Јајчест дебелец
Јајчест дебелец (науч. Crassula ovata) ― сочник со мали розови или бели цветови кое потекнува од покраините Квазулу-Натал и Источен Кејп во ЈАР и Мозамбик; вообичаено е како домашно растение ширум светот.[2] Голем дел од неговата популарност произлегува од ниските нивоа на потребна нега; јајчестиот дебелец бара малку вода и може да преживее во повеќето внатрешни услови. Понекогаш е нарекувано „дрво на парите“; сепак, Pachira aquatica исто така го има овој прекар.[3]
| Јајчест дебелец | |
|---|---|
.jpg)
| |
| A 40-year-old plant | |
| Научна класификација [ у ] | |
| Царство: | Растенија |
| клад: | Скриеносеменици |
| клад: | Евдикоти |
| Ред: | Каменоломковидни |
| Семејство: | Дебелци |
| Род: | Дебелец |
| Вид: | Јајчест дебелец |
| Научен назив | |
| Crassula ovata (Miller) Druce (1917) | |
| Синоними[1] | |
| |
Опис
уреди
Растението е зимзелено со дебели гранки. Има дебели, сјајни, мазни лисја кои растат во спротивставени парови по гранките. Листовите се богато зелени како жад, иако некои може да изгледаат дека се повеќе жолто-зелени. Некои сорти може да развијат црвена нијанса на рабовите на листовите кога се изложени на високо ниво на сончева светлина. Растот на новото стебло е со иста боја и текстура како листовите, станувајќи дрвенести и кафеави со возраста.
Расте како исправена, заоблена, густо стеблеста, силно разгранета грмушка и достигнува висина до 2,5 метри. Основата е обично ретко разгранета. Понекогаш е образувана единствено главно стебло со дијаметар до 9 центиметри. Сочните ластари се сиво-зелени. Кората на постарите гранки се олупи во хоризонтални, кафеави ленти. Иако стануваат кафеави и изгледаат дрвенести со возраста, стеблата никогаш не стануваат вистинско лигнифицирано ткиво, останувајќи сочни и месести во текот на животот на растението.
Спротивно наредените, растечки до распространети, зелени листови се демнат со кратки до 5 милиметри. Месестиот, гол, капковиден лист, во облик на клин, е долг од 3 до 9 сантиметри и широк од 1,8 до 4 центиметри. Границите на листовите со остри рабови често се црвеникави.
Избрани се бројни сорти, од кои C. ovata 'Hummel's Sunset' ја добило Наградата за градинарски заслуги на Кралското хортикултурно друштво.[4]
Соцветие
уредиКога созрева, во зима дава мали бели или розови цветови во облик на ѕвезда. Крајното соцветие е врвен кружен тирзус со бројни дихазија. Има должина и дијаметар од околу 5 центиметри. Стеблото на соцветието има должина од 15 до 18 милиметри и дијаметар од 2 милиметри. Цветните дршки се долги 5 милиметри.[5]
Хермафтодитските цветови со сладок мирис, имаат радијална симетрија и двојни околуцветници. Петте сепали, секој долг околу 2 милиметри, се споени еден со друг во основата. Розовата или белата цветна круна е во облик на ѕвезда и има дијаметар од околу 15 милиметри. Неговите ланцетни ливчиња се долги 7 милиметри и широки 2,5 милиметри. Стамени имаат должина од 5 милиметри. Комбинацијата од пократки денови, студени ноќи и недостиг на вода во текот на неколку недели ќе даде цвет околу почетокот на зимата.
Одгледување
уреди
Како сочник, Crassula ovata бара малку вода во лето, а уште помалку во зима. Тоа е подложно на прекумерно наводнување, особено во студената сезона. Прекумерното наводнување може да предизвика опаѓање на листовите и гниење на коренот. Меѓутоа, недостатокот на вода исто така може да го оштети. Треба да биде одгледувано во порозна подлога со добра дренажа, која ќе варира во зависност од климата во која се одгледува. Потребни се околу 4-6 часа директно изложување на сонце или средно сенка со силна светлина. Во региони со благи временски услови може да издржи мал мраз, под услов подлогата да биде чувана сува.[6]
C. ovata може да покаже црвена нијанса околу лисјата кога се одгледува со силна сончева светлина. Во поекстремни случаи, зелената боја на растението се губи и може да се замени со жолта. Ова е предизвикано од јајчестиот дебелец што произведува пигменти како што се каротиноидите за заштита од суровата сончева светлина и ултравиолетовите зраци. Растението цвета и во зима, особено за време на поладна, потемна и сув период. C. ovata понекогаш е нападната од Pseudococcidae, вообичаена непријатност за сочниците.
Размножување
уредиЈајчестиот дебелец е познато и по леснотијата на размножување, што може да се изведе со исечоци или дури и заскитани лисја кои паѓаат од растението. Растенијата можат лесно да се размножуваат и од двете со стапки на успех повисоки отколку со резница. Во дивината, вегетативното размножување е главниот метод на размножување на јајчестиот дебелец. Гранките редовно паѓаат од дивиот јајчест дебелец, а овие гранки може да се вкоренат и да образуваат нови растенија.
