Николај Богољубов

Николај Николајевич Богољубов (руски: Никола́й Никола́евич Боголю́бов; 21 август 1909 — 13 февруари 1992) бил советски математичар и теоретски физичар познат по својот значаителен придонес за теорија на квантно поле, класичната и квантната статистичка механика, како и за теоријита за динамичните системи. Добитник е на Дираковата награда во 1992 година.

Николај Николајевич Богољубов
Роден(а)	21 август 1909(1909-08-21) Нижни Новоград, Руска Империја
Починал(а)	13 февруари 1992(1992-02-13) (возр. 82) Москва, Руска Федерација
Националност	Советски, Русин
Полиња	Теоретска физика, математичка физика, математика
Установи	Киевски Универзитет Стелеков институт за математика Ломоносов државен универзитет во Москва Заеднички институт за јадрени истражувања
Докторски ментор	Николај Крилов
Докторанди	Дмитриј Зубавев Јуриј Митрополски Сергеј Тјабликов Дмитриј Ширков
Познат по	Значителен придонес кон нелинеарната механика, теорија на квантно поле, статистичка механика, суперспроводливост, суперфлуидност ББГКИ Хиерархија Теорема на работ на клин Боголиубов Теорема на Богољубов – Парасијук Трансформација на Богољубов Теорема на Крилов – Богољубов
Поважни награди	Сталинска награда (1947, 1953) Државна награда на СССР (1984) Награда Ленин (1958) Награда Хајнеман (1966) Херој на социјалистичкиот труд (1969, 1979) Медал Макс Планк (1973) Златен медал Ломоносов (1985) Награда Дирак (1992)

Фотографија од Николај Богољубов

Биографија

Младост

Николај Богољубов е роден на 21 август 1909 во Нижни Новгород во Руската Империја како син на свештеник на Руската православна црква, семенички предавач на теологија, психологија и филозофија Николај Михајлович Богољубов и Олга Николајевна Богољубова, професорка по музика. Николај имал двајца помлади браќа: Алексеј Николаевич Богољубов (1911 - 2004) кој бил математичар, историчар на науката и член на Националната академија за наука и Михаил Николаевич Богољубов (1918 - 2010), кој бил лингвист и академик на Руската академија на науките. Семејството Богољубов се преселило во селото Великаја Круча во провинцијата Полтава (денешен Полтавски регион во Украина) во 1919 година, каде што младиот Николај Богољубов започнал да учи физика и математика. Наскоро се преселиле во Киев во 1921 година, каде продолжиле да живеат во сиромаштија, бидејќи постариот Николај Богољубов нашол место како свештеник дури во 1923 година.

Тој присуствувал на истражувачки семинари на Киевски универзитет и набрзо почнал да работи под надзор на познатиот савремен математичар Николај Крилов. На 15 години, Николај Богољубов во 1924 година го напишал своето прво објавено дело. По една година се запишал на докторска програма на Академијата на науките на Украинската СССР, и стекнал диплома кандидат на науката (еквивалент на докторат) во 1928 година.

Овој ран период на работа на Богољуб во науката е посветен на математички проблеми како што се директни методи на варијацијален камен, теорија на скоро периодични функции, методи на апроксимативно решение на диференцијални равенки и динамички системи. Ова рано истражување веќе му донело признание. Еден од неговите есеи ја освоил наградата за Болоњската академија на науките во 1930 година, а на авторот му било доделен докторат по математика. Оваа бил периодот кога започнала научната кариера на младиот Николај Богољубов, а подоцна произвел нови научни трендови во модерната математика, физика и механика. Од 1931 година, Крилов и Богољубов работеле заедно на проблемите на нелинеарната механика и нелинеарните осцилации. Тие биле клучни фигури во Киевската школа за нелинеарни осцилации, каде што нивната соработка резултирала во работа на квазипериодични решенија на нелинеарни механички равенки (1934) и книгата Вовед во нелинеарна механика (Вовед во нелинеарна механика, 1937), што доведе до создавање на големо поле на нелинеарна механика.

