Википедија

Холоценски климатски оптимум

Холоценскиот климатски оптимум бил топол период во првата половина на холоценската епоха, кој се случил во интервалот околу 9.500 до 5.500 години пред сегашноста,[1] со термички максимум пред околу 8000 години. Исто така е познат под многу други имиња, како што се алтитермал, климатски оптимум, холоценски мегатермал, холоценски оптимум, холоценски термички максимум, хипситермал и среднохолоценски топол период.

Топлиот период бил проследен со постепен пад, од околу 0,1 до 0,3 °C по милениум, до пред околу два века. Сепак, на подмилениумско ниво, имало регионални топли периоди надредени на овој пад.[2][3][4]

Глобални ефекти

уреди
 
Температурни варијации за време на холоценот од збирка различни реконструкции и нивниот просек. Најновиот период е на десната страна.

Холоценскиот климатски оптимум бил приближно 4,9 °C потопол од последниот глацијален максимум.[5] Една студија од 2020 година проценила дека просечната глобална температура за време на најтоплиот двесте годишен период на холоценскиот климатски оптимум, пред околу 6.500 години, била околу 0,7 °C потопла од просечната температура за деветнаесеттиот век од нашата ера, непосредно пред индустриската револуција, и 0,3 °C постудена од просечната температура за 2011-2019 година.[6] Просечната промена на температурата се чини дека брзо се намалува со географската широчина и затоа суштински не се забележува промена во средната температура на ниските и средните географски широчини. Тропските гребени имаат тенденција да покажуваат зголемување на температурата за помалку од 1 °C. Тропската површина на океанот на Големиот Корален Гребен пред околу 5350 години изнесувала 1 °C потопло и збогатено со 18 O за 0,5 промили во однос на денешната морска вода.[7]

Температурите за време на холоценскиот климатски оптимум биле повисоки од сегашните за околу 6 °C на Шпицбершките Острови, во близина на Северниот Пол.[8]

Северозападна Европа доживеала затоплување, но имало заладување во Јужна Европа.[9] На југозападниот Пиринејски Полуостров, шумската покривка го достигнала својот врв пред околу 9.760 и 7.360 години, како резултат на високата достапност на влага и топлите температури за време на холоценскиот климатски оптимум.[10] Во Централна Европа, холоценскиот климатски оптимум се случил пред 9.000 до 7.500 години.[11]

На Блискиот Исток, холоценскиот климатски оптимум се поврзувал со зими без мраз и со савани полни со ф'стаци. Во овој интервал се случило припитомувањето на житарките и неолитскиот раст на населението во регионот.[12]

Почетокот на холоценскиот климатски оптимум на јужниот дел од планината Урал се случил во исто време со оној во Северна Европа, додека неговото прекинување се случило пред околу 6.300 и 5.100 години.[13] Зимско затоплување од 3 до 9 °C и летно затоплување од 2 до 6 °C се случило во северниот дел на централен Сибир.

Како резултат на зголемувањето на нивото на морето и распаѓањето на ледените плочи на северната полутопка, дождовниот појас на источноазискиот летен монсун се проширил на северозапад, продирајќи длабоко во внатрешноста на Азија.[14] Источноазискиот летен монсун, кој бил значително послаб пред и по холоценскиот климатски оптимум, го достигнал својот врв во текот на овој интервал,[15] иако точното време на неговиот максимален интензитет варира во зависност од регионот.[16] Сегашните пустински региони во Средна Азија биле пошумени поради повисоките врнежи од дожд, а топлите умерени шумски појаси во Кина и Јапонија биле проширени кон север.[17] Во долината Јарлунг Цангпо во јужен Тибет, врнежите биле до двапати поголеми од денешните за време на средниот холоцен.[18] Записите од полен од езерото Таи во Џјиангсу, Кина, зборуваат за зголемени летни врнежи, потопла и повлажна клима во регионот.[19] Стабилноста на климата од средниот холоцен во Кина го поттикнала развојот на земјоделството и сточарството во регионот.[20] На Корејскиот Полуостров, арбореалниот полен го евидентира холоценскиот климатски оптимум дека се јавува пред 8.900 до 4.400 години, со неговиот основен период пред 7.600 до 4.800 години.[21] Нивото на морето во Јапонското Море било 2-6 метри повисоко од сегашното, при што температурите на површината на морето биле 1-2 °C повисоки. Топлата струја на Источна Кореја стигнала до Приморје и ја турнала студената вода кон североисток. Струјата Цушима ги загреала северните брегови на Хокаидо и навлегла во Охотското Море.[22] Во северниот дел на Јужнокинеското Море, холоценскиот климатски оптимум бил поврзан со постудени зими поради посилниот источноазиски зимски монсун, предизвикувајќи умирање на коралите.[23]