Како и многу сочници, јајчестите дебелци може да се размножуваат само од отечените лисја кои растат во двојки на стеблата. Иако методите на размножување може да варираат, повеќето следат слични чекори. Вообичаено, раните на листовите се оставаат да се исушат и се оставаат калус. Потоа, листовите се ставаат во или на земја. Корените почнуваат да растат на отсечените лисја околу четири недели по отстранувањето од стеблото. Еколошките фактори како што се температурата и влажноста влијаат на брзината со која се развиваат корените и новите растенија. Зеленилото обично се појавува веднаш по образувањето на новите корени.[7]
Паразити и болести
уредиШтитестите ваши се вообичаени штетници на Crassula ovata и можат да предизвикаат разобличувањет на растението за време на растот. Наездата може да се елиминира со убивање на секој инсект со памучна пупка или четка што е натопена во алкохол за триење. Ова постапка се повторува секој ден додека не се уништат сите Pseudococcidae, како и новите инсекти кои сè уште може да се изведат откако ќе бидат убиени сите Pseudococcidae што живеат на растението. Лисните вошки се исто така вообичаени штетници, но тие имаат тенденција да ги нападнат стеблата на цвеќето. Вошките Tetranychidae исто така можат да предизвикаат проблеми. Изложеноста на сокот или лисјата може да предизвика дерматит кај луѓето.[5]
Токсичност
уредиНекои извори тврдат дека некои видови од семејството Crassulaceae, вклучително и јајчестиот дебелец, се веројатно токсични за коњите, мачките и кучињата, како и благо токсични за луѓето со допир со кожа, но таквите тврдења остануваат недокажани. Познато е дека Crassula ovata е користена како лековито растение во некои региони.[8][9]
Култивари
уреди- 'Crosby's Compact' (синоними 'Crosby's Dwarf', 'Crosby's Red', 'Red Dwarf Jade Plant') - сортата има помали листови кои обично се црвени по боја. Гранките се исто така помали од оние на другите сорти, со што се добива впечаток дека е минијатурен .
- 'Monstruosa' (син. 'Cristata', 'Gollum', 'Hobbit') - сорта во облик на труба, слабо разгранета, грмушкаста сорта до 90 цм висока и околу 60 цм широка, со цевчести листови кои имаат црвеникава нијанса. Цветовите се мали и ѕвездени, бели или розово-бели во боја. Слично на мало дрво, неговото стебло станува густо со возраста. Тие растат во добро исцедени, редовно наводнувани почви во светло воздушни услови под неколку часа сончева светлина на ден, како и во делумна сенка.[10] Тие имаат површна сличност со Sedum rubrotinctum.[11] Разговорично е познато како „дрво на парите“.[12]
- 'Tricolor' – бавно растечка разгранета грмушка со витки стебла која има тркалезни, разновидни светлозелени листови кои се кремасто жолти и бели во боја. Отпорна на суша, сè уште се потпира на повремена вода во лето, но практично нема во зима (освен ако не е одгледувано во саксија). Оваа сорта може да биде наречена и како Crassula Ovata ‘Lemon & Lime’ .
- 'Undulata' - сорта со кадрави лисја.
Сорти кои ја добиле Наградата за градинарски заслуги
уредиСледниве сорти ја добиле Наградата за градинарски заслуги на Кралското хортикултурно друштво:
Галерија
уреди-
Кремасто бели цветови -
Во цут -
Примерок во цут покрај тротоар -
Ботанички примерок -
Подробност на цвет -
Младо растенија -
20-годишен примерок -
Гранка и стебло -
2-годишен 'Gollum' -
Примерок во природно живеалиште -
Подробност на листовите -
-
Crassula ovata во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје -
Crassula ovata во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје -
Crassula ovata 'Monstruosa' во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје -
Crassula ovata 'Monstruosa' во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје -
Crassula ovata 'Monstruosa' во Ботаничката градина на ПМФ во Скопје
_(8592464390).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Поврзано
уреди- Дрвовиден дебелец
- Kleinia petraea, несродно растение со сличен изглед
Наводи
уреди- ↑ „Crassula ovata (Mill.) Druce — The Plant List“. www.theplantlist.org.
- ↑ „Crassula ovata“. Информативна мрежа за гермоплазмени ресурси. Служба за земојоделско истражување, Министерство за земјоделство на САД. Посетено на 30 мај 2023. (англиски)
- ↑ Urs Eggli (ed.): Succulent Encyclopedia. Crassulaceae (thick-leafed plants). Eugen Ulmer, Штутгарт 2003, ISBN 3-8001-3998-7, стр. 66.
- ↑ „RHS Plant Selector - Crassula ovata 'Hummel's Sunset'“. Архивирано од изворникот на 7 август 2013. Посетено на 30 мај 2023.
- ↑ 5,0 5,1 Botanical Society and Exchange Club of the British Isles 1917. 1917, стр. 617.
- ↑ Gibbs Russell, GE, WGM Welman, E. Retief, KL Immelman, G. Germishuizen, BJ Pienaar, M. Van Wyk & A. Nicholas. 1987.
- ↑ MD, MD and PhD (pref.
- ↑ „Phytochemical and Antimicrobial Activity of (Crassula ovata) Jade Plant on Different Strains of Bacteria“. www.researchgate.net/publication/283527553.
- ↑ Watt, John Mitchell; Breyer-Brandwijk, Maria Gerdina: The Medicinal and Poisonous Plants of Southern and Eastern Africa 2nd ed Pub.
- ↑ „Crassula cv. Gollum“. www.cactus-art.biz. Посетено на 30 мај 2023.
- ↑ „Crassula portulacea monstruosa“. spazioinwind.libero.it. Посетено на 30 мај 2023.
- ↑ How to Grow Jade Plants That Look Like Shrek’s Ears by Lauren Dunec Hoang, 21 април 2018
- ↑ „Crassula ovata“. www.rhs.org. Royal Horticultural Society. Посетено на 30 мај 2023.
- ↑ „Crassula ovata 'Gollum'“. RHS. Посетено на 30 мај 2023.
- ↑ „Crassula ovata 'Hummel's Sunset'“. RHS. Посетено на 30 мај 2023.
Надворешни врски
уреди
Јајчест дебелец на Ризницата ?- Crassula ovata на succulent-plant.com