Посебни одлики на училишниот пристап во Киев вклучуваат акцент на компјутерски решенија (не само доказ за неговото постоење), приближување на периодични решенија, употреба на непроменливи колектори во фазниот простор и примена на единствен пристап кон многу различни проблеми. Од гледна точка на автоматиката, клучно достигнување на Киевската школа е методот на описна функција за анализа на нелинеарни контролни проблеми развиени од Крилов и Богољубов.

Во периодот од 1928 до 1973 година, Николај Богољубов работел во Институт за теоретска физика на Академијата на науките на Украинска ССР како директор на институтот во 1965 година. Предавал на Универзитетот во Киев од 1936 до 1959 година.

Во евакуацијата

По германскиот напад на Советскиот Сојуз на 22 јуни 1941 година, повеќето институти и универзитети во западниот дел на Русија биле евакуирани во источните делови, далеку од борбените линии. Николај Богољубов се пресели во Уфа, каде што стана шеф на Катедрата за математичка анализа на Државниот технички универзитет во воздухопловството во Уфа и на Педагошкиот институт во Уфа, останувајќи на тие позиции од јули 1941 година до август 1943 година

Москва

Есента 1943 година, Богољубов од евакуација дошол во Москва, а на 1 ноември 1943 година се вработил на Катедрата за теоретска физика на Државниот универзитет Ломоносов Москва . Во тоа време, претседател на Департманот бил Анатолиј Власов (за кратко време во 1944 година, претседателот бил Владимир Фок). Теоретските физичари кои работеле на одделот во тоа време биле Дмитриј Иваненко, Арсениј Соколов и други физичари.

Во периодот од 1943 до 1946 година, истражувачката работа на Богољубов во суштина била посветена на теоријата на стохастичките процеси и асимптоматските методи. Неговата работа користеше едноставен пример на Анхармоничен осцилатор управуван од суперпозиција на некохерентни синусоидни осцилации со континуиран спектар за да се покаже дека еволуцијата на системот, во зависност од временската скала на специфични приближувања, може да биде или детерминистички или стохастички процес што ја задоволува равенката на Фокер-Планк, па дури и процес кој не е ниту детерминистички ниту стохастички. Со други зборови, тој покажа дека, во зависност од изборот на временската скала за соодветните приближувања, истиот стохастички процес може да се смета за динамичен и Марков, а во општ случај процес кој не е на Марков. Овој труд бил првиот што го вовел поимот хиерархија за времето на нееквилибриум на статистичката физика, што потоа стана клучен концепт во понатамошниот развој на статистичката теорија на неповратни процеси. Во 1945 година, Богољубов ја докажал основната теорема за постоењето и основните својства на еднопараметарната интегрална многострушки систем на нелинеарни диференцијални равенки. Тој истражувал периодични и квазипериодични решенија што лежат на еднодимензионална мноштво, со што се формира основа за нов метод на нелинеарна механика, метод на интегрални колектори.

Во 1946 година, во списанието за експериментална и теоретска физика (весник за експериментална и теоретска физика), тој објавил два труда за статистичка механика за рамнотежа и нееквилибриум, кои станаа суштина на неговата фундаментална монографија. Проблемы динамической теории в статистической физике (Москва, 1946).

Николај Богољубов стана претседател на Катедрата за теоретска физика на Државниот универзитет во Москва на 26 јануари 1953 година, откако Анатолиј Власов одлучи да ја напушти оваа позиција на 2 јануари 1953 година.