Во Индискиот Потконтинент, индискиот летен монсун силно се засилил, создавајќи топла и влажна клима во Индија и високо ниво на морето.[24]

Релативното ниво на морето во архипелагот Спермонд било приближно пола метар повисоко отколку што е денес.[25][26] Седиментното полнење на лагуните било забавено од височината на морето и забрзано по холоценскиот климатски оптимум, кога нивото на морето се намалило.[27]

 
Вегетација и водни тела во северна и централна Африка во Ееми (долу) и холоцен (горе)

Западноафриканските седименти дополнително го бележат африканскиот влажен период, интервал пред околу 16.000 и 6.000 години, за време на кој Африка била многу повлажна од сега. Тоа било предизвикано од зајакнувањето на африканскиот монсун од промените во летното зрачење, што било последица на долготрајните варијации во орбитата на Земјата околу Сонцето. „Зелената Сахара“ била преполна со бројни езера, со типичен африкански езерски крокодил и нилски коњ. Едно чудно откритие од морските седименти е дека транзициите во и надвор од влажниот период се случиле во рок од децении, а не во претходно замислените подолги периоди.[28] Се претпоставува дека луѓето играле улога во менувањето на вегетациската структура на Северна Африка во одреден момент по пред 8.000 години со воведување на домашни животни, што придонело за брзиот премин кон сушните услови кои сега се наоѓаат на многу локации во Сахара.[29] Понатаму на југ, во Централна Африка, саваните кои ги сочинуваат крајбрежните низини на сливот на одводнување на реката Конго, биле целосно отсутни.[30] Југозападна Африка доживеала зголемена влажност за време на холоценскиот климатски оптимум.[31]

Климатскиот настан веројатно бил резултат на предвидливите промени во Земјината орбита (циклуси Миланкович) и продолжување на промените што го предизвикале крајот на последниот глацијален период.

Други промени

уреди

Значајни температурни промени се чини дека не се случиле на повеќето локации со ниска географска широчина, но пријавени се и други климатски промени, како што се значително повлажни услови во Африка, Австралија и Јапонија и услови слични на пустината во средниот запад на САД. Областите околу Амазон покажуваат зголемување на температурата и посуви услови.[32]

