Википедија

Грузија-НАТО односи

Грузија и Северноатлантскиот договор (НАТО) имаат наклонети односи. Грузија во моментов не е членка на НАТО, но НАТО ѝ имаше ветено дека ќе биде примена во иднина.

Соработката официјално започнала во 1994 кога Грузија се приклучила на Партнерството за мир управувано од НАТО.[1] Грузија брзо се придвижила по Револуцијата на розите во 2003 за да бара поблиски врски и евентуално членство во НАТО[2] (иако претходната администрација, исто така, посочила дека тие посакувале членство во НАТО една година пред да се случи револуцијата[3]). Моќниот северен сосед на Грузија, Русија, се има спротивставено на наклонетите врски, вклучително и оние изразени на самитот во Букурешт во 2008 година, каде што членките на НАТО и ветиле на Грузија дека ќе се приклучи на организацијата. Во изјавата на Северноатлантскиот совет од 7 декември 2011, Грузија била означена како „земја аспирант“.[4]

Компликациите во односот помеѓу НАТО и Грузија го вклучуваат присуството на руските сили на грузиска територија како резултат на повеќекратните неодамнешни конфликти, како војната во Јужна Осетија во 2008 година, над териториите на Абхазија и Јужна Осетија, кои се дом на голем број руски државјани. Со Необврзувачкиот референдум во 2008 година 77% од гласачите го поддржале пристапот во НАТО.[5]

Сегашните односи Грузија-НАТО се случуваат во рамките на Суштинскиот пакет НАТО-Грузија (СНГП), збир на мерки на стратешко, тактичко и оперативно ниво, започнат во 2014 година. Пакетот вклучува школа за градење одбранбени институции, заеднички центар за обука и евалуација НАТО-Грузија и логистички капацитет, олеснување на мултинационални и регионални воени вежби и други мерки.[6]

Заднина

уреди
 
Карта на НАТО во Европа 

Грузија се обидела да се приклучи на НАТО, затоа што го смета за гаранција за стабилност на регионот со тоа што ќе дејствува како противтежа на Русија, која ја смета за опасен сосед. Сместена на североисточната граница на членката на НАТО Турција, Грузија е најоддалечената од Атлантикот од сите земји кои моментално размислуваат за членство во НАТО. Со членот 10 од Северноатлантскиот договор е ограничено проширувањето на членството само на европските држави.[7] Локацијата на Грузија на спојот на континентите е предмет на дебата, но сепак слично позиционирана Турција е членка на НАТО од 1952 година, но Турција има дел од нејзината територија јасно на европскиот континент, над 600 милји (970 км) на запад и на европските брегови на Црното Море, додека Грузија традиционално се смета за најсеверната област на Југозападна Азија.

Во 2006, грузискиот парламент едногласно гласал за нацрт-законот со кој се бара интеграција на Грузија во НАТО. На 5 јануари 2008 година Грузија одржала необврзувачки референдум за членство во НАТО со 77% гласови за пристапување во организацијата.[8]

Русија го гледа проширувањето на НАТО кон исток како закана против нивните стратешки интереси во Европа и го обвинила Западот дека има двојни стандарди.[9]

Постсоветска ера

уреди
 

По распадот на Советскиот Сојуз, Грузија станала независна нација под националистичкото водство на Звијад Гамсахурдија.[10] Грузија веднаш имала проблеми со руската поддршка на Осетите во Грузија.[10] Како и другите, Грузија се приклучила на Северноатлантскиот совет за соработка, управуван од НАТО во 1992 година и на Партнерството за мир, потпишувајќи го нивниот договор на 23 март 1994 година.[11] Грузија била една од основачите на Организацијата на Договорот за колективна безбедност, алтернативен воен сојуз предводен од Русија, во 1994, но се повлекла во 1999 година.

Во 1996 година, Грузија го поднела својот прв Индивидуален план за партнерство, а во 1997 година го ратификувала Договорот за статусот на силите. Грузија ги започнала официјалните односи со НАТО во 1998 со отворање дипломатска мисија и претставување на амбасадор.