Институт Стеклов

Во 1947 година, Николај Богољубов се организирал и станал претседател на Катедрата за теоретската физика на математичкиот институт Стеклов. Во 1969 година, Катедрата за теоретска физика беше поделена на Катедра за математичка физика, Катедра за статистичка механика и Катедра за теорија на квантно поле. За време на нивната работа во Институтот Стеклов, Николај Богољубов и неговата школа придонесоа за науката со многу важни дела, вклучувајќи трудови за теоријата за ренормализација, група за ренормализација, аксиоматска теорија на С-матрици и трудови за теорија за дисперзија на врски.

Кон крајот на 1940-ти и 1950-ти години, Богољубов работел на теоријата за суперфлуиди и суперспроводливост, каде што го развил методотот за ББГКИ хијерархија за изведување на кинетички равенки. Подоцна работел на теоријата на квантно поле, каде што ја вовел трансформацијата на Богољубов, ја формулирал и ја докажал теоремата на „работ клин“ на Богољубов и теоремата на Богољубов-Парасилук (со Остап Парасилук) и добил други значајни резултати. Во 1960-ти години, тој го посветил своето внимание на моделот кварков хадрон. Во 1965 година, тој бил меѓу првите научници што проучувале нов обоен полнеж на квантен број.

Тој бил избран за дописен член на Академијата на науките на Советскиот Сојуз во 1946 година. Избран е за редовен член (академик) на Академијата на науките на Украинската ССР и за полноправна членка на Академијата на науките на Советскиот Сојуз во 1953 година.

Публикации

Собрани дела

• Математика и нелинейная механика. Т. 1. Математика 1925—1990 — М.: Наука, 2005 — 776 с. —. Николај Богољубов.
• Математика и нелинейная механика. Т. 2. Нелинейная механика, 1932—1940 / Н. Н. Богољубов, Н. М. Крилов. — М.: Наука, 2005 — 828 с. —. Николај Богољубов.
• Математика и нелинейная механика. Т. 3. Асимптотические методы в теории нелинейных колебаний / Н. Н. Богољубов, Ю. А. Митрополски. — М.: Наука, 2005 — 605 с. —. Николај Богољубов.
• Математика и нелинейная механика. Т. 4. Нелинейная механика, 1945—1974 — М.: Наука, 2006 — 432 с. —. Николај Богољубов
• Статистическая механика. Т. 5. Неравновесная статистическая механика, 1939—1980 — М.: Наука, 2006 — 804 с. —. Николај Богољубов.
• Статистическая механика. Т. 6. Равновесная статистическая механика, 1945—1986 — М.: Наука, 2006 — 520 с. —. Николај Богољубов.
• Статистическая механика. Т. 7. Введение в квантовую статистическую механику. Аспекты теории полярона / Н. Н. Богољубов, Н. Н. Богољубов (мл.) — М.: Наука, 2007 — 662 с. —. Николај Богољубов.
• Статистическая механика. Т. 8. Теория неидеального Бозе-газа, сверхтекучести и сверхпроводимости, 1946—1992 — М.: Наука, 2007 — 642 с. —. Николај Богољубов.
• Квантовая теория. Т. 9. Квантовая теория поля, 1949—1966 — М.: Наука, 2007 — 668 с. —. Николај Богољубов.
• Квантовая теория. Т. 10. Введение в теорию квантовых полей / Н. Н. Богољубов, Д. В. Ширков. — М.: Наука, 2008 — 736 с. —. Николај Богољубов.
• Квантовая теория. Т. 11. Общие принципы квантовой теории поля. / Н. Н. Богољубов, А. А. Логунов, А. И. Оксак, И. Т. Тодоров. — М.: Наука, 2008 — 1006 с. —. Николај Богољубов.
• Квантовая теория. Т. 12. Теория элементарных частиц, 1963—1985 — М.: Наука, 2009 — 784 с. —. Николај Богољубов.