Наводи

уреди
  1. ↑ Marcott, Shaun A.; Shakun, Jeremy D.; Clark, Peter U.; Mix, Alan C. (8 March 2013). „A Reconstruction of Regional and Global Temperature for the Past 11,300 Years“. Science. 339 (6124): 1198–1201. Bibcode:2013Sci...339.1198M. doi:10.1126/science.1228026. PMID 23471405. Посетено на 13 March 2023.
  2. ↑ Revkin, Andrew (22 April 2013). „Study Charts 2,000 Years of Continental Climate Change“. New York Times Dot Earth. Посетено на 26 December 2021.
  3. ↑ Chandler, David (16 May 2007). „Climate myths: It's been far warmer in the past, what's the big deal?“. New Scientist. Посетено на 26 December 2021.
  4. ↑ Neukom, R; Steiger, N; Gómez-Navarro, J.J (24 July 2019). „No evidence for globally coherent warm and cold periods over the preindustrial Common Era“. Nature. 571 (7766): 550–554. Bibcode:2019Natur.571..550N. doi:10.1038/s41586-019-1401-2. PMID 31341300. Посетено на 26 December 2021.
  5. ↑ Shakun, Jeremy D.; Carlson, Anders E. (1 July 2010). „A global perspective on Last Glacial Maximum to Holocene climate change“. Quaternary Science Reviews. Special Theme: Arctic Palaeoclimate Synthesis (PP. 1674-1790). 29 (15): 1801–1816. doi:10.1016/j.quascirev.2010.03.016. ISSN 0277-3791. Посетено на 17 September 2023.
  6. ↑ Kaufman, Darrell; McKay, Nicholas; Routson, Cody; Erb, Michael; Dätwyler, Christoph; Sommer, Philipp S.; Heiri, Oliver; Davis, Basil (30 June 2022). „Holocene global mean surface temperature, a multi-method reconstruction approach“. Scientific Data. 7 (1): 201. doi:10.1038/s41597-020-0530-7. PMC 7327079. PMID 32606396.
  7. ↑ Gagan, Michael K.; Ayliffe, LK; Hopley, D; Cali, JA; Mortimer, GE; Chappell, J; McCulloch, MT; Head, MJ (1998). „Temperature and Surface-Ocean Water Balance of the Mid-Holocene Tropical Western Pacific“. Science. 279 (5353): 1014–8. Bibcode:1998Sci...279.1014G. doi:10.1126/science.279.5353.1014. PMID 9461430. Посетено на 13 March 2023.
  8. ↑ Beierlein, Lars; Salvigsen, Otto; Schöne, Bernd R; Mackensen, Andreas; Brey, Thomas (16 April 2015). „The seasonal water temperature cycle in the Arctic Dicksonfjord (Svalbard) during the Holocene Climate Optimum derived from subfossil Arctica islandica shells“. The Holocene (англиски). 25 (8): 1197–1207. doi:10.1177/0959683615580861. ISSN 0959-6836. Посетено на 8 September 2023.
  9. ↑ Davis, B.A.S.; Brewer, S.; Stevenson, A.C.; Guiot, J. (2003). „The temperature of Europe during the Holocene reconstructed from pollen data“. Quaternary Science Reviews. 22 (15–17): 1701–16. Bibcode:2003QSRv...22.1701D. CiteSeerX 10.1.1.112.140. doi:10.1016/S0277-3791(03)00173-2.
  10. ↑ Gomes, S. D.; Fletcher, W. J.; Rodrigues, T.; Stone, A.; Abrantes, F.; Naughton, F. (15 July 2020). „Time-transgressive Holocene maximum of temperate and Mediterranean forest development across the Iberian Peninsula reflects orbital forcing“. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 550: 109739. Bibcode:2020PPP...55009739G. doi:10.1016/j.palaeo.2020.109739. Посетено на 5 November 2022.
  11. ↑ Kalis, Arie J; Merkt, Josef; Wunderlich, Jürgen (1 January 2003). „Environmental changes during the Holocene climatic optimum in central Europe - human impact and natural causes“. Quaternary Science Reviews. Environmental response to climate and human impact in central Eur ope during the last 15000 years - a German contribution to PAGES-PEPIII. 22 (1): 33–79. doi:10.1016/S0277-3791(02)00181-6. ISSN 0277-3791. Посетено на 8 September 2023.
