Црква Св. Петар и Мојсеј во Солин

Црква Св. Петар и Мојсеј во Солин, попозната како Шуплива црква, е древна хрватска црква во Солин, источно од античкиот Солин и североисточно од Островот на Богородица. Се наоѓа на десниот брег на реката Јадро, помеѓу патот што води до изворот на реката Јадро и цементарницата Мајдан.

Опис

Во локалитетот Шупља црква се наоѓаат остатоци од ранороманска црква од 11 век, изградена на остатоци од ранохристијанска гробишна базилика. Станува збор за комбинација на старата хрватска архитектура и новите градбени форми што ги ширеле Бенедиктинците од средината на 11 век.

Оваа трикорабна, триапсидна црква била внатрешно поделена со пиластри, нејзините апсиди биле потопени во ѕидната маса со рамен грб, а средната апсида била правоаголна. Имала три кораби, долги 26,30 метри и широки 13,60 метри, одделени еден од друг со четири столба. Соодветно на столбовите, во истата оска, се наоѓале и летвите на внатрешната и надворешната страна на ѕидот.^[1]

Покрај главниот, имал и два странични олтари. Главниот, централен, олтар бил посветен на св. Апостол Петар, десно од главниот олтар бил олтар посветен на св. Мојсеј, додека олтарот лево од главниот жртвеник не е познато кому му бил посветен. Над главниот олтар имало преграда со натпис „Свети Петар, прими го дарот на преподобниот Мојсеј, твојот слуга“. За да се добие претстава како црквата, кој бил обичај во средниот век, била посветена на двајца светци, Свети Петар и Мојсеј.

На западниот влез бил изграден нартекс, а на јужната страна била изградена и камбанарија од која останале неколку скалила. Во нартексот имало римски саркофаг во кој најверојатно била погребана некоја важна личност од античко хрватското време, можеби дури и крал кој бил особено поврзан со оваа црква.

Археолошки истражувања

Плочата на иконостасот, која подоцна станала еден од ѕидовите на фонтот на Сплитската крстилница. Мермер, XI век Сплит.

Од натписот на олтарната преграда дознаваме дека црквата била посветена на светите Петар и Мојсеј. Во црквата се пронајдени многу други парчиња мебел од камен, од кои најинтересни се четири фрагменти со човечка фигура.

Можеби спомени од тој настан се и познатите скулптури од олтарната преграда кои денес се наоѓаат во сплитската катедрала . Некои научници веруваат дека плутеите кои денес го формираат крштението во сплитската крстилница Св. Иван, меѓу кој најпознат е оној што вообичаено се толкува како претстава на хрватскиот владетел на престолот, потекнуваат од црквата за крунисување. Во овие фрагменти од релјефот, Е. Дигве сметал дека се гледа приказ на кралот Звонимир како добива почит на своите поданици по неговото крунисување. Според други мислења, релјефот го прикажува или Петар Крешимир IV.^[2] или општа иконографска претстава на Христос Пантократор.

Систематските археолошки истражувања сè уште се во тек.

Историја

На местото на Шупливата црква, старите христијани изградиле ранохристијанска црква и гробишта. Хрватите изградиле нова црква на темелите на ранохристијанската, која дотогаш била најголемата античка хрватска црква на овие простори, која припаѓа на предроманските цркви од 11 век. Постарата црква сè уште е прилично видлива, а нејзините ѕидови сè уште прекрасно се гледаат под оградата што го дели археолошкиот локалитет од непосредно поставениот пат што води до Мајдан. Во оваа црква се наоѓа легатот на папата Григориј VII, тој го крунисал хрватскиот крал Звонимир во 1075 година.

На картата на Камочи од 1571 г. во Задарската архива оваа црква има камбанарија и таа сè уште е недопрена. За време на војната меѓу Венеција и Турците, делови од црквата и покривот биле урнати. Затоа луѓето во 17 век и ја нарекле „Шуплива црква“ . Додека во 11 век мора да била над нивото на реката, бидејќи во близина е потокот св. Илија (кој доаѓа од Рижница и носи тиња) се влева во реката Јадро, теренот е поплавен и денес тротоарот на црквата е под нивото на Јадро. Тоа е одличен и многу светол пример за тоа како малата река Солин ја менува конфигурацијата на пејзажот на Солин. До оваа црква се наоѓал бенедиктински манастир, поврзан со куќата на владетелот.

Крунисување на кралот Звонимир

Крунисување на кралот Дмитар Звонимир, дело на Фердинанд Кикерез од 1897 година.

Игуменот на манастирот до црквата, Урсо, бил пријател на кралот Звонимир, кој тој ја избрал оваа црква за место на неговото крунисување. Се случило во недела на 8-ми, октомври 1075 година или 1076. година, на празникот Св. Димитрија според западниот календар, што е и крстното име на Звонимир (Дмитар Звонимир). Тој ден, во црквата Св. Петар и Мојсеј во Солин, игуменот Гебизон († по 1097 г.) и епископот Фулк, пратеници на папата Григориј VII. му дале круна, меч, жезол и знаме како симболи на моќта, а вака се крунисувале римско-германските императори и другите кралеви во Европа, па Звонимир е првиот и последен хрватски крал кој се крунисал на ваков начин.^[3]

Заштита

Под ознаката Z-6095, тој е регистриран како недвижно културно богатство - поединечно, со правен статус на заштитено културно богатство, класифицирано како „археолошко наследство“.

Наводи

Надворешни врски

↑ Šeparović, Tomislav (2020). Šuplja crkva u Solinu u svjetlu numizmatičkih nalaza. Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu - FF Press. стр. 353–366. ISBN 978-953-379-035-0.
↑ Igor Fisković, Reljef kralja Petra Krešimira IV, Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika, 2002.
↑ Dragutin Pavličević, Povijest Hrvatske, Zagreb: Naklada Pavičić, 2007., ISBN 978-953-6308-71-2, str. 68

[1] Šeparović, Tomislav (2020). Šuplja crkva u Solinu u svjetlu numizmatičkih nalaza. Filozofski fakultet Sveučilišta u Zagrebu - FF Press. стр. 353–366. ISBN 978-953-379-035-0.

[2] Igor Fisković, Reljef kralja Petra Krešimira IV, Split: Muzej hrvatskih arheoloških spomenika, 2002.

[3] Dragutin Pavličević, Povijest Hrvatske, Zagreb: Naklada Pavičić, 2007., ISBN 978-953-6308-71-2, str. 68

[1]

[2]

[3]