Монографии

Математика и нелинеарна механика

• Крилов Н. М., Богољубов H.H. Введение в нелинейную механику. — Киев: Изд-во АН УССР, 1937
• Богољубов H.H., Митрополски Ю. А. Асимптотические методы в теории нелинейных колебаний. (3-е изд). — М.: Физматгиз, 1963

Статистичка механика

• Богољубов Н. Н. О некоторых статистических методах в математической физике. — Киев.: Изд-во АН УССР, 1945
• Богољубов Н. Н. Проблемы динамической теории в статистической физике. — М.-Л.: ОГИЗ. Гостехиздат, 1946
• Богољубов Н. Н. Лекціï з квантовоï статистики. Питання статистичноï механіки квантових систем. — Киïв, 1949
• Богољубов Н. Н., Богољубов Н. Н. (мл.). Введение в квантовую статистическую механику. — М.: Наука, 1984
• Богољубов Н. Н., Толмачев В. В., Ширков Д. В. Новый метод в теории сверхпроводимости. — М.: Изд-во АН СССР, 1958

Квантна теорија

• Богољубов Н. Н., Ширков Д. В. Введение в теорию квантованных полей. — М.: Наука, 1957
• Богољубов Н. Н., Медведев Б. В., Поливанов М. К. Вопросы теории дисперсионных соотношений. — М.: Физматгиз, 1958
• Богољубов Н. Н., Логунов А. А., Тодоров И. Т. Основы аксиоматического подхода в квантовой теории поля. — М.: Наука, 1969
• Богољубов Н. Н., Ширков Д. В. Квантовые поля. — М.: Наука, 1980 — 3-е изд: Физматлит. Николај Богољубов.
• Богољубов Н. Н., Логунов А. А., Оксак А. И., Тодоров И. Т. Общие принципы квантовой теории поля. — М.: Наука, 1987 — 2-е изд: Физматлит. Николај Богољубов.

Колекции на статии и предавања

• Богољубов Н. Н. Избранные труды по статистической физике. — М.: Изд-во МГУ, 1979
• Богољубов Н. Н. Избранные университетские лекции. — М.: Изд-во Московского университета, 2009

Избрани статии

• Н. Н. Богољубов (1946). „Кинетические уравнения”. Журнал экспериментальной и теоретической физики. 16 (8): 691—702.
• Н. Н. Богољубов, К. П. Гуров (1947). „Кинетические уравнения в квантовой механике”. Журнал экспериментальной и теоретической физики. 17 (7): 614—628.
• Н. Н. Богољубов (1947). „К теории сверхтекучести”. Изв. АН СССР. 11 (1): 77.
• Н. Н. Богољубов. (1958). „Об одном вариационном принципе в задаче многих тел”. Доклады АН СССР. 119 (2): 244—246.
• Н. Н. Богољубов (1958). „О новом методе в теории сверхпроводимости”. Журнал экспериментальной и теоретической физики. 34 (1): 58.
• Н. Н. Богољубов, О. С. Парасјок (1955). „К теории умножения причинных сингулярных функций”. Доклады АН СССР. 100: 25.
• Н. Н. Богољубов, Б. Струмински, А. Тавкхелидзе. JINR Preprint D-1968, Dubna 1965.

