Светозар Марковиќ

Светозар Марковиќ (1846 — 1875) — публицист, социјалист и политичар од втората половина на XIX век.

Биста на Светозар Марковиќ пред истоимената универзитетска библиотека во Белград

Биогpафија

Роден од татко Радоја, срески начелник, и мајка Стана кои имале уште пет деца, ќерки Катарина, Персида, Христина и Милица и син Јеврем. Радоје како вдовец се оженил 1853 со Марија - Маца (1822 — 1905), родена Рајиќ, вдовица на Пантелеј - Панте Перишиќа (1817 — 1852). Радоје Марковиќ починал 1854 година, за децата се грижела неговата втора жена Марија.

Гимназија учел во Крагуевац и во Белград, година 1863. Во Белград започна со студии по техника, кои подоцна ги продолжил во Санкт Петербург како стипендист српске владе, а подоцна преминал на студии во Цирих. Во Петроград бил вклучен во работата на Русија револуционарнитње кружоци, а во Швајцарија започнал со проучување на научен социјализам.

Како многу млад започнал да се занимава со публицистика. Поради статијата Српски обмани, објавен во новосадскиот Заставија изгубил стипендијата, затоа што во овој напис го нападнал целиот државен систем во Србија, а посебно бирократијата. Останувајќи без средства,се вратил во Србија каде започнал со издавање на списанието Раденик, (1871 — 1872), а посоцна 1873. во Крагуевац го издава списанието Јавност.

Светозар Марковиќ бил вистински поборник на реализмот во литературатаи социјалистички теоретичар. Целата своја дејност ја усмерил во правец на решавање на политичките проблеми и подготовка на народните маси за остварување на граѓанските права нареволуција. Неговото главно дело, Србија на исток (дело на Светозар Марковиќ), расправа за социологија, економија и политички науки проблемите на Србија со социјалистичките позиции. Многу рано покажал интерес и за литературните проблеми, образувајќи се под влијание на Николај Чернишевски, Александар Херцен и Николај Доброљубов. У екот на процветувањето на романтизмот во романтизам во српската литература,го објавил написот Пеење и мислење, и подоцна расправата Реалниот правец во науката и животот, (1871 — 1872), со кои се обидел да предизвика преокрет во српската литература. Според Марковиќ, поетите биле виновни за лошиот вкус на публиката, суеверието на народот и недостатокот на јасни социјални и културни перспективи на тагашното српско друштво. Тој притоа не ги поштедил ни најголемите поети на српскиот романтизма, Лаза Костић и Ѓура Јакшиќ, додека кон Јован Јовановиќ Змај имал повеќе обзир.

Освен критикување на тогашната поезија, Марковиќ остро ја критикувал и тогашната прозна литература, при што је неговиот напис Реалниот правец во науката и литературата бил широко заснована и втемелена расправа, основана на научниот социјализам,за историските законитости во друштвото и друштвените процеси кои довеле до триумф на научните гледања на тие законитости и процеси. Според него тие наука закони и процеси важат и за уметност, па според тоа и за поезијата. Неговите статии имале многу големо влијание на понатамошниот тек на развојот на српска литература, а посебно на творењето на младите генерации на писатели.

Ђура Јакшиќ започнал да пишува песме со социјална содржина. Змај, кој во својата политичка поезији има многу елементи на реализама и во потпнолност го поддржал движењето нова младина, а од појавата на Марковиќ на литературната сцена се помалку се појавувале поети, а сè повеќе прозни писатели, готово секогаш со многу критички став кон савремените друштвени збиднувања.

Поради нападот на власта, 1874година осуден е на девет месеци затвор, од каде излегол со тешко нарушено здравје. Набргу во дваесет и деветтата години го покосиллаа туберкулозата. Починал 1875 година во Трст.