од изворникот на 2019-04-21. Посетено на 2020-02-21.
  16. ↑ „Bosnian capital holds its first ever Pride parade despite counter protests“. The Independent. 2019-09-08. Посетено на 2020-02-21.
  17. ↑ „Gender equality | Mission to Bosnia and Herzegovina | OSCE“. www.osce.org. Посетено на 2020-02-13.
  18. ↑ „Bosnian War rape survivors speak of their suffering 25 years on“. The Independent. 2017-07-21. Архивирано од изворникот на 2020-02-21. Посетено на 2020-02-21.
  19. ↑ 19,0 19,1 „Bosnia and Herzegovina“. UN Women | Europe and Central Asia. Посетено на 2020-02-21.
  20. ↑ „Mission to Bosnia and Herzegovina | OSCE“. www.osce.org. Посетено на 2020-02-13.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Човекови_права_во_Босна_и_Херцеговина&oldid=5273717“