Истанбулска берза
Истанбулска берза (скратено како БИСТ) — единствениот ентитет за размена во Турција што ја комбинира поранешната Берза Истанбул (ИСЕ) (турски: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, IMKB), Истанбулската берза за злато (турски: İstanbul Altın Borsası, İAB) и Размена на деривати на Турција (турски: Vadeli İşlem Opsiyon Borsası, VOB) под еден чадор. Таа е основана како компанија со вграден основачки капитал од 423.234.000 ₺ [4] (прибл. 240 милиони американски долари) на 3 април 2013 година и започнала со работа на 5 април 2013 година. Нејзиното лого е традиционална османлиска ознака за Истанбул, лалето. Нејзиниот слоган е „вреди да се инвестира“.[5][6]
| Истанбулска берза | |
|---|---|
| Тип | Берза |
| Место | Саријер, Истанбул, Турција |
| Основана | 1866 (Берза за хартии од вредност Дерсаадет) декември 26 1985 (како İMKB) 5 април 2013 |
| Поважни лица | Еришах Ариџан, Мехмед Хакан Атила |
| Валута | Турска лира |
| Вред. хартии | 411 [1] |
| ПазКап | $220.620 милијарди (2014)[2][3] |
| Промет | $1.292 трилиони(2012) |
| Индекси | BIST 30 BIST 50 BIST 100 |
| Мреж. место | borsaistanbul.com |
Акционери се: 49% Влада на Турција, 41% ИМКБ, 5% ВОБ, 4% членови на ИМКБ, 1% брокери на ИМКБ и 0,3% членови на ИАБ. Планирано е сите акции во сопственост на Владата да бидат понудени на продажба.[7] Меѓу извршните директори на деветчлениот одбор на директори, со кој претседава Химет Карадаг, се поранешниот заменик-претседател на ИСЕ Осман Акиуз, поранешниот шеф на VOB Ишинсу Кестели, генералниот директор на инвестициската банка Мерил Линч, Хусеин Келезоглу и претседателот на турската асоцијација на Посредни институции за пазар на капитал Атила Ќуксал.[5][6]
Историја уреди
Истанбулската берза (ИСЕ) била единствената корпорација во Турција за размена на хартии од вредност основана да обезбедува тргување со акции, обврзници и записи, сертификати за поделба на приходите, обврзници од приватниот сектор, странски хартии од вредност и сертификати за недвижнини, како и меѓународни хартии од вредност. Таа била основана како автономна, професионална организација на почетокот на 1986 година. Сместена е во современ градежен комплекс во квартот Истиње, од европската страна на Истанбул, од 15 мај 1995 година.
ИСЕ е дом на 320 национални компании. Времето на тргување е 09:30 – 12:30 часот за првата сесија и 14:00 – 17:30 часот за втората сесија, во работните денови. Сите членови се инкорпорирани банки и брокерски куќи.
Индексите на цените се пресметуваат и објавуваат во текот на целата трговска сесија, додека индексите на поврат се пресметуваат и објавуваат само на крајот од сесијата. Индексите се: Индекс на ИСЕ Национал-сите акции, ИСЕ Национал-30, ИСЕ Национал-50, ИСЕ Национал-100, Секторски и под-секторски индекси, ИСЕ Втор Национален Пазарен Индекс, ИСЕ Индекс на Нова Економија и Индекс на ИСЕ Инвестициски Верувања. Индексот ИСЕ Национал-100 ги содржи и ИСЕ Национал-50 и ИСЕ Национал-30 индексот и се користи како главен показател за националниот пазар.
Годишни приноси уреди
Следната табела го прикажува годишниот развој на ИСЕ Национал-100 од 1990 година.[8]
| Година | Ниво на затворање | Промена на индексот во поени |
Промена на индексот во % |
|---|---|---|---|
| 1990 | 32,56 | ||
| 1991 | 43,69 | 11.13 | 34,18 |
| 1992 | 40.04 | 3,65 | 8,35 |
| 1993 | 206,83 | 166,79 | 416,56 |
| 1994 | 272,57 | 65,74 | 31,78 |
| 1995 | 400,25 | 127,68 | 46,84 |
| 1996 | 975,89 | 575,64 | 143,82 |
| 1997 | 3.451.26 | 2.475,37 | 253,65 |
| 1998 | 2.597,91 | 853,35 − | 24,73 − |
| 1999 | 15.208,78 | 12.610,87 | 485.42 |
| 2000 | 9,437,21 | 5771,57 − | 37,95 − |
| 2001 | 13.782,76 | 4.345,55 | 46.05 |
| 2002 | 10.369,92 | 3.412,84 − | 24,76 − |
| 2003 | 18.625.02 | 8,255,10 | 79,61 |
| 2004 | 24.971,68 | 6.346,66 | 34.08 |
| 2005 | 39.777,70 | 14.806.02 | 59,29 |
| 2006 | 39.117,46 | 660,24 − | 661.66 |
| 2007 | 55.538,13 | 16.420,67 | 41,98 |
| 2008 | 26.864.07 | 28,674,06 − | 51,63 |
| 2009 | 52.825,02 | 25.960,95 | 96,64 |
| 2010 | 66.004,48 | 13.179,46 | 24,95 |
| 2011 | 51.266,62 | 14.737,86 − | 22,33 − |
| 2012 | 78.208,44 | 26.941,82 | 52,55 |
| 2013 | 67.801,73 | 10.406,71 − | .13,31 |
| 2014 | 85,721,13 | 17.919,40 часот | 26.43 |
| 2015 | 71.726,99 | 13.994,10 − | .16,33 |
| 2016 | 78.138,66 | 6.411,67 | 8,94 |
| 2017 | 115.331.01 | 37.192,40 | 47,60 |
| 2018 | 91.270,48 | 24.062,50 − | 20,86 − |
| 2019 | 114,424,96 | 23.154,50 | 25,37 |
Рани денови на пазарот на хартии од вредност во Турција уреди
Потеклото на организираниот пазар на хартии од вредност во Турција влече корени во втората половина на 19 век. Првиот пазар на хартии од вредност во Отоманското Царство е основан во 1866 година под името „Берза за хартии од вредност Дерсаадет“ по Кримската војна. Размената Дерсаадет исто така создала медиум за европските инвеститори кои барале поголеми приноси на огромните османлиски пазари. По прогласувањето на Турската Република, во 1929 година бил донесен нов закон за реорганизација на почетните пазари на капитал под новото име „Истанбулски хартии од вредност и девизи“.