Првите заеднички воени вежби се одржале во Поти во 2001 година, а повеќе во 2002 година.[12]

Во 2002, на самитот на НАТО во Прага, претседателот Едуард Шеварнадзе за првпат официјално побарал покана за членство во НАТО:[13]

[...] Можам исто така да ве уверам дека можеби единственото прашање во последниве години против кое никогаш не е предложен разумен аргумент е перспективата на грузиската јавност за иднината на националната безбедност на земјата, која нашироко се гледа во контекст на членството на земјата во Северноатлантската алијанса. Среќен сум што на Самитот на Евроатлантскиот партнерски совет можам да изјавам дека Грузија е решена да биде полноправна членка на НАТО и е решена да работи напорно за да се подготви за оваа историска мисија.

Револуцијата на розите во 2003 година го заменила грузискиот претседател Едуард Шеварнадзе со Михаил Саакашвили, кој промовирал поблиски врски со западните институции, вклучително и НАТО.

Во 2004 година, грузиските сили почнале да работат со силите на НАТО во ИСАФ во Авганистан, како дел од изборните безбедносни сили.

На 14 февруари 2005, Грузија и НАТО потпишале договор за назначување на офицер за врска на Партнерството за мир (ПзМ). Канцеларијата за врски меѓу нив тогаш стапила на сила и била доделена во Грузија. На 2 март 2005, бил потпишан договорот за обезбедување на земјата-домаќин да го поддржува и помага транзитот на силите на НАТО и персоналот на НАТО. На 6-9 март 2006, тимот за привремена проценка за имплементација на Индивидуалниот акционен план за партнерство (IPAP) пристигнал во Тбилиси.

На 13 април 2006, во седиштето на НАТО, во формат 26+1, се одржала дискусија за извештајот за проценка за спроведување на ИПАП.

 
Знак од август 2009 година, виден во центарот на Тбилиси, кој ја промовира интеграцијата на Грузија во НАТО

Во септември 2006, Грузија станала втората земја на која и бил понуден статус на „Засилен дијалог“, по брзата промена во надворешната политика под претседателот Михаил Саакашвили,[14] и она што НАТО го сметал како демонстрација на воена подготвеност за време на кризата во Кодори во 2006 година.[15]

Самит во Букурешт 2008 година

уреди

За време на самитот на НАТО во Букурешт во 2008 во Букурешт, Соединетите Американски Држави и Полска побарале да и се даде дозвола на Грузија да се приклучи на Акциониот план за членство (МАП). Алијансата одлучила да не ѝ понуди на Грузија МАП поради противењето на неколку земји, предводени од Франција и Германија, кои стравувале дека одлуката би ја налутила Русија.[16][17] Наместо тоа, земјите од НАТО ја увериле грузиската страна во специјално коминике дека ќе можат се приклучат на алијансата откако ќе се исполнат условите за членство.[18] Членовите понатаму ветиле дека ќе ја разгледаат одлуката во декември 2008 на состанокот на министрите за надворешни работи на НАТО.[19]

Одговарајќи на 11 април 2008, шефот на рускиот воен генерал Јуриј Балуевски изјавил дека ако Грузија се приклучи на НАТО, „Русија ќе преземе чекори насочени кон обезбедување на нејзините интереси долж нејзините граници и тоа нема да бидат само воени чекори, туку и чекори од различна природа“. Министерството за надворешни работи на Грузија објавило соопштение во кое се вели дека тоа е „демонстрација на отворена агресија против Грузија“ и ја повикала меѓународната заедница соодветно да реагира на оваа „сериозна закана“.[20]

Коминикето на НАТО кое и ветувало на земјата евентуално членство сепак ја налутило Москва. По самитот, рускиот премиер Владимир Путин ветил поддршка и заштита на тогаш непризнаените републики Абхазија и Јужна Осетија, па дури и ветил дека ќе отвори официјални руски претставништва во регионите - потег за кој Грузија рекла дека го прекршува меѓународното право и претставува директен напад врз суверена држава. Во руското соопштение се вели: „Секој обид за примена на политички, економски или, уште повеќе, воен притисок врз Абхазија и Јужна Осетија се безнадежни и контрапродуктивни“.[21] По војната во Јужна Осетија во 2008, Русија ги признала двата отцепени грузиски региони, Јужна Осетија и Абхазија, како независни земји.[22]

Грузиско-руска војна 2008 година

уреди
 
За време на војната во Јужна Осетија, Грузија ги врати војниците од Ирак

На 7 август 2008, Грузија повикала на едностран прекин на огнот по неколкудневните разменети престрелки меѓу грузиските сили и јужноосетиските сепаратисти. Пет и пол часа по прогласениот прекин на огнот на Грузија, грузиското Министерство за надворешни работи испратило војници во Јужна Осетија „за да се врати уставниот поредок во целиот регион“[23] Главниот град на Јужна Осетија Цхинвал станало место за продолжена битка.

