Димитрије Стојаковиќ
Димитрије Стојаковиќ (Вршац , 5 јануари 1883 - Будимпешта, 22 август 1946 година) бил војник и дипломат кој за време на Втората светска војна, бил претседател на владата и министер за надворешни работи на Унгарија, од 23 март 1944 година до 24 август 1944 година.[1]
Димитрије Стојаковиќ е роден во Вршац, кој во тоа време припаѓал на Австроунгарија. Според раѓање тој бил Србин, а го променил своето име во унгарската верзија, Деме Стојај (унгарски: Döme Sztójay) во 1927 година.
Кариера
уредиЗапочнување на кариерата
уредиКако млад, влегол во австроунгарската војска и напредувал во чин на полковник за време на неговото учество во Првата светска војна. По распадот на Австроунгарското Царство во Првата светска војна, тој се приклучил кон контрареволуционерната армија на Миклош Хорти. Хорти го назначил Стојаковиќ како воен аташе во Берлин. На оваа позиција, Стојаковиќ бил од 1925 до 1933 година. Од 1933 до 1935 година работел во унгарското Министерство за одбрана. Унгарскиот премиер Ѓула Ѓомаш, го назначил Стојаковиќ за унгарски амбасадор во Германија. Стојаковиќ бил на оваа позиција до 1944 година. Тој, меѓу другото, се состанал неколкупати со Адолф Хитлер, на 28 март 1941 година. Во таа прилика, Хитлер му рекол дека планира да ја нападне Југославија и предложил Унгарија да учествува во воената инвазија на Југославија, додавајќи дека Унгарија, како и другите земји-учеснички во планираниот напад, би можеле да очекуваат реализација на нивните територијални интереси,[2] а Унгарија да земе од Банат колку што сака.[3] На почетокот на Втората светска војна, Стојаковиќ се залагал за неутрална улога како Унгарија, истакнувајќи дека тоа е желбата на Германија. Подоцна, пред германскиот почеток на Советскиот напад, кој беше предвиден кон крајот на мај 1941 година, Стојаковиќ го смени својот став и, од својата позиција во Берлин, предложи Унгарија активно да соработува со Германија, со цел да се избегне Романија да биде наградена за својата соработка на териториите за која е заинтересирана за Унгарија. [4]
Претседател на марионетската влада на окупирана Унгарија
уредиПо германската окупација на Унгарија, Хорти, под притисок на германскиот амбасадор Едмунд Фезенмаер, го предложил Димитрије Стојаковиќ за премиер.[5] Германецот по тој повод ги имал на ум про-германските и профашистичките ставови на Стојаковиќ. Димитрије Стојаковиќ на 23 март 1944 година бил назначен за министер за надворешни работи и претседател на соработничката марионетска влада на Кралството Унгарија. Тој ги истакнал познатите членови на унгарската фашистичка организација Стреластиот крст на клучните позиции во неговата влада.[6] Пред неговото назначување за претседател на Евреите што живееле во Унгарија, тие биле дискриминирани и економски и политички, но не биле депортирани во концентрациони логори.[7] За време на неговиот мандат, Димитрије Стојановиќ им помогна на германските окупатори да почнат да ги депортираат унгарските Евреи во концентрациони логори или за робови,[8] како и да го зголемат бројот на мобилизирани унгарски војници во Битката за Третиот рајх.[9]
Крајот на кариерата
уредиПоразот на германската армија, протестите на меѓународната заедница и пристапот на Романија кон сојузничките сили предизвикаа Хорти да ја расформира владата на Димитриј Стојаковиќ и да формира нова влада предводена од генералот Гезо Лакатос (унгарски: Géza Lakatos).[10] Кога Германците ја поништија Хорти, Стојаковиќ не беше повторно назначен за премиер, а откако Црвената армија почна да ја потиснува германската војска од Унгарија во април 1945 година, Стојаковиќ побегна од Унгарија. Армијата на САД го фатила и ја предала на Унгарија. Тој беше суден во Будимпешта за да учествува во извршувањето на воените злосторства. Тој беше осуден на смрт и застрелан на 22 август 1946 година во Будимпешта.[11]
Наводи
уреди- ↑ Унгер, Маћаш; Саболч, Ото. Историја Мађарске (PDF) (српски). стр. 220. Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-12-22. Посетено на 2019-02-16.
- ↑ „Између Берлина и Рима“. www.novosti.rs (српски). 24 јули 2010. Посетено на 4 декември 2018.[мртва врска]
- ↑ Pritz 2004, стр. 15.
- ↑ Pritz 2004, стр. 27.
- ↑ „Raoul Wallenberg and the Rescue of Jews in Budapest“. Ushmm.org. Посетено на 26 декември 2010.
- ↑ „Jewish History“. Jewish History. Архивирано од изворникот на 2021-01-20. Посетено на 26 декември 2010.
- ↑ Molnár, Judit. Gendarmes, Policemen, Functionaries and the Jews - New Findings on the Behavior of Hungarian Authorities During the Holocaust (PDF) (англиски). University of Szeged. Архивирано од изворникот (PDF) на 2010-06-26. Посетено на 4 декември 2018.
- ↑ „Labour Service“. degob.org (англиски). Посетено на 4 декември 2018.
- ↑ „Steinfeld biography“. www-groups.dcs.st-and.ac.uk (англиски). Архивирано од изворникот на 2012-08-07. Посетено на 4 декември 2018.
- ↑ „The Holocaust in Hungary“. degob.org (англиски). Посетено на 4 декември 2018.
- ↑ „1946. augusztus 22. Sztójay Döme kivégzése“. www.rubicon.hu (унгарски).
Литература
уреди- Pritz, Pál (2004). The War Crimes Trial of Hungarian Prime Minister László Bárdossy (PDF) (англиски). Social Science Monographs. ISBN 9780880335492. Посетено на 4 декември 2018. Pritz, Pál (2004). The War Crimes Trial of Hungarian Prime Minister László Bárdossy (PDF) (англиски). Social Science Monographs. ISBN 9780880335492. Посетено на 4 декември 2018. Pritz, Pál (2004). The War Crimes Trial of Hungarian Prime Minister László Bárdossy (PDF) (англиски). Social Science Monographs. ISBN 9780880335492. Посетено на 4 декември 2018. Pritz, Pál (2004). The War Crimes Trial of Hungarian Prime Minister László Bárdossy (PDF) (англиски). Social Science Monographs. ISBN 9780880335492. Посетено на 4 декември 2018.
