Бертранд Расел
Оваа статија можеби бара дополнително внимание за да ги исполни стандардите за квалитет на Википедија. Ве молиме подобрете ја оваа статија ако можете. |
Бертранд Расел (анг. Bertrand Russell), (18 мај 1872 - 2 февруари 1970), англиски филозоф, кој беше активен во разни области од научната, филозофска и општо културната дејност. Студираше математика и физика во Кембриџ. Во 1950 година ја доби Нобеловата награда за литература. Беше на чело на антинуклеарното движење во Британија и претседател на Судот за утврдување на воените злосторства во Виетнам[1].
| Бертранд Артур Вилијам Расел, Трет Ерл Расел | |
|---|---|
 | |
| Период | Филозофија од XX век |
| Подрачје | Западна филозофија |
| Школа | Аналитичка филозофија Нобелова награда за литература 1950 |
Претежна дејност | Етика, епистемологија, логика, математика, филозофија на јазикот, филозофија на науката, религија |
Значајни идеи | Логички атомизам, теорија на , сознание со запознавање и сознание по опис, Раселов парадокс, Раселов чајник. |
Уште во млади години се заинтересирал за математиката и математичката филозфија. Во таа смисла тој ја пишува едната од својте најрани работи која се однесува за Лајбниповата филозофија. Потоа тој е привлечен од работите на Пеано и неговата школа собрана околу математичките формулари, кој се интересираше за основите на математиката и изработи погоден симболизам за нивното изразување. Наскоро тој се запозна со работите на Фреге и ја откри сета нивна величина и сето знаење. Тој резултатите на школата на Пеано и Фреге ги обипшти и ги разви на класичен начин, достигајќи врвен дострел во тритомната „Принципија Математика“, дело што тој го напиша заедно со Вајтхед, англиски филозоф и математичар.
Спротивставувајќи се на апсолутниот идеализам на Бредли и другите неохегелијанци во Англија, Расел, како и филозофот Мур, изградија сфаќење кое сметаше дека трба да се оди во насока нанаивниот материализам, кој признава дека не е вистина само знаењето за Апсилутот, знаењето за тоталитетот на нрштата, туку и знаењето за парциалното, посебното. Ова го води кон тврдењето дека релациитене се внатрешни својства на предметите, туку дека тие се во однос на предметот нешто надвореѓшно. Отаму релационите судови не можат да се сведат на атрибутивни, туку претставуваат нешто самостојно. Така кај асиметричните релации (е поголем), (е помал) не може да се каже дека тие се својства на предметите, бидејЌи ние можеме предметот А да го определиме како голем или мал, зависно од тоа со каков друг предмет тој се сооднесува.
Сепак, Расел увидува дека на секое нешто за што може да се зборува со смисла не може да му се придаде реално постоење. Затоа Расел со теоријатаза сведување на основните поими на нај мала мера и изведувањето на сите други од нив настојува проблемот за природата на поимите да го остави отворен.
Големо влијание во науката и филозофијата изарши Раселовото делење на исказите на смислени и бесмислени. Тоа произлезе во врска со логичките парадокси што Расел ги откри кај Фреге, како и парадоксите на теоријата на множеството што тој ги откри кај Кантор. Ова разликување Расел го направи во својата прочуена теорија на типовите. Според оваа теорија, треба да се прави разлика меѓу вистинските и лажните искази, т.е. на исказите со смисла, смислените оскази, и бесмислените оскази кои не се ни вистински ни лажни. До ова Расел доШол расудувајЌи дека за една реченица да биде смислена не е достатно таа да биде образувана според граматичките правила. Не е достатно да се води сметка само за редот на зборовите во реченицата, за местото на субјектот и предикатот, итн, бидејќи има сосема добро формирани реченици кои при сето тоа пак се брсмислени, на пример кога ќе речеме: Цезар е прост број. Отаму се потребни дополнителни правилакој ќе забрануваат и такви реченици и со тоа ќе ја стеснат употребата на граматичките правила. За да ги одбегнеме овие и сличните парадокси којшто го уриваат сето она Што се сремеше Фреге, Расел се зафати да изработи една теорија која стана прочуена и им зададе многу маки на математичарите и логичарите. Тоа е теоријата на типовите. Оваа теорија се состој во следново: Според Расел постојат различни логички типови: единки, класи, класи од класи, класи од класи од класи итн. Исказите што се однесуваат на индивиуите се разликуваат од исказите што се однесуваат на оние на класите, и од оние за класите од класи. Така имаме исказаи од прв ред, искази од втор ред итн. Затоа еден предикат може да има смисла само во тој случај ако стој до определен тип на субјект.