Русија одговорила со поголем напад кој брзо се пренел надвор од Јужна Осетија во Грузија и го вклучувал и другиот отцепен регион Абхазија. Овој тековен спор ги комплицира односите на НАТО со Русија, која има мировни трупи во двата региони, меѓународно признати како грузиска територија. Според неколку аналитичари, војната во Јужна Осетија дополнително ја намалила веројатноста за влегување на Грузија во НАТО во блиска иднина.[24] Други, пак, го сметаат за оправдување за членството на Грузија во НАТО.[25]

Германската канцеларка Ангела Меркел за време на средбата со рускиот претседател по потпишувањето на договорот за прекин на огнот изјавила дека ветувањето од 2008 што и било дадено на Грузија во Букурешт од страна на НАТО сè уште стои. Сепак, таа не посочила временска рамка, ниту пак го повлекла претходното инсистирање на Германија и Франција дека Грузија мора да ги реши своите внатрешни проблеми пред какво било членство во НАТО.[26] Од ноември 2008, не постои консензус во НАТО за Акциониот план за членство на Грузија.[27]

По војната

уреди
 

На 15 септември 2008 година била формирана комисијата Грузија-НАТО.[28]

На 4 април 2009, шефовите на држави на НАТО објавиле заедничка изјава по самитот Стразбур-Кел, во која се заложиле да ги максимизираат нивните совети, помош и поддршка за реформските напори на Грузија и Украина. Во соопштението се повторува дека двете земји ќе станат членки на НАТО, но не се прецизира времето. Таа ја потврдила „континуираната поддршка на НАТО за територијалниот интегритет и суверенитет на Грузија во нејзините меѓународно признати граници“. Во соопштението се вели дека Русија не ги исполнила целосно своите обврски преземени според договорите за прекин на огнот од 12 август и 8 септември и била повикана Москва да го повлече своето признавање на отцепените грузиски републики Абхазија и Јужна Осетија.[29]

Под Фог Расмусен

уреди

На 21 ноември 2011, рускиот претседател Дмитриј Медведев додека им се обраќал на војниците во Владикавказ во близина на грузиската граница изјавил дека инвазијата во 2008 спречила какво било понатамошно проширување на НАТО во поранешната советска сфера.[30]

Во мај 2013, грузискиот премиер Бидзина Иванишвили изјавил дека неговата цел е да добие Акционен план за членство на неговата земја во НАТО во 2014.[31] Сепак, во јуни 2014 претставниците на НАТО објавиле дека Грузија сè уште нема да биде поканета да се приклучи на процесот на МАП, но дека НАТО ќе спроведе „суштински пакет“ мерки за соработка со Грузија.[32]

Во 2014, пред 65-годишнината од нејзиното создавање, НАТО под наредба на Андерс Фог Расмусен објавил дека таа година нема да се понуди членство во организацијата на ниту една земја. Аналитичарите го потврдиле ова како знак дека членките на НАТО стануваат скептични за понатамошното проширување на Истокот поради загриженоста за руската одмазда на овие нови безбедносни гаранции толку блиску до границите.[33]

Под Столтенберг

уреди

Во декември 2017, за време на американското претседателство на Доналд Џ. Трамп, генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг ја потврдил поддршката за „евентуалното членство на Грузија во НАТО“.[34]

Во февруари 2019, во интервју за Гласот на Америка Бен Хоџис, пензиониран генерал-полковник на Армијата на Соединетите Американски Држави во Европа, кој во моментов работи за одбранбениот тинк-тенк Центар за анализа на европската политика, рекол дека Грузија нема „ништо да докаже за членството во НАТО“. и „пристапот на Западна Германија во НАТО е преседан за Грузија“.[35]

Во септември 2019, рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров бил цитиран како кажува дека ако НАТО прифати грузиско членство со членот за колективна одбрана што ја опфаќа само територијата што ја администрира Тбилиси (т.е. со исклучок на двете грузиски територии Абхазија и Цхинвали (наречена Јужна Осетија), и двете кои сега се окупирани од Русија), „нема да започнеме војна, но таквото однесување ќе ги минира нашите односи со НАТО како и со земјите кои сакаат да влезат во алијансата“.[36]

