Википедија

Национален музеј на Босна и Херцеговина

43°51′16″N 18°24′09″E / 43.8545° СГШ; 18.4025° ИГД / 43.8545; 18.4025 Националниот музеј на Босна и Херцеговина (босански, хрватски и српски: Zemaljski Muzej Bosne i Hercegovine / Земаљски музеј Босне и Херцеговине) — музеј кој се наоѓа во центарот на Сараево, главниот град на Босна и Херцеговина.

Национален музеј на Босна и Херцеговина
Воздушна слика на Националниот музеј
Грешка во Lua во package.lua, ред 80: module 'Module:Infobox dim' not found
Основан1888
МестоУлица „Змаја од Босне“ бр. 3
Мреж. местоwww.zemaljskimuzej.ba

Основан е во 1888 година и првично бил замислен во околу 1850 година. Во 1913 година, музејската зграда била проширена од страна на чешкиот архитект Карел Парик, кој дизајнирал структура од четири симетрични павилјони со фасада во италијанскиот преродбенски стил на ренесансата. Четирите павилиони ги содржат одделенијата за археологија, етнологија, природна историја и библиотека. Откако бил затворен неколку години поради тешка штета во неодамнешната војна, музејот повторно бил отворен и е во процес на поставување на нови и постоечки изложби.

Музејот е културна и научна институција која опфаќа широк спектар на области, вклучувајќи археологија, историја на уметност, етнологија, географија, историја и природна историја. Во музејот се наоѓа Сараевска хагада, светлописен ракопис и најстариот сефардски еврејски документ во светот, издаден во Барселона околу 1350 година.

Музејот поседува библиотека со 162.000 тома[1].

Историја и управување

уреди

Музејски развој

уреди
 
Средновековни надгробни плочи во ботаничката градина на дворот на Националниот музеј на Босна и Херцеговина.

Музејот е културна и научна институција во Босна и Херцеговина. Иако во 1850 година бил замислен како идеја на Османлиите кога владееле во Сараево, тогаш владата на Австроунгарија (која во 1878 година ја освоила Босна и Херцеговина од Османлиите), музејот официјално бил формиран и изграден во 1888 година[2].

1888-1913

уреди

Дел од целите на австроунгарската политика биле да се подигне нивото на писменост и да се одржи европско стандардно образование. Под нивна администрација, Музејското друштво било формирано на 1 февруари 1888 година со цел да се продолжи со оваа агенда во форма на музеј. Првиот директор на музејот бил Коста Херман, советник на австроунгарската влада. Многу под влијание на ориентацијата на европската евристичка и културна наука од 19 век, колекцијата на музејот растела брзо, особено во одделенијата за природна историја и археологија. До почетокот на 20 век, музејот започнал да ги надминува своите првични простории, а во 1908 година започнала да се гради нова зграда за да се сместат збирките на музејот. Изградбата на новата зграда завршила во 1913 година и музејот бил официјално отворен на 4 октомври истата година. Тој бил финансиран од одделенијата за образование и култура на Австроунгарија, како и од приватни донации и хуманитарни настани предводени од Музејското друштво[2].

1913-1991

уреди
 
Национален музеј на Босна и Херцеговина

Со отворањето на музејот во својата нова местоположба во 1913 година (каде што и понатаму останува), неговите колекции се состојат од историјата, географијата, археологијата (праисториска, античка и средновековна), етнологија, историја на уметност и природонаука (биологија, геологија и минералогија) и до одреден степен јазик, литература, статистика и библиографија, и истите биле поделени во четири згради врз основа на новиот сет на категории: археологија, етнологија, природна историја и библиотека.

Две години подоцна во 1914 година, по започнувањето на Првата светска војна, музејот го прекинал своето работење. По завршувањето на војната во 1918 година, и основањето на Југославија, музејот продолжил со своите операции под управа на тогашното Кралство на Србите, Хрватите и Словенците, подоцна позната како Југославија. Под оваа администрација, која траела за време на меѓувоените години од 1918-45, била развиена хегемонизирана централизирана администрација во која судската власт, заедно со српската буржоазија, обратила многу малку економско и културно внимание на Босна и Херцеговина. Ова довело до нагло социо-економско, политичко и културно распаѓање на Сараево, бидејќи градот се нашол на маргините на кралството. Народниот музеј на тој начин изгубил голем дел од своето финансирање и сила и започнал да ја губи својата способност да ги одржува и архивира своите артефакти. Додека се приближувала Втората светска војна во 1941 година (и траела до 1945 година), проблемите на Националниот музеј и понатаму се развивале бидејќи нејзините можности за работа се намалиле. Во текот на овој период на војна, Националниот музеј доживеал најмалку активност и развој[3].