Расел направи уште една мошне важна дистинкција. Имено тој ги дели поединците на елементарни или искази за поединците или нивните својства и односи и воопштени, за класите и нивните својства и односи. Елементарните искази тој понатаму ги дели на атомарни, што не можат да се расчленуваат понатаму на прости искази како свои конституенти, и молекуларни искази, кои содржат искази како свои конституенти. Од молекуларните искази особено се важни функциите на вистинитоста.
Расел настојува да даде дефиниција на бројот. Со тоа тој настојува овој основен математички поим да го свед на логичкиот поим на класа. Со тоа се докажува дека математиката се сведува на логиката, и задачата на логицизмот е постигната. Оваа дефиниција Расел ја дава слична на онаа на Фреге, само што тој сега се служи со обемна терминологоја. Благодарејки на својата теорија на типовите тој е во состојба да ги одбегн логичките парадокси, а благодарејќи на својата упростена симболика што тој ја гради поаѓајќи од онаа на Пеано, може да ги обопшти сите досегашни достигањаво формалната логика и да даде еден величествен систем кој е класичен во смисла на својата величина.
Расел бројот го дефинира како класа насите оние класи што се слични на неа. Поимот, пак, слични тој го дефинира како својство на два или повеќе класи меѓу нивните членови да може да се воспостави кореспонденција едно-едно. Со терминот слични се одбегнува кругот во дефинирањето. Од дефинирањето на природните броеви Расел минува на дефинирањето на рационалните броеви како суредени парови на природните броеви. На пример: + 2 и -2 е суреден пар броеви во однос на нулата од бројната линија. Ирационалните броеви ги дефинира како рационални броеви што имаат горна и долна граница, а имагинарните броеви како суредени парови од реалните броеви. Кога ќе се земе предвит дека и поимот на класата се дефинира со поедноставни логички поими, се доаЃа до тоа со мал број не дефинирани логички поими да се изведе целата лигика и математика а со неколку логички аксиоми да се изведат сите ставови на логиката и математиката. Целиот систем е изведен од 9 недефинирани поими и 20 аксиоми.
Теоријата на дескрипцијата на Расел, поаЃа од рсзликувањето на два вида познаниа- со запознавање на предметите, познание со запознавање и познание со опис. Првото се добива со непосредното запознавање, сетилно восприемање на предметите, а другото се добива со посредство на некој друг кој ни го опишува предметот дека има такви и такви свијства, дека стои во таков и таков однос со другите предмети, итн. Отаму и симболите со кои се служиме во јазикот можат да бидат од два вида: едните ги именуваат предметите. Тие стојат за предметите, ги застапуваат нив.Тие можат да бидат употребени изолиранп, без контекст, сами по себе. Такви симболи се личните именки, општите именки во конкретна употреба и имињата на сетилните квалитети.
Од друга страна имаме симболи коишто своето значење го добиваат дури откако ќе го знеме контекстот во кој се употребени, нивната врска со другите зборови на реченицата. Тие не може да стојат одделено, бидејќи не ќе можат да се разберат. Тие се сложени симболи и имаат употребно значење. Тоа се дескрипции (описи). Расел укажува дека честопати во обичниот и научниот јазик се прикрива оваа разлика, па дескрипциите се прикажуваат како имиња, па им се бара соодветниот објект на кои тие би можеле да се однесуваат. Расел настојува да ја објасни логичката структура на дескрипциите. Реченицата: Сегашниот крал на Франција е ќељав , тој ја претставува со симболите коишто содржат егзистенцијален квантификатор: (Зџ) ( фџ. гџ) или со зборови: -Постои барем еддно џ што да е секогаш крал на Франција и да е ќељав. Со ова се одбегнуваат оние последици за кои погоре зборуваме, имено, зад секој израз за субјектот од исказот да бараме постоен објект.[2]
Дела уреди
==Наводи==
- ↑ Bertrand Russell
- ↑ „Bertrand Russell British logician and philosopher“. Архивирано од изворникот на 2021-01-26. Посетено на 2021-02-04.