На 29 септември 2020, Столтенберг ја повикал Грузија да ја искористи секоја можност да се приближи до Алијансата и да ги забрза подготовките за членство. Столтенберг истакна дека претходно оваа година сојузниците се согласиле за дополнително зајакнување на партнерството НАТО-Грузија. Според него, НАТО го поздравува напредокот постигнат од Грузија во спроведувањето на реформите, модернизацијата на нејзините вооружени сили и зајакнувањето на демократијата. Вреди да се напомене дека досега повиците на Грузија за членство во вакви формулации не се појавија во реториката на генералниот секретар на Алијансата. Истовремено, НАТО ги признава аспирациите на Грузија за членство во Алијансата, како во случајот со Украина.[37]

На крајот на ноември 2020 година, станало познато дека на Самитот на НАТО во 2021 година би се разгледало враќањето на „политиката на отворени врати на НАТО“, вклучително и прашањето за обезбедување на Грузија со Акционен план за членство (МАП).[38]

На 17 февруари 2022, грузискиот министер за одбрана, Хуаншер Бурчуладзе, бил цитиран како кажува дека пристапувањето во НАТО е единствениот начин да се зачува територијалниот интегритет на Грузија. Ова се случило по средбата со Столтенберг во Брисел.[39] Грузискиот претседател Саломе Зурабичвили, кој ја презел функцијата во 2018, признал дека членството во НАТО веројато не е можно додека Русија ја окупира грузиската територија и се обидел да се фокусира на членството во Европската унија,[40] зошто Грузија ја поднесе својата апликација во мај 2022.[41]

На 19 јуни 2023, 45 пратеници од опозицијата потпишале писмо во кое го поддржуваат членството на Грузија во НАТО, а во писмото се изразувала и солидарноста за Украина. Писмото било доставено до Канцеларијата за врски на НАТО во Грузија.[42]

Мисии предводени од НАТО во кои учествуваат Грузија

уреди
  • Косовските сили, 1999–2008;
  • Операција Active Endeavour во Медитеранот, 2010–2016;
  • Меѓународни сили за безбедносна помош во Авганистан, 2004–2014;
  • Мисијата „Одлучна поддршка“ во Авганистан, 2015–2021;
  • Сили за одговор на НАТО, 2015–сега.