  12. ↑ Rossignol-Strick, Martine (1 April 1999). „The Holocene climatic optimum and pollen records of sapropel 1 in the eastern Mediterranean, 9000–6000BP“. Quaternary Science Reviews. 18 (4): 515–530. doi:10.1016/S0277-3791(98)00093-6. ISSN 0277-3791. Посетено на 8 September 2023.
  13. ↑ Maslennikova, A. V.; Udachin, V. N.; Aminov, P. G. (28 October 2016). „Lateglacial and Holocene environmental changes in the Southern Urals reflected in palynological, geochemical and diatom records from the Lake Syrytkul sediments“. Quaternary International. The Quaternary of the Urals: Global trends and Pan-European Quaternary records. 420: 65–75. doi:10.1016/j.quaint.2015.08.062. ISSN 1040-6182. Посетено на 8 September 2023.
  14. ↑ Yang, Shiling; Ding, Zhongli; Li, Yangyang; Wang, Xu; Jiang, Wengying; Huang, Xiaofang (12 October 2015). „Warming-induced northwestward migration of the East Asian monsoon rain belt from the Last Glacial Maximum to the mid-Holocene“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 112 (43): 13178–13183. Bibcode:2015PNAS..11213178Y. doi:10.1073/pnas.1504688112. PMC 4629344. PMID 26460029.
  15. ↑ Wang, Wei; Liu, Lina; Li, Yanyan; Niu, Zhimei; He, Jiang; Ma, Yuzhen; Mensing, Scott A. (15 August 2019). „Pollen reconstruction and vegetation dynamics of the middle Holocene maximum summer monsoon in northern China“. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. 528: 204–217. Bibcode:2019PPP...528..204W. doi:10.1016/j.palaeo.2019.05.023. Посетено на 6 December 2022.
  16. ↑ An, Zhisheng; Porter, Stephen C.; Kutzbach, John E.; Xihao, Wu; Suming, Wang; Xiaodong, Liu; Xiaoqiang, Li; Weijian, Zhou (April 2000). „Asynchronous Holocene optimum of the East Asian monsoon“. Quaternary Science Reviews. 19 (8): 743–762. Bibcode:2000QSRv...19..743A. doi:10.1016/S0277-3791(99)00031-1. Посетено на 9 July 2023.
  17. ↑ „Eurasia During the Last 150,000 Years“. Архивирано од изворникот на 8 June 2012. Посетено на 7 June 2012.
  18. ↑ Hudson, Adam M.; Olsen, John W.; Quade, Jay; Lei, Guoliang; Huth, Tyler; Zhang, Hucai (May 2016). „A regional record of expanded Holocene wetlands and prehistoric human occupation from paleowetland deposits of the western Yarlung Tsangpo valley, southern Tibetan Plateau“. Quaternary Research. 86 (1): 13–33. Bibcode:2016QuRes..86...13H. doi:10.1016/j.yqres.2016.04.001. Посетено на 22 April 2023.
  19. ↑ Qiu, Zhenwei; Jiang, Hongen; Ding, Lanlan; Shang, Xue (9 June 2020). „Late Pleistocene-Holocene vegetation history and anthropogenic activities deduced from pollen spectra and archaeological data at Guxu Lake, eastern China“. Scientific Reports. 10 (1): 9306. Bibcode:2020NatSR..10.9306Q. doi:10.1038/s41598-020-65834-z. PMC 7283361. PMID 32518244.
  20. ↑ Zhang, Zhiping; Liu, Jianbao; Chen, Jie; Chen, Shengqian; Shen, Zhongwei; Chen, Jie; Liu, Xiaokang; Wu, Duo; Sheng, Yongwei (January 2021). „Holocene climatic optimum in the East Asian monsoon region of China defined by climatic stability“. Earth-Science Reviews (англиски). 212: 103450. doi:10.1016/j.earscirev.2020.103450. Посетено на 5 September 2023.
  21. ↑ Park, Jungjae; Park, Jinheum; Yi, Sangheon; Kim, Jin Cheul; Lee, Eunmi; Choi, Jieun (25 July 2019). „Abrupt Holocene climate shifts in coastal East Asia, including the 8.2 ka, 4.2 ka, and 2.8 ka BP events, and societal responses on the Korean peninsula“. Scientific Reports. 9 (1): 10806. Bibcode:2019NatSR...910806P. doi:10.1038/s41598-019-47264-8. PMC 6658530. PMID 31346228.