По Втората светска војна, под социјалистичка Југославија, Националниот музеј направил бавен напредок до почетокот на 1960-тите. Културата била прогласена за особена важност за социјалистичката влада и овој период го означиле некои од највисоките достигнувања на Националниот музеј во научно-истражувачките и издавачките активности и изложби.

1992-1995

уреди
 
Оштетувања во дворот на музејот (Bотаничка градина), 1992-1995.

Војната во Босна и Херцеговина во 1992-95 година не само што ја завршила плодната активност на Националниот музеј, туку директно предизвикала структурно оштетување на објектот. Во тоа време, артилериските гранати паднале на покривот и го срушиле заедно со голем дел од ѕидовите на галеријата, а 300 прозорци биле скршени. Одделот на артефакти и архивите на музејот кои не можеле да бидат скриени биле изложени на постојано оштетување. Директорот на музејот во тоа време, д-р Ризо Сијари, бил убиен со експлозија на граната на 10 декември 1993 година, додека бил во зградата на музејот[4].

1995-2012

уреди

По завршувањето на војната, музејот повторно бил отворен благодарение на бројните донации и придонеси од: Институтот за заштита на спомениците на културата и Националниот музеј, историското и природното наследство на Босна и Херцеговина, УНЕСКО, Федералното министерство за образование, наука, култура и спорт[5], Институтот за планирање и изградба на градот Сараево, Меѓународниот центар за мир во Сараево[6], Швајцарскот музеј и Швајцарскиот национален музеј во Цирих, музејот од Осло, организацијата Шведско културно наследство без граници[7], Природонаучниот музеј, Етнографскиот музеј, Музејот на исламската уметност и други шведски музеи, како и многу други.

2012-2015

уреди

По 2010 музејот се соочил со потешкотии. Во текот на 2011 година 65 вработени на музејот работеле повеќе од една година без да бидат платени[8][9].

 
Национален музеј на Босна и Херцеговина - постери на влезот

Во четвртокот на 4 октомври 2012 година, Националниот музеј на Босна и Херцеговина ги затворил вратите целосно и на неопределено време, првпат по 124 години[8][9]. Советот на Европа истакнан: „По војната, различните културни групи, кои се дефинираат себеси како нации, сите сакаа сопствени национални културни институции, што доведе до занемарување на поранешните национални институции, како што е музејот, Историскиот музеј и Националната и универзитетска библиотека“[9][10].

Во следниот период се одржале протести против затворањето. Неколку студенти влегле во музејот и останале внатре, изјавувајќи дека ќе останат таму додека музејот не биде повторно отворен, додека десетици други останале пред зградата[8].

2015-денес

уреди

Музејот ги отворил своите врати за јавноста во септември 2015 година, по договорот помеѓу различните слоеви на сложената влада на Босна (не вклучувајќи ја и автономната Република Српска ), ветувајќи финансирање за музејот и шест други национални културни институции[11].

Оддели и изложби

уреди

Оддел за археологија

уреди

Одделот за археологија вклучува делови за праисторија, античка историја, средновековна историја, документација и конзерваторска лабораторија. Археолошките збирки ги документираат сите аспекти на човечкиот живот во Босна и Херцеговина од старото камено време до крајот на средниот век. Артефактите на колекциите главно се собираат за време на теренски истражувања, иако некои се стекнати со размена, подарок или купување[12].

Оддел за природна историја

уреди
 
Калцит пронајден на планината Требевиќ околу Сараево.

Одделението за природна историја ја опфаќа флората и фауната и геологијата на Босна и Херцеговина и на други места, сочинета од околу 2.000.000 примероци собрани од теренски истражувања, размена, подароци или набавка. Одделот се состои од Одделение за геологија, оддел за зоологија и оддел за ботаника, вториот вклучувајќи Ботаничка градина[13].