Наводи

уреди
  1. ↑ „Relations with Georgia“. www.nato.int. Посетено на 20 September 2022.
  2. ↑ „President and President Saakashvili Discuss NATO, Democracy“. 2001-2009.state.gov. Посетено на 20 September 2022.
  3. ↑ „Statement by President of Georgia Eduard Shevardnadze at the EAPC Summit“. www.nato.int. Посетено на 20 September 2022.
  4. ↑ Press Release (2011) 145. NATO. 7 December 2011. Accessed 3 January 2011.
  5. ↑ Georgia, Civil. „Civil.Ge - Presidential 2008“. www.civil.ge. Посетено на 13 April 2018.
  6. ↑ „Substantial NATO-Georgia Package (SNGP)“ (PDF). NATO. Посетено на 10 February 2019.
  7. ↑ „The North Atlantic Treaty“. NATO. 1949-04-04. Посетено на 2008-08-20.
  8. ↑ „Georgians back NATO membership in referendum“. Ria Novosti. 11 January 2008. Посетено на 7 July 2014.
  9. ↑ „Transcript: CNN interview with Vladimir Putin - CNN.com“. edition.cnn.com. Архивирано од изворникот на 2021-04-10. Посетено на 13 April 2018.
  10. ↑ 10,0 10,1 Khutsishvili, George (1994) "Intervention in Transcaucasus" Архивирано на {{{2}}}. Perspective (Boston University) 4(3): pp. 2-3, 6
  11. ↑ „Information on NATO-Georgia Relations“. Ministry Of Foreign Affairs Of Georgia. 2007. Архивирано од изворникот на 2008-08-27. Посетено на 2008-08-28.
  12. ↑ „How did relations with Georgia evolve?“. NATO. August 27, 2008. Посетено на 2008-08-28.
  13. ↑ Peuch, Jean-Christophe (2002-11-22). „Georgia: Shevardnadze Officially Requests Invitation To Join NATO“. Radio Free Europe/Radio Liberty. Посетено на 2023-09-11.
  14. ↑ „NATO offers Intensified Dialogue to Georgia“. NATO. 21 September 2006.
  15. ↑ Giragosian, Richard (31 July 2006). „Georgia: Kodori Operation Raises NATO Questions“. Radio Free Europe/Radio Liberty. Посетено на 5 February 2015.
  16. ↑ Ellemann-Jensen, Uffe (April 7, 2008). „Beacon falters in fight for freedom“. The Australian.
  17. ↑ Prime Minister Francois Fillon -" We think it is not the right response to the balance of power in Europe and between Europe and Russia"
  18. ↑ Georgia, Civil. „Civil.Ge - What NATO Summit Declaration Says on Georgia“. www.civil.ge. Посетено на 13 April 2018.
  19. ↑ BBC, Nato denies Georgia and Ukraine, 03.04.08
  20. ↑ Editorial, Reuters (11 April 2008). „Russia army vows steps if Georgia and Ukraine join NATO“. reuters.com. Посетено на 13 April 2018.
  21. ↑ „Russia continues to support the separatist regimes“. International Herald Tribune. April 3, 2008. Посетено на 2008-08-28.
  22. ↑ http://ap.google.com/article/ALeqM5iUA357W77ndvCMh32VlQqdGj53mAD92PUTOO0[мртва врска]
  23. ↑ „Ossetian crisis: Who started it?“. 19 August 2008. Посетено на 13 April 2018 – преку news.bbc.co.uk.
  24. ↑ Clark, Torrey; Greg Walters (August 8, 2008). „Putin Says 'War Has Started,' Georgia Claims Invasion“. Bloomberg L.P. Посетено на 2008-08-08.
  25. ↑ „The Times & The Sunday Times“. thetimes.co.uk. Посетено на 13 April 2018.
  26. ↑ „Merkel, Medvedev Clash Over Russia's War in Sochi Talks“. Посетено на 2008-08-15.
  27. ↑ Dombey, Daniel (November 11, 2008). „US gives way on Nato for Georgia and Ukraine“. Financial Times. Посетено на 2008-11-28.
  28. ↑ „Framework document on the establishment of the NATO–Georgia Commission“. nato.int. Посетено на 13 April 2018.
  29. ↑ NATO Press Release: (2009) 044. 04 Apr. 2009
  30. ↑ „Russia says Georgia war stopped NATO expansion“. Reuters. 21 November 2011. Архивирано од изворникот на 2015-11-09. Посетено на 2024-04-10.
  31. ↑ Kucera, Joshua (2013-05-02). „Ivanishvili: We Will Get NATO MAP in 2014“. Посетено на 2013-08-17.
  32. ↑ Croft, Adrian (25 June 2014). „NATO will not offer Georgia membership step, avoiding Russia clash“. Reuters. Посетено на 26 March 2015.
  33. ↑ „NATO rules out admitting new members anytime soon“. Fox news. Посетено на 7 July 2014.
  34. ↑ „NATO Ministers affirm support for Georgia“. 6 December 2017. Посетено на 11 December 2017.
  35. ↑ „Hodges: accession of West Germany into NATO is a precedent for Georgia“. Civil.ge (англиски). 2019-02-13. Посетено на 2019-02-14.
  36. ↑ „Russian FM Lavrov supports resumption of flights to Georgia as Georgians 'realised consequences' of June 20“. Agenda.ge. 2019-09-26. Посетено на 2019-09-29.
  37. ↑ „Генсек НАТО закликав Грузію прискорити підготовку до членства в Альянсі“.
  38. ↑ „У 2021 році НАТО розгляне питання ПДЧ для Грузії“.
  39. ↑ „Georgia says joining NATO only way to preserve country's integrity - report“. Reuters (англиски). 2022-02-17. Посетено на 2022-02-26.
  40. ↑ „Georgia is not trying to appease Russia, its president tells Euronews“. Euronews. 16 March 2022. Посетено на 26 May 2022.
  41. ↑ Gabritchidze, Nini (16 May 2022). „Georgia facing tough questions with bid for EU membership“. Eurasianet. Посетено на 26 May 2022.
  42. ↑ „Opposition MPs Issue Joint Letter in Support of NATO Accession – Civil Georgia“. civil.ge (англиски). Посетено на 2023-06-24.

Поврзано

уреди

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Грузија-НАТО_односи&oldid=5296851“