  22. ↑ Evstigneeva, T. A.; Naryshkina, N. N. (8 January 2011). „The Holocene climatic optimum at the southern coast of the Sea of Japan“. Paleontological Journal. 44 (10): 1262–1269. doi:10.1134/S0031030110100047. Посетено на 28 January 2023.
  23. ↑ Yu, Ke-Fu; Zhao, Jian-Xin; Liu, Tung-Sheng; Wei, Gang-Jian; Wang, Pin-Xian; Collerson, Kenneth D (30 July 2004). „High-frequency winter cooling and reef coral mortality during the Holocene climatic optimum“. Earth and Planetary Science Letters (англиски). 224 (1–2): 143–155. doi:10.1016/j.epsl.2004.04.036. Посетено на 8 September 2023.
  24. ↑ Shaji, Jithu; Banerji, Upasana S.; Maya, K.; Joshi, Kumar Batuk; Dabhi, Ankur J.; Bharti, Nisha; Bhushan, Ravi; Padmalal, D. (30 December 2022). „Holocene monsoon and sea-level variability from coastal lowlands of Kerala, SW India“. Quaternary International. Shifting Quaternary Climate over Indian sub-Continent. 642: 48–62. doi:10.1016/j.quaint.2022.03.005. ISSN 1040-6182. Посетено на 11 September 2023.
  25. ↑ Mann, Thomas; Rovere, Alessio; Schöne, Tilo; Klicpera, André; Stocchi, Paolo; Lukman, Muhammad; Westphal, Hildegard (15 March 2016). „The magnitude of a mid-Holocene sea-level highstand in the Strait of Makassar“. Geomorphology. 257: 155–163. Bibcode:2016Geomo.257..155M. doi:10.1016/j.geomorph.2015.12.023. Посетено на 21 April 2023.
  26. ↑ Bender, Maren; Mann, Thomas; Stocchi, Paolo; Kneer, Dominik; Schöne, Tilo; Illigner, Julia; Jompa, Jamaluddin; Rovere, Alessio (2020). „Late Holocene (0–6 ka) sea-level changes in the Makassar Strait, Indonesia“. Climate of the Past. 16 (4): 1187–1205. Bibcode:2020CliPa..16.1187B. doi:10.5194/cp-16-1187-2020. Посетено на 21 April 2023.
  27. ↑ Kappelmann, Yannis; Westphal, Hildegard; Kneer, Dominik; Wu, Henry C.; Wizemann, André; Jompa, Jamaluddin; Mann, Thomas (28 March 2023). „Fluctuating sea-level and reversing Monsoon winds drive Holocene lagoon infill in Southeast Asia“. Scientific Reports. 13 (1): 5042. Bibcode:2023NatSR..13.5042K. doi:10.1038/s41598-023-31976-z. PMC 10050433 Проверете ја вредноста |pmc= (help). PMID 36977704 Проверете ја вредноста |pmid= (help). Посетено на 12 July 2023.
  28. ↑ „Abrupt Climate Changes Revisited: How Serious and How Likely?“. USGCRP Seminar, 23 February 1998. Архивирано од изворникот на 2007-06-11. Посетено на May 18, 2005.
  29. ↑ Wright, David K. (26 January 2017). „Humans as Agents in the Termination of the African Humid Period“. Frontiers in Earth Science. 5: 4. Bibcode:2017FrEaS...5....4W. doi:10.3389/feart.2017.00004.
  30. ↑ Jansen, J. H. F.; Van Weering, T. C. E.; Gieles, R.; Van Iperen, J. (1 October 1984). „Middle and late quaternary oceanography and climatology of the Zaire-Congo fan and the adjacent Eastern Angola basin“. Netherlands Journal of Sea Research. 17 (2): 201–249. doi:10.1016/0077-7579(84)90048-6. ISSN 0077-7579. Посетено на 17 September 2023.
  31. ↑ Gingele, Franz X. (June 1996). „Holocene climatic optimum in Southwest Africa—evidence from the marine clay mineral record“. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology (англиски). 122 (1–4): 77–87. doi:10.1016/0031-0182(96)00076-4. Посетено на 8 September 2023.
  32. ↑ Francis E. Mayle, David J. Beerling, William D. Gosling, Mark B. Bush (2004). „Responses of Amazonian ecosystems to climatic and atmospheric carbon dioxide changes since the Last Glacial Maximum“. Philosophical Transactions: Biological Sciences. 359 (1443): 499–514. doi:10.1098/rstb.2003.1434. PMC 1693334. PMID 15212099.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Холоценски_климатски_оптимум&oldid=5256765“