Дополнителна литература

• Mitropolskiy, Yu. A.; Tyablikov, S. V. (1959). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on the occasion of his fiftieth birthday)“. Soviet Physics Uspekhi. 2 (5): 765–770. Bibcode:1959SvPhU...2..765M. doi:10.1070/PU1959v002n05ABEH003172.
• Zubarev, D. N.; и др. (1970). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (On his 60th birthday)“. Soviet Physics Uspekhi. 12 (4): 590–593. Bibcode:1970SvPhU..12..590Z. doi:10.1070/PU1970v012n04ABEH003911.
• Vladimirov, V. S.; и др. (1969). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on the occasion of his sixtieth birthday)“. Russian Math. Surveys. 24 (4): 167–175. Bibcode:1969RuMaS..24..167V. doi:10.1070/RM1969v024n04ABEH001356.
• Ambartsumyan, V. A.; и др. (1979). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on his seventieth birthday)“. Soviet Physics Uspekhi. 22 (8): 672–676. Bibcode:1979SvPhU..22..672A. doi:10.1070/PU1979v022n08ABEH005604.
• Aleksandrov, P. S.; и др. (1979). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on his seventieth birthday)“. Russian Math. Surveys. 34 (5): 1–10. Bibcode:1979RuMaS..34R...1A. doi:10.1070/RM1979v034n05ABEH003905.
• Logunov, A. A.; Novikov, S. P.; Vladimirov, V. S. (1989). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on his 80th birthday)“. Russian Math. Surveys. 44 (5): 1–10. Bibcode:1989RuMaS..44....1L. doi:10.1070/RM1989v044n05ABEH002280.
• Abrikosov, A. A.; и др. (1989). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (on his eightieth birthday)“. Soviet Physics Uspekhi. 32 (12): 1111–1112. Bibcode:1989SvPhU..32.1111A. doi:10.1070/PU1989v032n12ABEH002785.
• Faddeev, L. D.; и др. (1992). „Nikolai Nikolaevich Bogolyubov (obituary)“. Russian Math. Surveys. 47 (3): 1–3. Bibcode:1992RuMaS..47....1F. doi:10.1070/RM1992v047n03ABEH000892.
• Anosov, D. V. (1994). „On the contribution of N.N. Bogolyubov to the theory of dynamical systems“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 1–18. Bibcode:1994RuMaS..49....1A. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002417.
• Boglyubov, Nikolay (1994). „N. N. Bogolyubov and statistical mechanics“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 19–49. Bibcode:1994RuMaS..49...19B. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002419.
• Vladimirov, V. S.; Zharinov, V. V.; Sergeev, A. G. (1994). „Bogolyubov's "edge of the wedge" theorem, its development and applications“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 51–65. Bibcode:1994RuMaS..49...51V. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002421.
• Zav'yalov, O. I. (1994). „Bogolyubov's R-operation and the Bogolyubov-Parasyuk theorem“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 67–76. Bibcode:1994RuMaS..49...67Z. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002426.
• Levitan, B. M. (1994). „On the work of Nikolai Nikolaevich Bogolyubov in the theory of almost periodic functions“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 77–88. Bibcode:1994RuMaS..49...77L. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002428.
• Medvedev, B. V. (1994). „N.N. Bogolyubov and the scattering matrix“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 89–108. Bibcode:1994RuMaS..49...89M. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002430.
• Samoilenko, A. M. (1994). „N.N. Bogolyubov and non-linear mechanics“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 109–154. Bibcode:1994RuMaS..49..109S. doi:10.1070/RM1994v049n05ABEH002432.
• Shirkov, D. V. (1994). „The Bogoliubov renormalization group“. Russian Math. Surveys. 49 (5): 155–176. arXiv:hep-th/9602024. Bibcode:1994RuMaS..49..155S. doi:10.1070/rm1994v049n05abeh002434.
• Vladimirov, V. S. (2001). „N. N. Bogoliubov and mathematics“. Russian Math. Surveys. 56 (3): 607–613. Bibcode:2001RuMaS..56..607V. doi:10.1070/RM2001v056n03ABEH000413.

Надворешни врски

• Институт за теоријску физику Богољубов Националне академије наука Украјине.
• Институт за теоријске проблеме микрофизике Богољубов на Московском државном универзитету, Русија.
• Лабораторија теоријске физике Богољубов на Обједињеном институту за јадрено истраживање, Дубна, Русија.
• Департман за теоријску физику на Математичком инситутут Стеклов, Москва, Русија (створен од стране Николаја Богољубова).
• Улога Николаја Богољубова у Дубниној руској православној цркви (на руском).
• Николај Богољубов — Проект „Математичко родословие“ (англиски)
• Николај Богољубов у бази података zbMATH.