Наскоро, берзата станала многу активна и значително придонела за барањата за финансирање на новите претпријатија низ целата земја. Сепак, нејзиниот успех бил замаглен од низа настани, вклучително и Големата депресија од 1929 година и претстојната Втора светска војна во странство. За време на индустриското движење во следните децении, постоел континуиран пораст на бројот и големината на акционерските друштва, кои започнале да го отвораат својот капитал пред јавноста. Тие зрели акции се соочиле со силна и растечка побарувачка од претежно индивидуални инвеститори и некои институционални инвеститори.
Во раната фаза на 80-тите години на минатиот век се забележува значително подобрување на турските пазари на капитал, како во однос на законодавната рамка, така и во институциите потребни за да се постави сцената за здраво движење на капиталот. Во 1981 година бил донесен „Законот за пазар на капиталот“. Следната година било основано главното регулаторно тело одговорно за надзор и регулирање на турскиот пазар на хартии од вредност, Одборот за пазари на капитал со седиште во Анкара. Нов декрет бил издаден во октомври 1983 година со кој се предвидувало поставување на размена на хартии од вредност во земјата. Во октомври 1984 година, во Службен весник бил објавен „Правилникот за основање и функционирање на размена на хартии од вредност“. Прописите во врска со оперативните процедури биле одобрени во парламентот и Истанбулската берза била официјално инаугурирана на крајот на 1985 година.
Членство уреди
ИСЕ е полноправна членка на
- Светска федерација на размена (WFE),
- Федерација на евроазиски берзи (FEAS),
- Меѓународно здружение на услуги за хартии од вредност (ISSA),
- Меѓународна асоцијација на пазар на капитал (ICMA),
- Европски институт за пазари на капитал (ECMI),
- Светски економски форум (СЕФ),
- Федерација на европски берзи за хартии од вредност (FESE)
- Иницијатива за одржливи берзи (ССЕ) и
Придружен член на
- Меѓународна организација на комисии за хартии од вредност (ИОСКО).
ИСЕ и уметност уреди
Постои прекрасна мермерна статуа на „Бикот и мечката“ висока четири метри, пред влезот на зградата на берзата. Создадена од еден од најистакнатите вајари во Турција, Мехмет Аксој, статуата го симболизира однесувањето на светските берзи, агресивен бик подготвен да ја нападне мечката што се предава. Друга група статуи, скулптирани од Шермин Ѓунер, направени во чест на сите постојни и починати брокери, претставуваат брокери кои се занимаваат со извршување на налози и е поставена на главниот влез.
Истанбулската берза дава придонес во уметноста организирајќи изложби и концерти, како и спонзорирајќи важни уметнички настани во Истанбул.
Наводи уреди
- ↑ „Stocks“. www.isyatirim.com.
- ↑ imkb.gov.tr Архивирано на 12 јуни 2012 г.
- ↑ „Istanbul exchange names finance professor as chairman ahead of IPO“. Hürriyet Daily News.
- ↑ „Borsa İstanbul'un kuruluş sermayesi“. TRT Haber (турски). 2013-04-04. Посетено на 2013-04-05.
- ↑ 5,0 5,1 „First gong of Istanbul's new bourse to be banged“. Hürriyet Daily News. 2013-04-05. Посетено на 2013-04-05.
- ↑ 6,0 6,1 „Erdoğan, Borsa İstanbul'un gongunu çaldı“. Hürriyet (турски). 2013-04-05. Архивирано од изворникот на 2019-12-14. Посетено на 2013-04-05.
- ↑ Güler, Hülya (2013-04-04). „Borsa'da lâle devri“. Hürriyet Ekonomi (турски). Посетено на 2013-04-05.
- ↑ „Historical data: XU100 - Turkey (^XU100)“.