Оддел за етнологија

уреди

Одделот за етнологија е одговорен за собирање, зачувување, изложување и проучување на сите аспекти на материјалната, духовна и социјална култура на народите на Босна и Херцеговина. Од 1913 година, Одделението илустрира традиционална урбана куќа во Босна и Херцеговина. Збирката на етнолошки материјали започнала кога музејот бил основан во 1888 година, со купување на некои многу вредни етнолошки артефакти како што се комплети на традиционална носија. Одделот е ангажиран во музеолошка работа, научно истражување и образовна работа[14].

Библиотека

уреди

Библиотеката на Националниот музеј на Босна и Херцеговина била отворена во 1888 година како прва научна библиотека во Босна и Херцеговина. Содржи околу 250.000 публикации (списанија, списанија, книги, весници) од областа на археологијата, историјата, етнологијата, фолклорот, минералогијата, геологијата, ботаниката, зоологијата и музеологијата. Публикациите денес се разменуваат со 341 институции[15].

Сараевска хагада

уреди

Сараевската хагада, 600-годишен еврејски ракопис и една од најценетите мошти во Босна, е сместена во висококвалитно стакло[16]. Ракописот, рачно напишан на телешка кожа, датира од некогашната просперитетна еврејска заедница во Шпанија и опишува настани кои се движеле од создавањето до еврејскиот егзодус од древниот Египет до смртта на Мојсеј[17]. Се проценува дека вреди повеќе од 700 милиони долари[16].

Наводи

уреди
  1. ↑ Bosnia and Herzegovina - Libraries and museums
  2. ↑ 2,0 2,1 „Establishment of the Museum“. Архивирано од изворникот на 2013-06-29.
  3. ↑ „Development of the Museum“. Архивирано од изворникот на 2012-10-12.
  4. ↑ Riedlmayer, András (July 1995). „Erasing the Past: The Destruction of Libraries and Archives in Bosnia - Herzegovina“ (PDF). Middle East Studies Association: Bulletin. Посетено на 17 March 2013.
  5. ↑ „Federal Ministry of Education, Science, Culture and Sport of Bosnia and Herzegovina“. Архивирано од изворникот на 2019-07-06. Посетено на 2019-03-29.
  6. ↑ „International Peace Center in Sarajevo“.[мртва врска]
  7. ↑ „The Swedish Foundation: Cultural Heritage without Borders“.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 „Bosnia's National Museum closes after 124 years“. Yahoo! Finance. 4 October 2012. Посетено на 12 March 2013.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 „Bosnia's National Museum is latest victim of political funding crisis“. The Guardian. 3 October 2012. Посетено на 12 March 2013.
  10. ↑ „STATUS UPDATES“. CULTURESHUTDOWN: Bosnia-Herzegovina’s Cultural Institutions in Crisis. Архивирано од изворникот на 2019-03-29. Посетено на 23 July 2018.
  11. ↑ „Bosnia revives landmark museum of ethnic treasures“. Reuters. 16 September 2015. Посетено на 23 July 2018.
  12. ↑ „Archaeology Department“. National Museum of Bosnia and Herzegovina. Архивирано од изворникот на 11 September 2013. Посетено на 12 March 2013.
  13. ↑ „Natural History Department“. National Museum of Bosnia and Herzegovina. Архивирано од изворникот на 11 September 2013. Посетено на 12 March 2013.
  14. ↑ „Ethnology Department“. The National Museum of Bosnia and Herzegovinia. Архивирано од изворникот на 11 September 2013. Посетено на 12 March 2013.
  15. ↑ „Library of the National Museum of BiH“. The National Museum of Bosnia and Herzegovinia. Архивирано од изворникот на 11 September 2013. Посетено на 12 March 2013.
  16. ↑ 16,0 16,1 „Bosnia's National Museum Shuts Its Doors, A Victim Of Dayton's Legacy“. Radio Free Europe. 10 March 2012. Посетено на 13 March 2013.
  17. ↑ Cerkez, Aida (13 February 2013). „Sarajevo Haggadah: Bosnia's Prized Jewish Manuscript Won't Show In NYC“. Huffington Post. Посетено на 13 March 2013.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Национален_музеј_на_Босна_и_Херцеговина&oldid=4912639“